Postępowanie egzekucyjne

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego

Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest przez wyspecjalizowanego urzędnika państwowego zwanego egzekutorem komorniczym (komornik). Egzekucja długu może wszcząć wierzyciel poprzez złożenie formalnego wniosku wraz z odpowiednim tytułem egzekucyjnym.

Zgodnie z polskim Kodeksem postępowania cywilnego, istnieją trzy podstawowe rodzaje postępowania egzekucyjnego:

• egzekwowanie roszczeń pieniężnych;
• egzekwowanie roszczeń niepieniężnych;
• egzekucji w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej.

Postępowanie egzekucyjne może dotyczyć dowolnego i wszystkich składników majątku dłużnika. Gdy komornik otrzyma wniosek o wszczęcie egzekucji, może samodzielnie przeprowadzić poszukiwanie majątku, ale jeśli wierzyciel posiada jakiekolwiek informacje na temat majątku posiadanego przez dłużnika, może określić we wniosku preferowane metody egzekucji długu, na przykład poprzez zażądanie zajęcia określonych numerów rachunków bankowych prowadzonych przez dłużnika.

Jedynym wyjątkiem jest egzekucja z nieruchomości – komornik nie podejmie żadnych działań w celu wyegzekwowania roszczeń wierzyciela z nieruchomości, chyba że wierzyciel o to poprosi. Ważne jest, aby pamiętać, że komornicy są zobowiązani przez prawo do stosowania praktyk windykacyjnych, które będą najmniej uciążliwe dla dłużnika.

Jurysdykcja urzędnika odpowiedzialnego za egzekwowanie przepisów

Wniosek o wszczęcie egzekucji nie może zostać złożony do dowolnego komornika. Zazwyczaj wniosek należy złożyć do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu dłużnik zamieszkuje lub ma siedzibę.

Wierzyciel może wybrać komornika z innego okręgu z zastrzeżeniem istotnych ograniczeń. Po pierwsze, jeśli wierzyciel chce wyegzekwować swoje roszczenia z nieruchomości dłużnika, wniosek musi zostać złożony do komornika dla okręgu gdzie znajduje się nieruchomość.

Po drugie, komornik nie może przyjąć wniosku złożonego przez wierzyciela spoza okręgu, jeśli komornik ma zaległości, przekroczył limit spraw lub stosunek spraw przyjętych przez komornika do tych, które zostały przez niego pomyślnie rozpatrzone, jest niezadowalający.

---

Tytuł egzekucyjny i tytuły wykonawcze

Komornik wszczyna postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela. Wierzyciel może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej po uzyskaniu tytułu wykonawczego.

Tytuł egzekucyjny+ klauzula wykonalności= tytuł wykonawczy.

Tytuł wykonawczy to najczęściej prawomocny wyrok sądowy lub inny dokument publiczny, który wykazuje istnienie długu i saldo zadłużenia, a także określa, kto jest dłużnikiem, a kto wierzycielem.

Polskie prawo uznaje za tytuł egzekucyjny następujące dokumenty:

• ostateczny i niepodlegający odwołaniu lub natychmiast wykonalny wyrok sądu,
  ugoda sądowa,
• akt notarialny obejmujący oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji,
• orzeczenia wydane przez sądy państw członkowskich UE, ugody zawarte przed tymi sądami lub przez nie zatwierdzone lub dokumenty urzędowe sporządzone w państwach członkowskich UE i opatrzone zaświadczeniem Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego,
• orzeczenia arbitrażowe,
• ugoda zawarta przed mediatorem,
• wyciąg z rejestru wierzytelności utworzonego w ramach postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego.

---

Stwierdzenie wykonalności

Stwierdzenie wykonalności przekształca tytuł egzekucyjny (np. orzeczenie sądowe) w tytuł wykonawczy i jako takie stanowi podstawę do wszczęcia egzekucji.

W praktyce jest to adnotacja na tytule wykonawczym, która zatwierdza wszczęcie egzekucji i wymienia dłużnika. Powinna ona również stwierdzać, czy orzeczenie jest prawomocne i niepodlegające zaskarżeniu, czy też natychmiast wykonalne, a w razie potrzeby określać przedmiot i zakres egzekucji.

Zaświadczenie o wykonalności jest wydawane przez właściwy sąd z urzędu lub na wniosek. Decyzję o nadaniu lub odmowie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności sąd podejmuje nie później niż w ciągu 3 dni od otrzymania wniosku. W praktyce termin ten jest rzadko przestrzegany. Co do zasady, stwierdzenie wykonalności wydawane jest przez sąd pierwszej instancji, który rozpoznał sprawę lub sąd drugiej instancji, o ile przechowuje on akta sprawy.

Po uzyskaniu przez wierzyciela stwierdzenia wykonalności może on przystąpić do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do właściwego komornika.

---

Ograniczenia w egzekwowaniu przepisów

W ostatnich latach obserwuje się tendencję do zwiększania ochrony dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym. Zwiększona ochrona wierzycieli z oczywistych względów zmniejsza skuteczność postępowania egzekucyjnego. Jest to szczególnie widoczne w sprawach egzekucyjnych przeciwko dłużnikom indywidualnym.

Pierwszym istotnym ograniczeniem jest zasada, zgodnie z którą część wynagrodzenia za pracę dłużnika odpowiadająca ustawowemu minimalnemu wynagrodzeniu za pracę jest wolna od zajęcia.

Jeżeli więc dłużnik uzyskuje (lub zgłasza do uzyskania) wynagrodzenie za pracę w wysokości ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę, komornik nie może egzekwować z tego składnika majątku roszczeń wierzyciela, z wyjątkiem roszczeń alimentacyjnych.

Ponadto, komornik nie może zająć sprzętów gospodarstwa domowego i mebli, które są niezbędne dla dłużnika i innych osób z nim zamieszkujących, takich jak lodówka, pralka itp.

Istnieje również szereg pozycji, które ograniczają możliwości egzekucji z nieruchomości należącej do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne.

Co więcej, prawo określa kilka grup wierzycieli uprzywilejowanych, którzy mają pierwszeństwo w otrzymaniu pieniędzy z majątku dłużnika, co w niektórych przypadkach oznacza, że suma pozostała dla wierzycieli nieuprzywilejowanych jest znikoma.

Warto również zauważyć, że sąd może odmówić stwierdzenia wykonalności tymczasowego nakazu zapłaty, jeśli obejmuje on roszczenie przedawnione, chyba że wierzyciel przedstawi dokument wskazujący, że bieg terminu przedawnienia został przerwany.

---

Egzekwowanie roszczeń pieniężnych

W Polsce najczęstszym powodem wszczęcia postępowania egzekucyjnego są wierzytelności pieniężne. Wniosek pieniężny to zobowiązanie dłużnika wyrażone sumą pieniężną. Zobowiązanie wynikające z długu to po prostu obowiązek zapłaty określonej sumy pieniędzy na rzecz wierzyciela.

Roszczenia pieniężne mogą być egzekwowane od:

• ruchomości,
• wynagrodzenie za pracę,
• rachunki bankowe,
• należności (np. wynagrodzenie przysługujące z tytułu umowy o dzieło),
• nieruchomości,
• inne udziały własnościowe (np. akcje spółki),
• zwierzęta (z zastrzeżeniem przepisów o ochronie zwierząt).

Poniżej możesz przeczytać więcej o każdej z najpopularniejszych metod egzekwowania roszczeń pieniężnych.

---

Egzekucja z ruchomości

Polskie ramy prawne nie zawierają definicji mienia ruchomego, jednak zwykle definiuje się je jako wszystkie rzeczy inne niż nieruchomości (grunty, budynki trwale związane z gruntem i części takich budynków – lokale mieszkalne).

Dołączenie ruchomości. Sporządzanie protokołu zajęcia. Skutki zajęcia

Na pierwszym etapie postępowania egzekucyjnego komornik zajmuje ruchomość. Komornik umieszcza specjalną etykietę na zajętym przedmiocie, aby pokazać, że został on zajęty w ramach procedury egzekucji długu. Komornik może zająć ruchomość, która pozostaje w posiadaniu dłużnika, jak również taką, która znajduje się w posiadaniu wierzyciela, który wszczął egzekucję z tej ruchomości.

W praktyce oznacza to zazwyczaj, że komornik oznacza wszystkie ruchomości podlegające egzekucji, które znajdują się w mieszkaniu lub lokalu użytkowym dłużnika. Osoba trzecia, której ruchomość została zajęta, może wystąpić do sądu z powództwem o zwolnienie zajętej ruchomości.

Po dokonaniu zajęcia komornik sporządza projekt raportu zawierający wykaz zajętych ruchomości i ich szacunkową wartość.

Ogólnie rzecz biorąc, zajęte ruchomości pozostają w posiadaniu dłużnika i mogą zostać przekazane osobie trzeciej, w tym wierzycielowi, tylko w określonych przypadkach.

Zbycie prawa własności zajętej ruchomości nie ma wpływu na postępowanie egzekucyjne, a komornik jest uprawniony do egzekwowania roszczeń wierzyciela od nowego właściciela ruchomości. Oznacza to, że egzekucja z zajętej ruchomości może być kontynuowana nawet wtedy, gdy dłużnik pozbędzie się ruchomości, na przykład poprzez jej sprzedaż.

Sprzedaż dołączonej ruchomości

Jeżeli dłużnik nie zaspokoi wierzyciela pomimo toczącego się postępowania egzekucyjnego, komornik może sprzedać zajęte ruchomości. Sprzedaż nie może jednak nastąpić przed upływem 14 dni od dnia, w którym zajęcie ruchomości stało się prawomocne i niezaskarżalne.

Wyjątkiem są zajęte przedmioty łatwo psujące się (np. artykuły spożywcze), przedmioty wymagające szczególnej konserwacji oraz inwentarz żywy, jeżeli dłużnik odmawia ich odbioru. W takim przypadku przedmioty te mogą zostać sprzedane zaraz po zajęciu.

Istnieją trzy rodzaje sprzedaży, które mogą mieć miejsce w ramach procedury egzekucji długów.

Sprzedaż prywatna

Pierwszy rodzaj to sprzedaż określana jako sprzedaż prywatna. Komornik może sprzedać ruchomość z wolnej ręki, jeżeli dłużnik wyraził zgodę na taką formę sprzedaży i określił minimalną cenę ruchomości.

Ruchomość może zostać sprzedana, jeśli żaden z wierzycieli uczestniczących w egzekucji nie wyraził sprzeciwu wobec tego rodzaju sprzedaży. Sprzedaż prywatna zapewnia prostszą procedurę i szybsze zaspokojenie przynajmniej części roszczeń.

Sprzedaż firmie (sprzedaż poza aukcją)

Drugi rodzaj sprzedaży określany jest jako sprzedaż bezaukcyjna. Na wniosek dłużnika lub wierzyciela komornik może sprzedać zajęte ruchomości, które nie są używane i stanowią przedmiot obrotu na rzecz przedsiębiorcy zajmującego się obrotem takimi ruchomościami, po cenach hurtowych, a w przypadku braku udokumentowania takich cen – po cenie niższej o 25% od wartości szacunkowej ruchomości. Sprzedaż uzależniona jest od tego, czy przedsiębiorca wyrazi chęć nabycia ruchomości.

Aukcja

Trzecim i najpopularniejszym rodzajem sprzedaży ruchomości w ramach postępowania egzekucyjnego jest sprzedaż licytacyjna.

Ogłoszenie o aukcji

Sprzedaż aukcyjna podzielona jest na kilka etapów. Pierwszym krokiem jest wystawienie obwieszczenia o licytacji w budynku sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce licytacji oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Obwieszczenie o licytacji określa czas, miejsce, przedmiot i warunki licytacji, wartość szacunkową i cenę wywoławczą, a także czas i miejsce oględzin ruchomości.

Jest to również ostatnia szansa dla osób trzecich, których ruchomości zostały zajęte w postępowaniu egzekucyjnym, na zakwestionowanie działań komornika. Jeżeli nie przedstawią one przed licytacją dowodu, że wniosły do sądu powództwo o zwolnienie zajętych ruchomości i uzyskały postanowienie o wstrzymaniu egzekucji, zajęte ruchomości należące do nich zostaną sprzedane w toku licytacji.

W pierwszym terminie licytacji cena wywoławcza powinna wynosić trzy czwarte wartości szacunkowej. Jeżeli pierwsza licytacja nie dojdzie do skutku, zajęte ruchomości mogą zostać sprzedane w drugim terminie licytacji. Cena wywoławcza w drugim terminie licytacji będzie równa połowie wartości szacunkowej. Ruchomości nie mogą zostać sprzedane za cenę niższą niż cena wywoławcza.

Depozyt

Oferenci są zobowiązani do złożenia wadium w wysokości jednej dziesiątej szacunkowej wartości, nie później niż w dniu poprzedzającym aukcję. Wadium złożone przez oferentów, którzy nie wygrali licytacji, zostanie im zwrócone.

Jeżeli nabywca nie wywiąże się w terminie z warunków aukcji dotyczących zapłaty ceny nabycia, wadium przepada, a skutki przybicia wygasają. Wadium nie jest wymagane od wierzyciela (licytanta), którego wierzytelność jest równa lub wyższa od wadium i jeżeli jego wierzytelność oraz ewentualne wierzytelności uprzywilejowane znajdują pokrycie w cenie wywoławczej.

Aukcja

Wreszcie, gdy wszyscy oferenci złożą wymagane depozyty, licytacja publiczna może się rozpocząć. W licytacji nie mogą brać udziału:

• dłużnik,
• komornik,
• małżonkowie,
• dzieci,
• rodzice i rodzeństwo,
• osoby uczestniczące w licytacji w charakterze urzędowym oraz licytant, który nie dotrzymał warunków poprzedniej licytacji.

Licytacja jest prowadzona ustnie przez komornika, który oferuje do sprzedaży poszczególne ruchomości lub grupy ruchomości tego samego rodzaju, jedną po drugiej, wskazując szacunkową wartość i cenę wywoławczą.

Podczas licytacji oferenci konkurują ze sobą, przy czym każda kolejna oferta jest wyższa od poprzedniej. Oferta przestaje być wiążąca w momencie złożenia wyższej oferty przez innego oferenta. Aukcja może zostać przeprowadzona, nawet jeśli jest tylko jeden oferent.

Przyznanie oferty

Komornik sądowy udzieli przybicia oferentowi, który zaoferował najwyższą cenę, jeśli po trzech wezwaniach do złożenia wyższej oferty nie zostanie zaoferowana wyższa cena. Fakt udzielenia przybicia odnotowywany jest w protokole licytacji. Ruchomość jest sprzedawana natychmiast po udzieleniu najwyższej oferty, inaczej niż w przypadku licytacji nieruchomości.

Odwołanie

Wierzyciel lub dłużnik może odwołać się od rozstrzygnięcia licytacji w przypadku naruszenia przepisów o publicznym charakterze licytacji, najniższej cenie i dyskwalifikacji licytantów.

Każde odwołanie powinno zostać odnotowane w protokole licytacji. Po złożeniu odwołania sąd wyda decyzję, od której również przysługuje odwołanie. Jeśli odwołanie nie zostanie rozpatrzone w ciągu dwóch tygodni, nabywca może odstąpić od zakupu ruchomości i odebrać wpłacone pieniądze.

Zapłata ceny ofertowej

Co do zasady, nabywca uiszcza cenę nabycia niezwłocznie po udzieleniu przybicia. Jeżeli jednak cena ta przekracza pięćset złotych, nabywca niezwłocznie wpłaca jedną piątą ceny, ale w żadnym wypadku nie mniej niż pięćset złotych, a pozostałą część do godziny 18:00 dnia następnego.

Jeżeli nabywca nie dotrzyma wyznaczonych terminów, komornik wznawia sprzedaż licytacyjną tej samej ruchomości, a licytant nie nabywa prawa własności ruchomości.

Druga aukcja. Zakończenie

Jeżeli licytacja nie dojdzie do skutku z powodu braku chętnych, wierzyciel może w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania zawiadomienia komornika żądać wyznaczenia innej licytacji albo przejąć na własność całość lub część ruchomości wystawionych na sprzedaż za cenę nie niższą od ceny wywoławczej. Jeżeli egzekucję prowadzi więcej niż jeden wierzyciel, pierwszeństwo w zajęciu ruchomości ma wierzyciel, który zaoferował najwyższą cenę.

Jeżeli kolejna licytacja nie dojdzie do skutku, wierzyciel może przejąć ruchomości na własność za cenę nie niższą niż cena wywoławcza w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania zawiadomienia komornika. Jeżeli wierzyciel nie skorzysta z prawa do przejęcia ruchomości na własność, komornik umorzy postępowanie w stosunku do rzeczy, które nie zostały sprzedane lub nie zostały przejęte na własność.

Aukcja elektroniczna

Ruchomości mogą być również sprzedawane w drodze licytacji elektronicznej. Komornik przeprowadza sprzedaż w drodze licytacji elektronicznej na wniosek wierzyciela po zajęciu ruchomości. Jeśli egzekucja prowadzona jest przez więcej niż jednego wierzyciela, rodzaj sprzedaży wybiera wierzyciel, który jako pierwszy złożył wniosek o zajęcie.

Sprzedaż w drodze aukcji elektronicznej odbywa się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, tj. platformy elicytacje.komornik.pl. Wszystkie czynności związane z aukcją, takie jak złożenie wadium lub oferty, dokonywane są online.

---

Egzekucja roszczenia z rachunku bankowego

Najprościej rzecz ujmując, egzekucja wierzytelności z rachunku bankowego polega na zajęciu środków pieniężnych na rachunku bankowym dłużnika i przekazaniu ich komornikowi. Choć teoretycznie komornik może zająć wszystkie rachunki bankowe dłużnika, korzystając z systemu OGNIVO lub wysyłając zapytania do poszczególnych banków w celu ustalenia numerów rachunków bankowych, zaleca się, aby wierzyciel wskazał numery rachunków bankowych we wniosku, o ile zna te numery.

Jeśli komornik otrzyma od wierzyciela numery rachunków bankowych, koszty egzekucji są niższe, a procedura przebiega szybciej. Jeżeli dłużnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT, wierzyciel może próbować ustalić rachunki bankowe dłużnika korzystając z tzw. białej listy, choć nie ma gwarancji, że lista ta będzie zawierała wszystkie rachunki dłużnika.

Zajęcie rachunku bankowego

W celu prowadzenia egzekucji z wierzytelności znajdujących się na rachunkach bankowych, komornik wysyła zawiadomienie o zajęciu wierzytelności dłużnika na rachunku bankowym do wysokości zadłużenia powiększonego o koszty egzekucyjne do banku prowadzącego rachunek dłużnika.

Od tego momentu bank nie może wypłacać z rachunku środków pieniężnych do wysokości zajętej wierzytelności oraz zamraża wszystkie kwoty zdeponowane na rachunku po zajęciu do wysokości zajętej wierzytelności.

Przekazanie zajętych pieniędzy

Gdy bank otrzyma zawiadomienie o zajęciu, nie tylko nie może dokonywać wypłat z konta bez zgody komornika, ale także zobowiązany jest przekazać zajętą sumę pieniężną komornikowi w terminie 7 dni lub zawiadomić komornika o przeszkodach uniemożliwiających przekazanie zajętej sumy pieniężnej w tym samym terminie.

Natomiast w przypadku egzekucji alimentów bieżących lub renty inwalidzkiej wypłacanej jako odszkodowanie bank niezwłocznie przekazuje komornikowi zajętą kwotę pieniężną z rachunku.

Zwolnienia z egzekucji z rachunku bankowego

Nie wszystkie rodzaje wierzytelności na rachunkach bankowych mogą być zajęte w ramach egzekucji. Egzekucja nie może być prowadzona przeciwko:

• konto escrow,
• konto VAT,
• specjalny rodzaj rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, zwany rachunkiem rodzinnym, przeznaczony do płatności zwolnionych z egzekucji.

Bank odmówi również przekazania pieniędzy, gdy m.in:

• na koncie bankowym nie ma pieniędzy,
• rachunek bankowy został zajęty na rzecz innego wierzyciela, a środki dostępne na rachunku są niewystarczające do zaspokojenia wszystkich wierzycieli,
• administracyjne postępowanie egzekucyjne jest prowadzone równolegle,
• wierzytelności banku zostały potrącone z wierzytelnościami na rachunku bankowym, przy czym takie potrącenie jest ważne, o ile nastąpiło przed zajęciem.

Kwota zwolnienia z egzekucji

Prawo przewiduje określoną kwotę pieniędzy na rachunku bankowym, która ma być zwolniona z egzekucji  (która jest de facto kwotą postrzeganą przez ustawodawcę jako niezbędna dla indywidualnego dłużnika do pokrycia kosztów utrzymania).

Kwota ta jest równa 75% ustawowego minimalnego wynagrodzenia brutto za pracę osoby pracującej w pełnym wymiarze czasu pracy. W 2024 r. kwota ta wynosi 3225 zł. Kwota ta obowiązuje miesięcznie.

Warto zaznaczyć, że kwota wolna od egzekucji dotyczy środków znajdujących się na osobistych rachunkach bankowych (a nie rachunkach firmowych) prowadzonych przez osoby fizyczne. Zwolnienie to nie dotyczy środków na rachunkach firmowych oraz dłużników niebędących osobami fizycznymi.

Wyjątki dotyczące egzekucji z rachunku bankowego

Z egzekucji z rachunków bankowych zwolnione są następujące świadczenia, które nie mogą być zajęte i przekazane komornikowi:

• świadczenia z funduszu alimentacyjnego,
• alimenty wypłacane jako odszkodowanie,
• świadczenia rodzinne,
• świadczenia wychowawcze (Rodzina 800+, Dobry start),
• zasiłek rodzinny,
• zasiłek pielęgnacyjny,
• dodatek z tytułu urodzenia dziecka,
• dodatek dla sierot zupełnych,
• świadczenia z pomocy społecznej.

Ciężar udowodnienia, że zajęte wierzytelności powinny być zwolnione spod egzekucji spoczywa na dłużniku. Jeśli dłużnik nie udowodni, że należność jest objęta zwolnieniem, komornik przekaże zajęte środki wierzycielowi.

Egzekucja ze wspólnego rachunku bankowego

Komornik może zająć wierzytelności na rachunkach bankowych należących do dwóch lub więcej osób, z których tylko jedna jest dłużnikiem wierzyciela. Prowadzenie wspólnego rachunku jest popularnym wyborem m.in. wśród spółek cywilnych i małżeństw.

Jeżeli komornik zajmie rachunek bankowy prowadzony dla dwóch osób niepozostających w związku małżeńskim, egzekucję prowadzi się do wysokości udziału dłużnika w rachunku wspólnym określonego w umowie rachunku bankowego zawartej między bankiem a dłużnikiem i inną osobą (osobami), dla której prowadzony jest rachunek bankowy, którą dłużnik obowiązany jest przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od dnia zajęcia.

Jeżeli umowa nie została zawarta albo zawarta umowa nie określa udziałów poszczególnych właścicieli rachunku bankowego, domniemywa się, że wszyscy właściciele rachunku bankowego mają równe udziały. Domniemanie to nie może zostać obalone np. w drodze wewnętrznej umowy pomiędzy właścicielami rachunku bankowego. W przypadku, gdy rzeczywiste udziały w rachunku bankowym różnią się od uzgodnionych, jedyną ochroną dostępną dla osób trzecich przed zajęciem jest powództwo sądowe o zwolnienie z egzekucji.

Egzekucja może być również prowadzona ze wspólnego rachunku bankowego małżonków.

Małżonek dłużnika nie jest jednak w tej sytuacji całkowicie bezbronny. Może on bowiem wystąpić do sądu z powództwem o zwolnienie spod egzekucji, podnosząc, że na wspólnym rachunku bankowym znajdują się środki pieniężne niebędące majątkiem osobistym dłużnika lub środki pieniężne inne niż wynagrodzenie za pracę dłużnika, dochody uzyskane przez dłużnika w inny sposób lub dochody z praw autorskich dłużnika lub praw pokrewnych, praw własności przemysłowej i innych praw twórcy.

W takim przypadku spod egzekucji powinny być wyłączone pieniądze stanowiące majątek osobisty małżonka dłużnika lub pieniądze stanowiące majątek małżeński, ale pobrane lub zarobione przez małżonka dłużnika.

---

Egzekucja z nieruchomości

Teoretycznie egzekucja z nieruchomości pozwala wierzycielowi na uzyskanie stosunkowo dużej kwoty pieniężnej należnej od dłużnika, jednak procedura egzekucyjna dotycząca nieruchomości jest długa i wiąże się z licznymi wymogami formalnymi.

Komornik wszczyna tego typu postępowanie egzekucyjne wyłącznie na wniosek wierzyciela.

Jurysdykcja

Egzekucja z nieruchomości jest prowadzona przez komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu znajduje się nieruchomość. W przypadku egzekucji z nieruchomości wierzyciel nie może wybrać komornika, ponieważ obowiązuje jurysdykcja wyłączna.

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której nieruchomość znajduje się w okręgach sądowych kilku sądów. Wówczas wierzyciel ma prawo wyboru komornika, ale tylko spośród komorników działających przy sądach, w których okręgu znajduje się nieruchomość.

Określenie nieruchomości dłużnika

Teoretycznie egzekutor komorniczy powinien ustalić, czy dłużnik posiada jakikolwiek majątek nieruchomy, a jeśli tak – zidentyfikować go. Wierzyciel posiadający takie informacje przed rozpoczęciem postępowania egzekucyjnego ma jednak większe szanse na uzyskanie zaspokojenia swoich roszczeń (może np. zweryfikować, czy dłużnik nie próbuje wyzbyć się majątku w celu uniemożliwienia zaspokojenia wierzytelności).

Niestety w Polsce nie utworzono jednego centralnego rejestru właścicieli nieruchomości. Aby sprawdzić, czy dłużnik jest właścicielem jakiejkolwiek nieruchomości, wierzyciel może przeprowadzić własne badania, podejmując następujące kroki:

• zapoznanie się z zapisami w ewidencji gruntów i budynków – wierzyciel może skontaktować się z poszczególnymi starostami i wykazać, że ma interes prawny w zapoznaniu się z numerami ksiąg wieczystych dla nieruchomości należących do konkretnej osoby fizycznej; Wadą tego rozwiązania jest mnogość urzędów i konieczność wykazania uzasadnionego interesu; ponadto Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych kilka lat temu wyraził opinię, w której ograniczył udostępnianie tego typu informacji osobom trzecim,
• wniosek o wyjawienie majątku – wniosek ten może zostać złożony przez wierzyciela jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego; teoretycznie, w przypadku uwzględnienia wniosku przez sąd, dłużnik jest prawnie zobowiązany do złożenia oświadczenia o posiadanym majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej.
• zaangażowanie profesjonalnego podmiotu zajmującego się zbieraniem informacji biznesowych.

Uczestnicy postępowania egzekucyjnego z nieruchomości

Oprócz wierzyciela i dłużnika do postępowania mogą przystąpić posiadacze ograniczonych praw rzeczowych lub roszczeń albo praw osobistych zabezpieczonych na nieruchomości, a w przypadku egzekucji z prawa użytkowania wieczystego – podmiot publiczny, który zawarł umowę użytkowania wieczystego.

Oznacza to, że krąg uczestników jest szerszy niż w przypadku zwykłego postępowania egzekucyjnego. Wynika to z faktu, że nieruchomość może stanowić przedmiot zabezpieczenia w różnych formach, np. hipoteki. Zazwyczaj, ze względu na charakter postępowania, egzekucja z nieruchomości obejmuje więcej niż jednego wierzyciela.

Zajęcie/zajęcie nieruchomości

Po otrzymaniu wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji z nieruchomości, egzekutor musi wezwać dłużnika do spłaty zadłużenia w ciągu dwóch tygodni od złożenia wniosku.

Po otrzymaniu przez dłużnika wezwania do zapłaty, jego nieruchomość zostaje zajęta w ramach postępowania egzekucyjnego. Komornik jednocześnie wysyła wezwanie do dłużnika i składa wniosek do sądu wieczystoksięgowego o dokonanie wpisu o wszczęciu egzekucji w księdze wieczystej.

Opis i ocena

Jeśli dłużnik nie spłaci długu w terminie określonym w wezwaniu wysłanym przez komornika, komornik przystąpi do opisu i oszacowania nieruchomości.

Opis i oszacowanie to oficjalny dokument sporządzony przez komornika, określający stan techniczny i status prawny nieruchomości. W celu ustalenia (wyceny) wartości nieruchomości komornik powołuje biegłego sądowego posiadającego uprawnienia do wyceny nieruchomości na podstawie odrębnych przepisów prawa.

Odwołanie od opisu i oceny

Podobnie jak w przypadku innych działań podejmowanych przez komornika, opis i wycena mogą zostać zakwestionowane. Odwołanie można złożyć w ciągu dwóch tygodni po zakończeniu opisu i wyceny.

Odwołanie od opisu i oceny jest rozpatrzone przez sąd który rozstrzyga o zasadności odwołania wydając stosowne postanowienie. Jeśli sąd uwzględni apelację, komornik musi powtórzyć czynność w zaskarżonym zakresie, np. wnosząc o opinię uzupełniającą dotyczącą wyceny nieruchomości. Od decyzji sądu przysługuje również odwołanie do sądu drugiej instancji.

Kto może złożyć odwołanie? Odwołanie może zostać złożone przez dłużnika, jak również przez pozostałych uczestników postępowania egzekucyjnego, czyli wierzycieli (w tym wierzyciele uboczni).

Apelacja jest zwykle składana na tej podstawie, że wartość podana w wycenie jest niedokładna. Jeżeli sąd się z tym zgodzi, operat szacunkowy musi zostać uzupełniony lub powtórzony. Niestety znacznie wydłuża to czas trwania postępowania egzekucyjnego dotyczącego nieruchomości. Opis i oszacowanie są ostatnim krokiem przed licytacją, więc dłużnicy często kwestionują opis i oszacowanie nawet bez uzasadnionych powodów, tylko po to, aby opóźnić sprzedaż nieruchomości.

Data aukcji nieruchomości

Data pierwsza licytacja publiczna może być wyznaczona przez komornika nie wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od zatwierdzenia opisu i oszacowania, ani przed uprawomocnieniem się orzeczenia, na podstawie którego wszczęto egzekucję.

Co istotne, jeżeli przedmiotem licytacji jest lokal mieszkalny lub działka gruntu zabudowana budynkiem mieszkalnym służącym zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, termin licytacji wyznacza się na wniosek wierzyciela.

Co więcej, licytacja publiczna nieruchomości służącej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika może być przeprowadzona, jeżeli wartość należności głównej jest równa lub wyższa od jednej dwudziestej wartości szacunkowej. W przypadku, gdy wierzycieli jest więcej niż jeden, uwzględnia się łączną wartość ich wierzytelności. Regulacja ta ma na celu zapobieganie przypadkom, w których pojedynczy dłużnik i jego rodzina tracą dom z powodu stosunkowo niewielkiego długu.

Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa lub wynika z wyroku wydanego w postępowaniu karnym albo, pomimo niespełnienia warunków określonych powyżej, dłużnik będący właścicielem nieruchomości lub sąd w odrębnym postępowaniu wyraził zgodę na wyznaczenie terminu licytacji.

Ograniczenia dotyczące aukcji nieruchomości wynikające z COVID-19

Licytacja lokalu mieszkalnego lub działki gruntu zabudowanej budynkiem mieszkalnym służącym zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika nie może odbyć się w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz 90 dni po tym okresie.

Regulacja ta została wprowadzona jako element działań ochronnych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 w 2020 r. i od tego czasu obowiązuje bez żadnych wyjątków.

Zawiadomienie o licytacji nieruchomości

W celu przeprowadzenia licytacji nieruchomości komornik wystawia obwieszczenie o licytacji na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń sądu prowadzącego egzekucję z nieruchomości, w urzędzie gminy właściwym ze względu na miejsce położenia nieruchomości oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej.

W obwieszczeniu należy wskazać nieruchomość, która ma być przedmiotem licytacji, jej wartość szacunkową i cenę wywoławczą oraz wartość wadium, które mają złożyć licytanci, a także datę i miejsce licytacji.

Szacunkowa wartość. Cena wywoławcza

Wartość szacunkowa jest równa wartości określonej w opisie i wycenie dokonanej przez biegłego sądowego posiadającego uprawnienia do wyceny nieruchomości. Cena wywoławcza, czyli minimalna cena, jaką musi zapłacić oferent, aby nabyć nieruchomość na pierwszej aukcji, jest równa trzem czwartym szacunkowej wartości nieruchomości.

Jeśli z jakiegokolwiek powodu pierwsza aukcja zakończy się niepowodzeniem, cena wywoławcza na kolejnej aukcji wynosi tylko dwie trzecie szacunkowej wartości nieruchomości (chyba że aukcja zostanie powtórzona z powodu wygaśnięcia oferty).

Depozyt

Osoba lub podmiot zainteresowany licytacją w ramach akcji są zobowiązani do złożenia wadium w wysokości jednej dziesiątej szacunkowej wartości, nie później niż w dniu poprzedzającym licytację. Wadium jest rodzajem zabezpieczenia na wypadek, gdyby wygrywający licytację nie wywiązał się z warunków postąpienia związanych z zapłatą ceny.

Wymóg wniesienia wadium gwarantuje, że w aukcji wezmą udział podmioty poważnie zainteresowane nabyciem nieruchomości i zapobiega sztucznemu podbijaniu ceny sprzedaży. W przypadku, gdy zwycięski oferent nie wywiąże się z warunków aukcji, wpłacone przez niego wadium przepada na rzecz Skarbu Państwa. Wadium wpłacone przez pozostałych oferentów jest niezwłocznie zwracane.

Wywołanie aukcji. Przebieg aukcji

Licytacja jest przeprowadzana przez komornika w obecności i pod nadzorem sędziego lub komornika sądowego, którego zadaniem jest zapewnienie rzetelności procedury i zajęcie się wszelkimi wątpliwościami, które mogą być potencjalnie zgłaszane przez uczestników.

Aukcja prowadzona ustnie. Na aukcji oferenci konkurują ze sobą, a każda kolejna oferta (oferta kupna) jest wyższa od poprzedniej. Pierwsza oferta nie może wzrosnąć o mniej niż jeden procent ceny wywoławczej. Oferta przestaje być wiążąca, gdy inny oferent zaoferuje wyższą cenę. Aukcja może zostać przeprowadzona nawet wtedy, gdy jest tylko jeden oferent.

Aukcja kończy się, gdy po trzykrotnym ogłoszeniu przez komornika ostatniej najwyższej oferty nie zostanie złożona żadna oferta. Komornik zamyka licytację i wskazuje oferenta, który zaproponował najwyższą cenę.

Rozstrzygnięcie przetargu i decyzja sądu o przeniesieniu własności

Inaczej niż w przypadku licytacji ruchomości, nabycie prawa własności nieruchomości w drodze licytacji publicznej dzieli się na dwa etapy.

Po zamknięciu licytacji i zakończeniu aukcji sędzia (komornik sądowy) nadzorujący aukcję wydaje decyzję o udzieleniu przybicia oferentowi, który zaoferował najwyższą cenę. Zasadniczo decyzja powinna zostać wydana niezwłocznie po zakończeniu aukcji, ale może zostać wydana w późniejszym terminie, jeśli zostanie złożone odwołanie, które nie może zostać szybko rozpatrzone.

Najważniejszym skutkiem rozstrzygnięcia licytacji jest nabycie przez licytanta, którego oferta została rozstrzygnięta, prawa do zatwierdzenia przeniesienia własności nieruchomości na mocy orzeczenia sądu, pod warunkiem, że licytant spełni warunki licytacji (zapłaci pozostałą część ceny).

Jeśli oferent nie spełni warunków aukcji, wpłacone przez niego wadium przepada, a skutki udzielenia przybicia wygasają.

Od decyzji o udzieleniu zamówienia przysługuje odwołanie każdej osobie, której prawa zostały naruszone w wyniku nieprzestrzegania przepisów postępowania w toku postępowania egzekucyjnego.

Gdy decyzja o przyznaniu oferty stanie się ostateczna i nie podlega odwołaniu, a oferent zapłaci cenę sprzedaży, sąd wydaje postanowienie o przeniesieniu własności nieruchomości na nabywcę. Od tej decyzji również można się odwołać, choć jest to znacznie trudniejsze niż w przypadku decyzji o rozstrzygnięciu przetargu.

Po rozpatrzeniu wszystkich ewentualnych środków zaskarżenia lub po upływie terminu na ich wniesienie, decyzja o przeniesieniu tytułu prawnego do nieruchomości staje się ostateczna i niepodlegająca zaskarżeniu, a nabywca oficjalnie staje się właścicielem tej nieruchomości. Prawomocna i niepodlegająca zaskarżeniu decyzja o przeniesieniu tytułu prawnego do nieruchomości stanowi podstawę wpisu nowego właściciela w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.

---

Inne sposoby egzekucji z nieruchomości

Publiczna licytacja sądowa nie jest jedynym sposobem egzekucji długu z nieruchomości. Inne metody egzekucji z nieruchomości obejmują:

• sprzedaż prywatną – opcja ta dostępna jest wyłącznie w przypadku nieruchomości gruntowych niezabudowanych i nieobciążonych oraz nieruchomości gruntowych zabudowanych budynkiem mieszkalnym lub gospodarczym, w przypadku których cena oszacowania nie została zakwestionowana przez dłużnika; nieruchomość zostanie sprzedana po cenie nie niższej niż cena oszacowania po upływie dwóch tygodni od dnia sporządzenia opisu i oszacowania;
• sprzedaż w drodze licytacji – nieruchomość, która nie została sprzedana w trybie prywatnym może zostać sprzedana w drodze licytacji, licytacja odbędzie się zgodnie z przepisami dotyczącymi licytacji ruchomości, które wymagają znacznie mniej formalnej procedury,
• sprzedaż w drodze aukcji elektronicznej – ten rodzaj sprzedaży odbywa się na wniosek wierzyciela.

Licytacja elektroniczna nieruchomości

Aukcje internetowe prowadzone przez komornika są dostępne od kilku lat, ale możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego online w stosunku do dowolnego rodzaju nieruchomości została wprowadzona dopiero niedawno.

Ogólnie rzecz biorąc, aukcje internetowe zostały wprowadzone w celu ułatwienia i przyspieszenia egzekucji z nieruchomości, między innymi poprzez otwarcie ich dla szerszego kręgu oferentów z całego kraju i zapobieganie zmowom przetargowym dzięki zwiększonej przejrzystości.

Aukcja internetowa nieruchomości ma następujące cechy:

• odbywa się wyłącznie na wniosek wierzyciela,
• w przypadku, gdy istnieje kilku wierzycieli, z których jeden składa wniosek o aukcję internetową, wniosek ten wywołuje skutki dla wszystkich wierzycieli i jest dla nich wiążący,
• obwieszczenie o licytacji musi zostać zamieszczone na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej,
• dostęp oferenta do dokumentów został ograniczony do opisu i protokołu wyceny,
• Rejestracja jako oferent i składanie ofert odbywa się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego utworzonego przez Krajową Radę Komorniczą.

Jest to stosunkowo nowe rozwiązanie, więc jest jeszcze zbyt wcześnie, aby ocenić jego skuteczność.

Egzekucja z innych wartości niematerialnych i prawnych. Egzekucja roszczeń pieniężnych z innych aktywów dłużnika

Oprócz ruchomości i nieruchomości egzekucja może być prowadzona z wartości niematerialnych i prawnych należących do dłużnika. Egzekucja z innych wierzytelności prowadzona jest z wierzytelności przysługujących dłużnikowi od innych podmiotów. Należnościami tymi mogą być m.in. środki pieniężne należne dłużnikowi od jego klientów z tytułu prowadzonej przez dłużnika działalności gospodarczej, świadczonych przez niego usług lub zawartych umów sprzedaży, roszczenia o zapłatę czynszu, roszczenia o zwrot pożyczek, roszczenia o wypłatę dywidendy przez spółkę itp.

---

Właściwość komornika sądowego

Egzekucję z wierzytelności prowadzi komornik sądu powszechnego właściwego dla dłużnika. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której wykonanie prawa wiąże się z posiadaniem dokumentu (np. gdy wierzytelność dłużnika jest zabezpieczona wekslem własnym lub wekslem trasowanym).

Wówczas właściwym do prowadzenia egzekucji jest komornik sądu, w którego okręgu znajduje się dokument. Wierzyciel ma prawo wyboru komornika z zastrzeżeniem odpowiednich ograniczeń.

Przedmiot egzekucji z wierzytelności

Przedmiotem egzekucji z wierzytelności są wierzytelności istniejące i przysługujące dłużnikowi na podstawie określonego stosunku prawnego. Oznacza to, że egzekucja z wierzytelności przyszłych jest niemożliwa; komornik musi rozszerzyć egzekucję o te wierzytelności z chwilą ich powstania.

Proces egzekucji z wierzytelności. Załącznik

Komornik prowadzi egzekucję z wierzytelności poprzez jej zajęcie. W celu zajęcia wierzytelności komornik zawiadamia dłużnika, że nie może odebrać przedmiotu świadczenia od osoby trzeciej oraz nakazuje osobie trzeciej (dłużnikowi zajętej wierzytelności), aby nie przekazywała dłużnikowi należnego od niej przedmiotu świadczenia, lecz złożyła go do depozytu komornika.

Ponadto komornik wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby w terminie tygodnia złożył oświadczenie, czy i w jakim zakresie przysługuje mu zajęta wierzytelność lub czy i dlaczego odmawia zapłaty, czy inne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła się sprawa dotycząca zajętej wierzytelności oraz czy i na podstawie jakich roszczeń inni wierzyciele wszczęli egzekucję z zajętej wierzytelności.

Skutki odmowy zastosowania się do żądania dłużnika

Dłużnik zajętej wierzytelności ma obowiązek złożyć oświadczenie żądane przez komornika, nawet jeśli zajęta wierzytelność nie istnieje. W przypadku, gdy osoba trzecia nie zastosuje się do żądania, komornik może nałożyć grzywnę.

Komornik jest uprawniony do nałożenia takiej liczby grzywien, jaka jest niezbędna do przymuszenia dłużnika zajętej wierzytelności do złożenia żądanego oświadczenia. Dłużnik zajętej wierzytelności jest obowiązany zawiadomić właściwe organy o zbiegu egzekucji. Dłużnik należności nie może według własnego uznania wybrać organu dokonującego zajęcia w celu zapłaty należności.

Zajęcie kwot płatnych okresowo

Chociaż, jak wspomniano powyżej, komornik może prowadzić egzekucję tylko w odniesieniu do konkretnych należności, które istnieją w momencie egzekucji, prawo dopuszcza wyjątki w przypadku kwot płatnych okresowo.

Jest to zrozumiałe, gdyż nie należy oczekiwać od komornika powtarzania co miesiąc procedury zajęcia w przypadku kwot płatnych w ratach. Okresowe płatności objęte tym rozwiązaniem obejmują na przykład czynsz lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Egzekucja z wierzytelności związanych z posiadaniem dokumentu

Jeżeli dłużnik posiada wierzytelności związane z posiadaniem dokumentu (np. weksla, weksla lub innego papieru wartościowego, polisy ubezpieczeniowej, losu loteryjnego, książeczki oszczędnościowej), komornik może prowadzić egzekucję z takiej wierzytelności, pod warunkiem że dokument został odebrany dłużnikowi i znajduje się u komornika.

Odebranie dokumentu dłużnikowi następuje w trybie przepisów o egzekucji z ruchomości. W kolejnym kroku tego rodzaju egzekucji z wierzytelności, komornik jest uprawniony do żądania zapłaty odpowiedniej kwoty od dłużnika zajętej wierzytelności. Co więcej, jeżeli wierzytelność przysługująca dłużnikowi stała się wymagalna po ustaniu stosunku prawnego, komornik może dokonać wypowiedzenia; komornik może również dokonać sprzedaży wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu.

Zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku

Zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku dotyczy również przyszłych wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku.

Egzekucja z roszczeń o wydanie ruchomości lub nieruchomości

W toku postępowania egzekucyjnego może okazać się, że dłużnik ma roszczenia o wydanie ruchomości lub nieruchomości wobec osoby trzeciej. W takim przypadku komornik wzywa osobę trzecią będącą w posiadaniu ruchomości lub nieruchomości do wydania nieruchomości i prowadzi egzekucję z nieruchomości zgodnie z przepisami o egzekucji z ruchomości lub nieruchomości.

Co istotne, w przypadku odmowy wydania nieruchomości przez osobę trzecią, komornik nie dysponuje narzędziami prawnymi, które pozwoliłyby mu na przejęcie nieruchomości od osoby trzeciej. Jeśli jednak osoba trzecia odmawia wydania nieruchomości, działania może podjąć wierzyciel, który może w imieniu dłużnika wystąpić do sądu z powództwem o wydanie nieruchomości.

Egzekwowanie praw własności intelektualnej lub innych praw własności

Egzekucja może być również prowadzona przeciwko następującym prawom własności:

• prawa autorskie i prawa pokrewne,
• prawa własności przemysłowej,
• prawa wspólnika przysługujące mu w przypadku wystąpienia ze spółki cywilnej lub jej rozwiązania,
• udział wspólnika/akcjonariusza w spółce osobowej/spółce kapitałowej lub prawa wspólnika/akcjonariusza do rozporządzania udziałem w spółce osobowej/spółce kapitałowej,
• prawa własności akcjonariusza,
• instrumentów finansowych na rachunku papierów wartościowych lub jakimkolwiek innym rachunku,
• prawa do domeny internetowej,
• prawa do timesharingu,
• oczekiwanie prawne.

Powyższa lista nie jest wyczerpująca.

Metoda egzekwowania

Zajęcie innych praw majątkowych jest podobne do zajęcia wierzytelności. Komornik zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu zbywać, obciążać ani wykonywać zajętego prawa, ani też pobierać jakichkolwiek świadczeń należnych mu w związku z zajętym prawem oraz poucza dłużnika zajętego prawa, aby nie wykonywał swoich zobowiązań wobec dłużnika, lecz wpłacał należne kwoty komornikowi lub na rachunek depozytowy sądu.[KP2] Oznacza to, że wierzyciel jest uprawniony do otrzymywania wszelkich dochodów i postępowań związanych z zajętym prawem (dywidendy, tantiemy, zyski itp.).

Prawa wierzyciela

Na mocy zajęcia wierzyciel może wykonywać takie prawa majątkowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, jakie mogą być konieczne do zaspokojenia roszczeń wierzyciela w drodze egzekucji; może również podejmować wszelkie działania, które są niezbędne do zachowania prawa (tzw. działania zabezpieczające).

Oznacza to, że wierzyciel może podejmować takie działania związane z zajętym prawem, jakie mogą być podejmowane przez dłużnika, ale tylko w zakresie, w jakim są one związane z majątkiem i niezbędne do zaspokojenia wierzyciela. Jeśli chodzi o zachowanie prawa, wierzyciel może podejmować wszelkie czynności, zarówno prawne, jak i faktyczne.

Wyznaczenie syndyka masy upadłości

Jeżeli zachodzi potrzeba wykonania uprawnień, które nie przysługują wierzycielowi z mocy prawa, może on wystąpić do sądu o wyznaczenie syndyka, który podejmie czynności, jakie uzna za niezbędne w związku z zajętym prawem. Wniosek o wyznaczenie syndyka może złożyć również dłużnik. Sąd może również wydać postanowienie o wyznaczeniu syndyka z urzędu.

Egzekucja z udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółce akcyjnej

W praktyce egzekucja często prowadzona jest z praw dłużnika związanych z udziałem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółce akcyjnej. W celu ustalenia, czy dłużnik posiada jakiekolwiek udziały, można skorzystać z wyszukiwarki Internetowego Monitora Sądowego i Gospodarczego. W wyszukiwarce można wyszukiwać wspólników po imieniu i nazwisku, nazwie spółki, polskim numerze rezydenta (PESEL) lub numerze identyfikacji podatkowej (NIP). Dane wspólników posiadających co najmniej 25% udziałów w spółce są również dostępne w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.

Ten rodzaj egzekucji roszczeń pieniężnych pozwala wierzycielowi nie tylko dochodzić wypłaty np. dywidendy, ale także doprowadzić do zbycia akcji dłużnika, a w niektórych przypadkach nawet dokonać niektórych czynności zachowawczych, takich jak zaskarżenie uchwał walnego zgromadzenia, które zmniejszają szanse na uzyskanie przez wierzyciela zaspokojenia z akcji spółki.

---

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest jednym z najpopularniejszych sposobów egzekwowania roszczeń pieniężnych od dłużników indywidualnych. Ten rodzaj egzekucji prowadzony jest przez komornika działającego przy sądzie rejonowym właściwym miejscowo dla dłużnika.

Zajęcie wynagrodzenia

Procedura zajęcia wynagrodzenia za pracę jest stosunkowo prosta. Komornik dokonuje zajęcia wynagrodzenia za pracę poprzez wysłanie stosownego zawiadomienie do pracodawcy i wezwanie pracodawcy do podania szczegółów dotyczących sumy wynagrodzenia, jego składników, terminów płatności oraz ewentualnych przeszkód w wypłacie wynagrodzenia za pracę.

Dane pracodawca ma obowiązek dopilnować, aby zajęta część wynagrodzenia za pracę została przekazana na konto komornika a nie wypłacona dłużnikowi. Jeśli pracodawca tego nie zrobi, grozi mu surowa grzywna.

Ograniczenia egzekucji z wynagrodzenia

Choć egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest wygodną dla wierzyciela opcją dochodzenia roszczeń pieniężnych, to jednak ten sposób egzekucji podlega pewnym ograniczeniom wynikającym z faktu, że dłużnikowi muszą pozostać środki niezbędne na pokrycie kosztów utrzymania. Wynagrodzenie za pracę może być zajęte z zastrzeżeniem następujących limitów:

• w przypadku egzekucji alimentów – do trzech piątych wynagrodzenia,
• w przypadku egzekucji innych wierzytelności – zajęciu może podlegać do połowy wynagrodzenia.

Należy również zauważyć, że komornik nie może zająć części wynagrodzenia za pracę, która jest równa ustawowemu minimalnemu wynagrodzeniu za pracę pomniejszonemu o podatki, składki na ubezpieczenia społeczne oraz składki na pracowniczy program kapitałowy.

Oznacza to, że egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest w zasadzie niemożliwa w przypadku dłużnika pracującego na podstawie umowy o pracę i zarabiającego ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę, chyba że roszczenie wierzyciela dotyczy alimentów.

---

Koszty egzekwowania przepisów

Egzekucja świadczeń pieniężnych w Polsce wiąże się z koniecznością poniesienia określonych kosztów, zarówno przez wierzyciela, jak i dłużnika. Należy rozróżnić wydatki i opłaty egzekucyjne.

Wydatki komornicze

Podejmowanie czynności przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym nie jest bezpłatne. Koszty czynności komorniczych obejmują m.in:

• koszty ogłoszeń,
• koszty wynagrodzenia biegłych i specjalistów powołanych w toku postępowania egzekucyjnego,
• koszty podróży,
• koszty uzyskania dokumentów lub informacji niezbędnych do przeprowadzenia postępowania;
• koszty doręczenia korespondencji,
• koszty przekazania środków przekazem pocztowym lub przelewem bankowym.

Oczywiście to, jakie koszty trzeba będzie ponieść, zależy od rodzaju i zakresu prowadzonych czynności egzekucyjnych. Należy jednak pamiętać, że komornik nie podejmie żadnych czynności, jeżeli nie otrzyma na nie stosownej zaliczki..

Zaliczka na wydatki komornicze

Ciężar uiszczenia zaliczki spoczywa na wnioskodawcy, najczęściej wierzycielu. Przed podjęciem czynności, które wiążą się z określonymi wydatkami, komornik wzywa wierzyciela do ich uiszczenia w terminie nie krótszym niż 7 dni dla osób zamieszkałych lub mających siedzibę w Polsce oraz nie krótszy niż jeden miesiąc dla osób zamieszkałych lub mających siedzibę za granicą.

Jeżeli zaliczka nie wystarczy na pokrycie całości kosztów czynności, które mogą okazać się w toku ich wykonywania, komornik pokryje różnicę, a następnie brakującą część pobierze od dłużnika lub wierzyciela. Komornik jest zobowiązany do zwrotu niewykorzystanej kwoty zaliczki.

Wymagana kwota i zależy od każdej czynności. Najczęściej spotykana jest zaliczka na koszty korespondencjiw wysokości 60 zł, co będzie odpowiadało około 10 przesyłkom za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. W przypadku wykorzystania kwoty zaliczki komornik ponownie wezwie wierzyciela do jej uiszczenia.

Brak wpłaty zaliczki w terminie

Brak wpłaty żądanej zaliczki w wyznaczonym terminie skutkuje odmową podjęcia czynności przez komornika. Ponadto bezczynność wierzyciela w okresie 6 miesięcy może doprowadzić do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Koszty komornicze – opłaty egzekucyjne

Opłaty egzekucyjne to kolejna kategoria kosztów związanych z prowadzeniem postępowania egzekucyjnego w Polsce. Są one pobierane za prowadzenie postępowania egzekucyjnego, wykonanie zabezpieczenia roszczenia lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, czy też wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu dowodu lub nakazującego wydanie dowodu w sprawach własności intelektualnej.

Opłaty egzekucyjne są względne lub stałe

W sprawie o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości określonej procentowo od wartości wyegzekwowanego świadczenia. Opłata egzekucyjna pobierana w stosunku do wyegzekwowanych należności może wynosić 3, 5 lub 10%, przy czym najczęściej pobierana jest ta ostatnia wartość, gdyż niższe opłaty mogą być pobierane tylko w ściśle określonych przypadkach (np. gdy dłużnik dobrowolnie wpłaci dług na rachunek bankowy komornika. jeszcze przed wyegzekwowaniem jakichkolwiek kwot przez komornika).

Jednocześnie opłata stosunkowa nie może być niższa niż 150 zł (przy 3% stawce stosunkowej), 200 zł w przypadku egzekucji z wierzytelności, rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę lub świadczeń z ubezpieczenia społecznego albo umorzonej na wniosek lub z winy wierzyciela oraz 300 zł w pozostałych wypadkach. Opłaty te nie mogą przekroczyć kwoty 50 000 zł.

Opłaty stałe przewidziane są przede wszystkim na egzekucję świadczeń niepieniężnych.

---

Kto ponosi koszty egzekucji w Polsce?

W Polsce koszty egzekucji komorniczej co do zasady ponosi dłużnik. Zgodnie z przepisem art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji.

Koszty te pobierane są wraz z egzekwowanym świadczeniem. Ich wysokość ustala komornik po zakończeniu postępowania egzekucyjnego. Do kosztów tych, na wniosek wierzyciela, można zaliczyć również koszty zastępstwa adwokackiego lub radcowskiego.

Wcześniej jednak, jak opisano powyżej, wierzyciel musi pokryć część kosztów w formie zaliczek. W przypadku jednak, gdy dłużnik jest niewypłacalny, wierzyciel musi liczyć się z tym, że wpłacone zaliczki nie zostaną odzyskane.

Kiedy wierzyciel musi pokryć koszty egzekucji komorniczej?

Zdarzają się sytuacje, w których wierzyciel musi ponieść część lub nawet całość kosztów egzekucji komorniczej. ma to miejsce, gdy:

• postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone na wniosek wierzyciela, chyba że złożenie wniosku jest związane ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika bezpośrednio na rzecz wierzyciela lub zawarciem ugody z dłużnikiem,
• postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone z powodu bezczynności wierzyciela – jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności niezbędnej do dalszego prowadzenia postępowania (np. nie wpłacił zaliczki żądanej przez komornika) lub nie wystąpił z wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania.

Opłata nakładana na wierzyciela w powyższych sytuacjach wynosi 5% wartości niespłaconego świadczenia.

Specjalna sankcja jest przewidziana dla wierzycieli, którzy wszczynają postępowania egzekucyjne, które są oczywiście bezskuteczne – tj. gdy wniosek o wszczęcie postępowania dotyczył świadczenia już spełnionego przez dłużnika lub gdy wierzyciel posłużył się tytułem, który nie nadaje się do egzekucji, a także gdy zostało ono wszczęte przeciwko osobie niebędącej dłużnikiem. W takich przypadkach komornik może pobrać od wierzyciela opłatę stosunkową w wysokości 10% wyegzekwowanego świadczenia. 

---

Dług i koszty egzekucji jako koszt podatkowy

Wierzytelność nieściągalna oraz koszty egzekucji poniesione w związku z dochodzeniem należności przez wierzyciela niewątpliwie stanowią uszczerbek w majątku wierzyciela. Jednak nawet w takiej sytuacji wierzyciel może podjąć kroki zmierzające do zminimalizowania poniesionej szkody poprzez sprawdzenie, czy możliwe jest jej uznanie jako koszty uzyskania przychodu.

Koszty uzyskania przychodu w Polsce to wydatki niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej, takie jak utrzymanie biura, wydatki marketingowe, opłaty za telefon czy wynajem biura itp. Zgodnie z prawem są one definiowane jako koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.koszty pozwalają zmniejszyć należnego podatku dochodowego.

Aby należności i koszty egzekucyjne zostały zaliczone do kosztów pozwalających na obniżenie podatku należnego, konieczne jest:

• takie roszczenie oznaczone było jako przychód należny,
• odpisać w ewidencji jako nieściągalne,
• uzyskać postanowienie o nieściągalności wydane przez komornika lub postanowienie sądu oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, postanowienie o umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego.

Należy podkreślić, że postanowienie o umorzeniu postępowania wydane na skutek cofnięcia przez wierzyciela wniosku o prowadzenie postępowania egzekucyjnego nie może stanowić podstawy do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów nieodzyskanych należności i kosztów egzekucyjnych;