Termin przedawnienia

Aktualizacja: 14.11.2024

Przedawnienie jest instytucją, która uniemożliwia wierzycielowi skuteczne dochodzenie roszczenia od wierzyciela po upływie określonego w ustawie czasu. Innymi słowy, roszczenie jeszcze nie wygasło, ale poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia możliwe jest uchylenie się od jego zapłaty. Oznacza to, że wystarczy, że przed sądem dłużnik wykaże, że roszczenie jest przedawnione zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem. Jeżeli dłużnik prawidłowo obliczył termin przedawnienia, sąd co do zasady nie ma innego wyjścia, jak oddalić powództwo i umorzyć postępowanie.

Sąd z urzędu bada natomiast kwestię przedawnienia jeśli przedsiębiorca pozywa konsumenta.

Ogólny termin przedawnienia

W Polsce najbardziej ogólny okres przedawnienia wynosi 6 lat.

Istnieją jednak jeszcze dwa ogólne terminy przedawnienia dla:

• roszczeń o świadczenia okresowe – 3 lata; oraz
• roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata.

Roszczenia o świadczenia okresowe to roszczenia, które dłużnik zobowiązany jest spełnić w określonych z góry odstępach czasu. Typowym przykładem świadczenia okresowego może być czynsz.

Z kolei roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej powinny należeć do podmiotu profesjonalnie zajmującego się działalnością gospodarczą i być z nią związane. Nie jest natomiast istotne przeciwko komu roszczenia te są kierowane. Mogą być one bowiem skierowane zarówno przeciwko innej osobie prowadzącej działalność gospodarczą, jak i przeciwko konsumentowi.

Od wskazanych powyżej ogólnych terminów przedawnienia inne przepisy polskiego prawa przewidują wyjątki. Innymi słowy, ogólne terminy przedawnienia mają zastosowanie tylko wtedy, gdy przepis szczególny nie przewiduje innego terminu przedawnienia roszczenia.

Szczególne terminy przedawnienia

Szczególne terminy przedawnienia zarówno skracają, jak i wydłużają termin przedawnienia w stosunku do terminów ogólnych, np. roszczenia wynikające z umowy zlecenia i umów sprzedaży przedawniają się z upływem 2 lat.

Cechą charakterystyczną przepisów szczególnych jest to, że nie znają one rozróżnienia na roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i roszczenia niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, lecz wprowadzają jednolity termin przedawnienia dla roszczeń wynikających z obu rodzajów stosunków.

Przedawnienie w międzynarodowej sprzedaży towarów

Szczególny termin przedawnienia, na który warto zwrócić uwagę, wprowadza Konwencja Nowojorska o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzona w Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r., która reguluje przedawnienie roszczeń z umów sprzedaży z przedsiębiorcą zagranicznym. Konwencja ta przewiduje aż 4-letni okres przedawnienia roszczeń z tytułu międzynarodowej sprzedaży towarów. To znacznie więcej niż podstawowy termin przedawnienia w wielu krajach europejskich (przykładowo w Polsce roszczenia z umowy sprzedaży przedawniają się już po 2 latach).

Aby umowa mogła zostać uznana za międzynarodową, musi zostać zawarta przez strony, które w chwili jej zawarcia miały siedzibę handlową w państwach będących stronami Konwencji, np. w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Konwencja wprowadziła również autonomiczne przepisy dotyczące obliczania terminu przedawnienia oraz przerwania jego biegu. Przed zawarciem umowy sprzedaży z zagranicznym przedsiębiorcą warto zatem sprawdzić, czy przepisy Konwencji będą miały do niej zastosowanie i czy nie są one korzystniejsze dla kontrahenta niż regulacje krajowe.

---

Terminy przedawnienia w Polsce – przykłady

Rodzaj roszczenia	Okres przedawnienia
Umowa przewozu krajowego	1 rok
Umowa serwisowa	2 lata od momentu przekazania dzieła
Umowa sprzedaży	2 lata
Niezapłacona faktura (sprzedaż)	2 lata od daty płatności na fakturze
Działalność gospodarcza i świadczenia okresowe	3 lata
Umowa o pracę	3 lata od dnia, w którym pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie
Pożyczki i kredyty – udzielane przez banki	3 lata
Czynsz	3 lata
Roboty budowlane	3 lata od zakończenia prac budowlanych
Umowa ubezpieczenia	3 lata
Kara umowna między kontrahentami	3 lata
Pożyczki między osobami prywatnymi	6 lat
Dług spadkowy	6 lat
Inne roszczenia	6 lat

---

FAQ – Przedawnienie w Polsce

---

Zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia

W trakcie biegu terminu przedawnienia mogą wystąpić szczególne okoliczności utrudniające lub uniemożliwiające uprawnionemu dochodzenie roszczenia. Możliwość zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia ma również znaczenie z punktu widzenia obliczania terminu przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia

Zawieszenie biegu przedawnienia polega na tym, że przy ustalaniu biegu terminu przedawnienia roszczenia nie uwzględnia się pewnych okresów, w których wystąpiły te szczególne okoliczności. Gdy jakieś szczególne okoliczności zaistnieją w czasie, w którym bieg przedawnienia powinien się już rozpocząć, wówczas początek biegu przedawnienia odracza się do czasu ustania wspomnianych okoliczności. Tym samym po ich ustaniu przedawnienie nie biegnie od początku, lecz jest kontynuowane.

Polski ustawodawca określił roszczenia, co do których bieg przedawnienia ulega zawieszeniu, a termin, który jeszcze nie rozpoczął swojego biegu, nie rozpoczyna się, są to:

• co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
• co do roszczeń przysługujących osobom nieposiadającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – za okres, w którym osoby te sprawują opiekę lub kuratelę;
• co do roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – za okres trwania małżeństwa;
• co do roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.

Przerwanie biegu przedawnienia

Ustawodawca przewidział również sytuacje, w których dochodzi do przerwania biegu przedawnienia, które polega na:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia. Za czynności podjęte bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia uważa się między innymi: wniesienie pozwu, zgłoszenie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela w pozwie;
• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
• poprzez wszczęcie mediacji.

Wystąpienie zdarzenia powodującego przerwanie biegu przedawnienia powoduje, że termin przedawnienia roszczenia zaczyna biec na nowo po wystąpieniu tego zdarzenia.

Zarzut przedawnienia roszczenia

Po upływie określonego w ustawie terminu ten, przeciwko komu skierowane jest roszczenie, czyli tzw. dłużnik, może uchylić się od jego zaspokojenia. W celu uchylenia się od zapłaty konieczne jest poinformowanie wierzyciela o upływie terminu przedawnienia roszczenia i odmowie jego zaspokojenia – następuje to poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia. Zarzut przedawnienia roszczenia może być podniesiony zarówno na etapie przedsądowym, jak i na etapie postępowania sądowego. Jeżeli sprawa będzie rozpoznawana na skutek wniesienia pozwu przez wierzyciela, konieczne jest podniesienie zarzutu przedawnienia każdorazowo na tym etapie postępowania, niezależnie od tego, że zarzut przedawnienia był już podniesiony przed wniesieniem pozwu.

Należy zauważyć, że co do zasady sądy w Polsce nie uwzględniają przedawnienia automatycznie. Jeżeli dłużnik nie wie, że dochodzone od niego roszczenie jest już przedawnione, a w konsekwencji nie podniesie zarzutu przedawnienia w toku procesu, sąd niestety nie będzie władny samodzielnie uwzględnić zarzutu przedawnienia. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku sporów z konsumentami. W wyjątkowych przypadkach sąd, po rozważeniu interesów stron postępowania z udziałem konsumenta, będzie mógł nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia, jeżeli wymagają tego względy słuszności.

Konsekwencje upływu terminu przedawnienia

Na skutek upływu terminu przedawnienia roszczenie nie znika, istnieje nadal i może być dobrowolnie zaspokojone przez dłużnika, nie może być jednak zaspokojone w drodze egzekucji. W przypadku skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia na etapie postępowania sądowego, powództwo powinno zostać oddalone. Jeżeli dłużnik dobrowolnie zaspokoi przedawnione roszczenie, nie może żądać zwrotu spełnionego świadczenia.