Prawo korporacyjne

Kluczowe fakty – Prawo korporacyjne

Podstawowe źródła prawa spółek	Kodeks spółek handlowych.
Dostępne formularze firmowe	Spółka jawna Spółka partnerska Spółka komandytowa Spółka komandytowo-akcyjna Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka akcyjna
Minimalny kapitał	5.000 PLN dla Sp z o.o. 100.000 PLN dla S.A.
Umowa spółki (statut)	Do wykonania przed notariuszem Sp z o.o. – również internetowy system wizowy S24
Obowiązkowe organy korporacyjne	Zgromadzenie akcjonariuszy (Walne Zgromadzenie) / Walne Zgromadzenie Zarząd Rada Nadzorcza – S.A. i wybranych Sp z o.o.
Raportowanie roczne	sporządzanie sprawozdań finansowych do 31.03 zatwierdzenie sprawozdań finansowych do 30.06 zgłoszenie do KRS w terminie 15 dni od zatwierdzenia
Obowiązkowy audyt	dla wszystkich spółek akcyjnych, dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli: średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób, suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.
Odpowiedzialność wspólników / akcjonariuszy	wspólnicy (w Sp z o.o.) i akcjonariusze (w S.A.) co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności za długi spółki
Odpowiedzialność członków zarządu;	Członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a dyrektorzy nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości w ciągu 30 dni.
Przeniesienie udziałów (akcji)	Umowa przeniesienia udziałów – wymaga notarialnego poświadczenia podpisów Umowa przeniesienia akcji – nie wymaga notarialnego poświadczenia podpisów
Rejestr spółek	Ogólny rejestr spółek: KRS. Akcje S.A. są zarejestrowane w prywatnych rejestrach akcjonariuszy wybranych przez każdą spółkę akcyjną
Jak sprawdzić czy spółka jest niewypłacalna	Test 1: Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Test 2: Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

---

Przewodnik po prawie korporacyjnym

Ramy prawne

Nie ma jednego źródła europejskiego prawa korporacyjnego (prawa spółek). Harmonizacja krajowych przepisów dotyczących prawa spółek stworzyła jednak minimalne standardy i obejmuje takie obszary, jak ochrona interesów wspólników czy akcjonariuszy i ich praw, zasady dotyczące ofert przejęcia spółek akcyjnych, ujawnianie informacji o oddziałach, fuzje i podziały, minimalne zasady dotyczące jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, sprawozdawczość finansowa i rachunkowość oraz łatwiejszy i szybszy dostęp do informacji o spółkach. Na poziomie europejskim kwestie te zawarte są głównie w:

• Dyrektywa (UE) 2017/1132 odnosząca się do niektórych aspektów prawa spółek, która częściowo skodyfikowała europejskie prawo spółek; jednakże państwa członkowskie UE („państwa członkowskie”) nadal posiadają odrębne ustawodawstwo w dziedzinie prawa spółek. Aspekty regulowane przez Dyrektywę 2017/1132 to:
  • • ochrona interesów akcjonariuszy i innych osób w odniesieniu do zakładania spółek akcyjnych oraz utrzymywania i zmian ich kapitału;
    • ochrona interesów akcjonariuszy i osób trzecich w odniesieniu do ujawniania informacji, ważności zobowiązań zaciągniętych przez spółki akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o innym charakterze oraz nieważności takich zobowiązań;
    • wymogi dotyczące ujawniania informacji w odniesieniu do oddziałów otwieranych w państwie członkowskim;
    • łączenie spółek akcyjnych;
    • transgraniczne łączenie spółek kapitałowych;
    • wydzielanie spółek akcyjnych.
• Dyrektywa 2007/36/WE w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy w spółkach notowanych na giełdzie, która ustanawia wymogi dotyczące wykonywania niektórych praw akcjonariuszy związanych z akcjami z prawem głosu w odniesieniu do walnych zgromadzeń spółek, których statutowa siedziba znajduje się w państwie członkowskim.
• Rozporządzenie Rady (WE) 2157/2001 w sprawie Statutu spółki europejskiej (SE), które określa przepisy dotyczące tworzenia i zarządzania spółkami o wymiarze europejskim (tzw. „spółkami europejskimi”).
• Dyrektywa 2013/34/UE w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy 78/660/EWG i 83/349/EWG.

podstawowymi polskimi aktami prawnymi z zakresu prawa spółek są:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r., Kodeks spółek handlowych, podstawowy akt prawny z zakresu prawa spółek, zawierający przepisy regulujące rodzaje, proces tworzenia, funkcjonowanie, strukturę, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych, a także niektóre przepisy karne w tym zakresie,
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny, główny zbiór przepisów prawa cywilnego, w szczególności prawa zobowiązań i prawa rzeczowego, a także zawierający szereg przepisów regulujących status osób prawnych i przedsiębiorców,
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców określa zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej w Polsce, w tym prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz zadania organów władzy publicznej w tym zakresie. Ten akt prawny, będący częścią zbioru ustaw nieformalnie nazywanych Konstytucją biznesu, dedykowany jest podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą w Polsce, w tym cudzoziemcom,
• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym , akt prawny regulujący aspekty prowadzenia Krajowego Rejestru Sądowego przez sądy rejestrowe.

Organy egzekucyjne

Obowiązki związane z prowadzeniem rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) zostały powierzone polskim sądom rejonowym (de facto – wydziały szczególne sądów rejonowych), zwane także sądami rejestrowymi.

Sądy rejestrowe dokonują wpisów do rejestru dotyczących rejestracji, zmian, wykreśleń spółek z rejestru oraz przechowują dokumenty złożone do rejestru.

Ponadto sądy rejestrowe są uprawnione do wszczynania postępowań przymuszających mających na celu zmuszenie reprezentanta spółki do złożenia obowiązkowych dokumentów i wniosków o wpis do KRS, a także nakładania kar na podmioty, które nie dopełniły tych obowiązków.

Inne właściwe organy lub jednostki mają na przykład szereg uprawnień do kontrolowania lub nadzorowania niektórych aspektów działalności spółki:

• Kierowników Urzędów Skarbowych – w zakresie podatków i innych należności budżetowych,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,
• Państwowa Inspekcja Pracy – w sprawach przestrzegania prawa pracy i przepisów BHP,
• Państwowa Inspekcja Sanitarna – w sprawach warunków higienicznych w różnych dziedzinach życia,
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów,
• i wielu innych zgodnie z ich kompetencjami.

---

Formy działalności gospodarczej

Podstawowymi formami prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce są:

1. Jednoosobowa działalność gospodarcza (samozatrudnienie),
2. Spółka cywilna,
3. Spółki osobowe
   • Spółka jawna (sp. j.),
   • Spółka partnerska (sp.p.),
   • Spółka komandytowa (sp.k.),
   • Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.),
4. Spółki kapitałowe:
   • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) oraz
   • Spółka akcyjna (S.A.).

Kluczowe różnice

Formy te różnią się między innymi:

• zasadami i zakresem odpowiedzialności ich uczestników / wspólników / akcjonariuszy,
• opodatkowaniem i rodzajem księgowości (oraz wynikające z tego obowiązki),
• minimalnym wymogiem kapitałowym,
• formą reprezentacji (tj. kto może działać w imieniu spółki),
• rodzajem rejestru podmiotów i organu go prowadzącego.

Jaka forma prowadzenia działalności gospodarczej jest odpowiednia dla cudzoziemców w Polsce?

Na wstępie należy zaznaczyć, że cudzoziemcy spoza EOG (większość osób fizycznych oraz wszystkie osoby prawne) mają prawo do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej wyłącznie w formie:

• spółki komandytowej,
• spółki komandytowo-akcyjnej,
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej,
• a także przystępować do takich spółek i nabywać ich udziały lub akcje, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Wśród inwestorów zagranicznych zdecydowanie największą popularnością cieszą się spółki S.A.
i sp. z o.o. 

Jakie są podstawowe zasady ładu korporacyjnego dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych w Polsce?

Oba rodzaje spółek kapitałowych w Polsce (sp. z o.o. i S.A.) mają zdolność prawną, sądową i procesową (np. może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania) oraz osobowość prawną.

Udziałowcy (akcjonariusze) spółek kapitałowych nie odpowiadają za zobowiązania spółki począwszy od momentu rejestracji spółki w KRS.

Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub likwidatorem spółki kapitałowej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Od umowy spółki do oficjalnej rejestracji – podstawy prawne dla nowych spółek

Z chwilą zawarcia umowy spółki (lub objęcia akcji w przypadku spółki akcyjnej) powstaje podmiot o szczególnym statusie – spółka w organizacji -. Ten status trwa do czasu wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców – Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Gdy firma ma status „w organizacji” posiada zdolność prawną, sądową i procesową i może zawierać umowy, kupować lub sprzedawać towary lub usługi, zakupić nieruchomość, zatrudniać i zwalniać pracowników, wszczynać postępowania sądowe itp. Jednakże wspólnicy (akcjonariusze) nie mogą rozporządzać udziałami (akcjami) takiej spółki do czasu jej wpisu do rejestru przedsiębiorców – KRS – gdyż taka transakcja byłaby nieważna.

Status organizacyjny wpływa również na odpowiedzialność – za zobowiązania spółki podjęte na tym etapie odpowiadają bowiem, poza samą spółką w organizacji, osoby, które działały w imieniu spółki w organizacji (tj. zarząd lub wspomniany prokurent lub wspólnicy działający łącznie). Odpowiedzialność wspólników (akcjonariuszy) jest ograniczona do wysokości wkładów, które nie zostały jeszcze wniesione do spółki.

Spółka w organizacji musi złożyć wniosek o jej rejestrację w KRS nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia podpisania umowy spółki w przypadku zawarcia umowy przed notariuszem, natomiast w przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, termin ten wynosi 7 dni. Jeśli wniosek nie zostanie złożony w/w terminie to, w zależności od okoliczności, umowa spółki ulega rozwiązaniu bądź spółka podlega obowiązkowej likwidacji.

Jakie są podstawowe zasady sporządzania skutecznej umowy spółki (statutu)?

Umowa (statut) spółki kapitałowej musi mieć formę aktu notarialnego. Wyjątek stanowi spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – jej umowa spółki może zostać zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy przez Internet w Systemie s24.

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać:

• nazwę i siedzibę spółki;
• przedmiot działalności spółki;
• wysokość kapitału zakładowego;
• czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział;
• liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników;
• czas trwania spółki, jeżeli jest ogarniczony.

Statut spółki akcyjnej powinien określać:

• firmę i siedzibę spółki;
• przedmiot działalności spółki;
• czas trwania spółki, jeżeli jest ogarniczony;
• wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;
• wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
• liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;
• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) założycieli;
• liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej;
• pismo do ogłoszeń, jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym

Umowa spółki (statut) może zawierać także inne, niezakazane prawem postanowienia regulujące stosunki korporacyjne pomiędzy spółką, wspólnikami i organami spółki. W przypadku wyboru internetowego sposobu zawarcia umowy spółki sp. z o.o. należy jednak pamiętać, że standardowy wzorzec ze strony systemu S24 nie zawsze pozwala na dostosowanie tekstu umowy spółki zgodnie z planami wspólników.

Zarówno umowa spółki, jak i statut mogą być podpisane przez pełnomocników, jeśli wybrano tradycyjny (notarialny) sposób rejestracji.

Rejestracja w rejestrze spółek

Zarząd spółki działający łącznie niezależnie od reprezentacji (lub pełnomocnik upoważniony przez zarząd) musi złożyć wniosek o wpis do KRS wraz z m.in. umową spółki (statutem), oświadczeniem zarządu o wniesieniu przez wspólników (akcjonariuszy) wkładów na pokrycie kapitału zakładowego, listą wspólników (w przypadku sp. z o.o.), oświadczeniem o objęciu udziałów wniesionych na pokrycie kapitału zakładowego (w przypadku sp. z o.o.), oświadczeniem o objęciu akcji sporządzone w formie aktu notarialnego oraz bankowe potwierdzenie opłacenia kapitału zakładowego (w przypadku S.A.), imiona i nazwiska oraz adresy do doręczeń osób uprawnionych do powołania zarządu, adresy do doręczeń oraz zgody organów spółki na pełnienie funkcji.

Rejestracja spółki w Polsce zakończona jest z chwilą dokonania wpisu w KRS, od tego momentu spółka w organizacji przestaje istnieć.

Zgłaszanie zmian w rejestrze przedsiębiorców (KRS)

Zarząd spółki jest zobowiązany do zgłoszenia do Rejestru Przedsiębiorców (KRS):

• wszystkich zmian umowy spółki
• zmian danych dotyczących spółki podlegających ujawnieniu w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W zależności od momentu wejścia w życie tych zmian należy rozróżnić wpisy deklaratoryjne i konstytutywne w KRS.

Wpisy deklaratoryjne

Wpisy deklaratoryjne w KRS stwierdzają jedynie fakt zmian, których skutek nastąpił już wcześniej. Są to przykładowo wpisy dotyczące:

• zmian adresu spółki bez zmiany siedziby,
• powoływania lub odwoływania członków organów spółki,
• ustanawiania lub odwoływania prokurentów spółki,
• zmian w udziałach (w sp. z o.o.)
• faktu, że akcjonariusz (w S.A.) przestał być jedynym w spółce,
• zawieszenia lub wznowienia działalności gospodarczej przez spółkę,
• otwarcia likwidacji przez spółkę,
• zmian informacji o prowadzeniu działalności gospodarczej z innymi podmiotami na podstawie umowy spółki cywilnej itp.

Wpisy konstytutywne

Wpisy konstytutywne to wpisy, które są ważne dopiero z chwilą dokonania wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym. Konstytutywny charakter wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego musi być wyraźnie określony w ustawie.

Przykładowo charakter konstytutywny mają następujące wpisy:

• rejestracja spółki w KRS,
• zmiana siedziby spółki,
• zmiana nazwy spółki,
• zmiana zasady reprezentacji,
• zmiana umowy spółki (statutu),
• zmiana rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,
• podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego.

---

Kapitał zakładowy

Kapitał zakładowy spółek kapitałowych dzieli się na udziały (Sp z o.o.) lub akcje (S.A.) i musi być opłacony wkładami pieniężnymi lub niepieniężnymi.

Minimalny kapitał zakładowy dla Sp z o.o. i S.A. wynosi odpowiednio – 5 000 zł i 100 000 zł. Wartość udziału nie może być niższa niż 50 zł. Wartość akcji nie może być niższa niż 0,01 PLN.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy muszą wnieść wkłady na pokrycie całości swoich udziałów w kapitale zakładowym. Mogą to zorbić poprzez wkład pieniężny lub niepieniężny. Przepisy prawa nie wskazują precyzyjnie, w jaki sposób wkłady powinny być wnoszone.

Natomiast w spółkach akcyjnych Kodeks spółek handlowych stanowi, że wkłady pieniężne wnosi się na rachunek bankowy spółki w organizacji. Akcje w spółce akcyjnej obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki. Natomiast akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej. Ponadto akcje S.A. mogą być dopuszczone do publicznego obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych (taki typ S.A. jest potocznie nazywany publiczną spółką akcyjną).

Rejestr akcjonariuszy

Od 1 stycznia 2021 r. wszystkie akcje spółek akcyjnych mają formę zdematerializowaną. Rejestr akcjonariuszy prowadzi podmiot, który na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (np. dom maklerski, bank).

---

Rola akcjonariuszy i organów spółki

Akcjonariusze / udziałowcy

O ile przepisy prawa lub umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie stanowią inaczej, udziałowcy mają równe prawa i obowiązki w spółce.

Akcje/udziały uprzywilejowane

Uprzywilejowanie w prawach udziałowych Sp z o.o. może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestnictwa w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Uprzywilejowanie co do głosu może dotyczyć tylko udziałów o równej wartości nominalnej oraz nie może dawać uprawnionemu więcej niż trzy głosy na jeden udział. Uprzywilejowanie co do dywidendy może przyznawać prawo do dywidendy przewyższającej nie więcej niż połowę dywidendy przypadającej na udziałom nieuprzywilejowanym.

Jakie przepisy regulują sprzedaż akcji/udziałów w Polsce?

Sprzedaż udziałów Sp z o.o. musi być dokonana w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi przez notariusza lub za pośrednictwem s24 (jeśli spółka została założona i zarejestrowana przy użyciu s24 oraz jeśli w umowa nie została zmieniona w inny sposób niż przy wykorzystaniu wzorca za pośrednictwem s24). Umowa spółki może uzależniać zbycie udziałów od zgody spółki (np. zarządu). W przypadku odmowy udzielenia zgody, sąd rejestrowy może zezwolić na zbycie, jeżeli istnieją ku temu ważne powody.

W przypadku spółki akcyjnejkodeks spółek handlowych nie przewiduje żadnego konkretnego wymogu co do formy zbycia akcji. Statut może jednak uzależnić zbycie akcji imiennych od zgody spółki lub w inny sposób ograniczyć możliwość zbycia akcji.

Co z dywidendami i zyskami?

Wspólnik ma prawo uczestniczyć w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników. Umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za dany rok obrotowy, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę oraz jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe spółki za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

Akcjonariusze mają prawo do udziału w zyskach ujawnionym w zbadanym przez biegłego rewidenta sprawozdaniu finansowym, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Zysk jest dzielony proporcjonalnie do liczby akcji. Jeżeli akcje nie są w pełni pokryte, zysk jest dzielony w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Statut może przewidywać inną metodę podziału zysku.

Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub statutem powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Krótka uwaga na temat zaliczek na poczet dywidendy

Statut może upoważnić zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, wykazanego w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i akcje własne. Wypłata zaliczki wymaga zgody rady nadzorczej.

A co w przypadku jednego udziałowca?

W spółce z jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem) wszystkie oświadczenia woli składane przez tego wspólnika (akcjonariusza) spółce muszą mieć co najmniej formę pisemną pod rygorem nieważności. W przypadku, gdy jedyny wspólnik (akcjonariusz) jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu, wszelkie czynności prawne dokonywane pomiędzy nim a spółką wymagają formy aktu notarialnego.

Podstawa prawna zgromadzeń wspólników akcjonariuszy

Zgromadzenie wspólników / akcjonariuszy jest obowiązkowym organem spółki, w którym wspólnicy / akcjonariusze większością głosów (chyba że ustawa, umowa lub statut stanowią inaczej) podejmują uchwały w sprawach przewidzianych przepisami prawa lub umową (statutem).

Jakie są procedury zwoływania walnego zgromadzenia?

Organ zarządzający spółki (w niektórych przypadkach również organ nadzorczy lub wspólnicy/akcjonariusze) może zwołać walne zgromadzenie.

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawiadomienie o zaproszeniu, zawierające datę, miejsce i porządek obrad zgromadzenia, musi zostać wysłane do wszystkich uczestników z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. W przypadku spółki akcyjnej zawiadomienie musi zostać opublikowane zarówno w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG), jak i na stronie internetowej spółki co najmniej 2 tygodnie przed terminem zgromadzenia.

Alternatywnie, statut spółki może stanowić, że walne zgromadzenie może zostać zwołane poprzez wysłanie pisemnego zawiadomienia do każdego akcjonariusza za pomocą środków zapewniających dowód odbioru na adres używany do tego celu.

W spółce akcyjnej – jeżeli wszystkie akcje wyemitowane przez spółkę są zarejestrowane, walne zgromadzenie spółki akcyjnej może zostać zwołane listem poleconym lub przesyłką kurierską wysłaną co najmniej 2 tygodnie przed datą walnego zgromadzenia.

Uproszczenia są przewidziane, jeśli wszyscy akcjonariusze / udziałowcy są obecni i zgodzili się na miejsce i czas walnych zgromadzeń.

Brak ustawowego kworum dla akcjonariuszy

Zarówno w sp z o.o, jak i S.A nie ma ustawowego kworum dla ważności zgromadzenia wspólników (akcjonariuszy). Umowa spółki (statut) może jednak stanowić inaczej.

Jaka jest procedura podejmowania uchwał na zgromadzeniach wspólników?

W sp z o.o. uchwały podejmowane są bezwzględną większością głosów, z wyjątkiem decyzji w określonych sprawach zastrzeżonych, dla których ustanowiono kwalifikowaną większość.

Umowa spółki może zwiększać ustawowe wymogi dotyczące większości. Przykładowo, polski Kodeks spółek handlowych wymaga, aby na zgromadzeniu wspólników (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) wymagana była większość kwalifikowana:

• 2/3 głosów – w przypadku uchwał w sprawie zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części,
• 3/4 głosów – w przypadku uchwał w sprawie istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki.

Tak samo spółce akcyjnej uchwały podejmowane są bezwzględną większością głosów. Również tutaj niektóre z uchwał wymagają większości kwalifikowanej:

• 2/3 głosów – w przypadku uchwał finansowania przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji,
• 3/4 głosów – w przypadku uchwał w sprawie emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, zmiany statutu, umorzenia akcji, obniżenia kapitału zakładowego, zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części i rozwiązania spółki.

Nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy jest zwoływane w razie potrzeby, natomiast zwyczajne zgromadzenie akcjonariuszy powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po zakończeniu każdego roku obrotowego.

Zdalne / wideo spotkania akcjonariuszy

W przypadku obu rodzajów spółek umowa spółki (statut) może również zezwalać na odbywanie zgromadzeń przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej (w drodze wideokonferencji, telekonferencji lub przez Internet).

---

Role i obowiązki zarządu

Spółki kapitałowe mogą być zarządzane przez jednego lub kilku członków zarządu działających samodzielnie lub wspólnie. Przepisy prawa nie określają limitów liczby członków zarządu.

Ile trwa mandat Członka Zarządu?

W spółce akcyjnej członek zarządu jest powoływany na okres nie dłuższy niż pięć lat (kadencja). Kadencję oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne, jednak nie wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji. Natomiast w spółce z o. o. członek zarządu może zostać powołany na czas określony bądź nieokreślony. W przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, należy pamiętać o art. 202 § 2.

Procedury powoływania i odwoływania dyrektorów

W spółce z o.o. – członkami zarządu są powoływani i odwoływani przez wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej). W S.A. członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Obowiązki Członków Zarządu

Głównym zadaniem zarządu jest prowadzenie spraw spółki (aspekt wewnętrzny) oraz reprezentować ją (aspekt zewnętrzny). Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.

W przypadku zarządu wieloosobowego:

• każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki (aspekt wewnętrzny). Przepisy prawa nie przewidują katalogu konkretnych czynności, które mogą być traktowane jako „sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki”, przerzucając na zarząd ryzyko związane z kwalifikacją konkretnej czynności jako zwykłej czynności spółki.
• w stosunkach z osobami trzecimi (aspekt zewnętrzny) należy stosować zasadę reprezentacji. Jeżeli umowa (statut) spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. W praktyce oznacza to, że każda umowa, oświadczenie woli, czynność prawna itp. kierowana do osoby trzeciej (w tym organu władzy publicznej) musi być podpisana/złożona/podjęta zgodnie z zasadą reprezentacji.

Konflikt interesów

W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

Uchwały Zarządu

Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów.

Spotkania członków zarządu

W przypadku obu rodzajów spółek umowa spółki (statut) może również zezwalać na odbywanie posiedzeń zarządu przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (w trybie videokonferencji, telekonferencji lub przez Internet).

Wszystko, co musisz wiedzieć o radzie nadzorczej / komisji rewizyjnej

W spółce z o.o. umowa spółki może opcjonalnie ustanowić radę nadzorczą i/lub komisję rewizyjną. Jednakże w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, powinna być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.

W spółce akcyjnej rada nadzorcza jest obowiązkowa.

Skład / Mianowanie / Zwolnienie

Minimalna liczba członków rady nadzorczej lub (tylko w sp. z o.o) komitetu audytu – 3 osoby. W publicznych S.A- minimum 5 osób.

Członkowie Rady Nadzorczej są powoływani / odwoływani przez akcjonariuszy (lub walne zgromadzenie akcjonariuszy – w S.A), chyba że umowa spółki (statut) stanowi inaczej.

Mandat członków Rady Nadzorczej

W S.A kadencja członka rady nadzorczej nie może przekraczać 5 lat, a rada nadzorcza powinna być zwoływana w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż 3 razy w roku obrotowym.

Jakie są zadania Rady Nadzorczej?

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy:

• ocena rocznych sprawozdań finansowych i sprawozdań zarządu w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz
• rozpatrywanie wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokrycia strat, jak również
• przedkładanie corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Każdy członek rady nadzorczej może samodzielnie wykonywać prawo nadzoru, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Umowa spółki (statut) może przewidywać, że zarząd jest zobowiązany do uzyskania zgody rady nadzorczej przed dokonaniem czynności określonych w umowie spółki (które jednak nie wywołują skutków wobec osób trzecich) oraz do przekazania radzie nadzorczej prawa do zawieszenia poszczególnych lub wszystkich członków zarządu z ważnych powodów.

Obowiązki komisji rewizyjnej ograniczają się do oceny rocznych sprawozdań finansowych i sprawozdań zarządu, wniosków zarządu o podział zysku lub pokrycie strat, a także przedkładania zgromadzeniu wspólników rocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny. Umowa spółki może jednak rozszerzyć zakres obowiązków komisji.

Posiedzenia rady nadzorczej

Rada nadzorcza podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące kworum rady nadzorczej.

W przypadku obu typów spółek w posiedzeniu rady nadzorczej można uczestniczyć przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Uchwały rady nadzorczej są protokołowane. Do protokołów rady nadzorczej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące protokołów zarządu.

Głosowania rady nadzorczej są jawne, chyba że umowa spółki lub regulamin rady nadzorczej stanowi inaczej.

Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej.

Zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie akcjonariuszy może uchwalać regulamin rady nadzorczej, określający jej organizację i sposób wykonywania czynności. Zgromadzenie wspólników / walne zgromadzenie akcjonariuszy może upoważnić radę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu.

---

Kworum co najmniej połowy członków

Rada nadzorcza podejmuje uchwały, gdy spełniony jest wymóg kworum co najmniej połowy jej członków, a wszyscy członkowie zostali zaproszeni. Umowa spółki (statut) może przewidywać bardziej rygorystyczne wymogi dotyczące kworum rady nadzorczej.

Spotkania

W przypadku obu typów spółek umowa spółki (statut) może również zezwalać na odbywanie posiedzeń rady nadzorczej oraz komitetu audytu w drodze wideokonferencji, telekonferencji lub przez Internet.

Sprawozdawczość korporacyjna w Polsce

Spółki kapitałowe w Polsce są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości w formie ksiąg rachunkowych. Księgowość może być zlecona na zewnątrz/powierzona biuru rachunkowemu, ale za wykonywanie obowiązków księgowych odpowiada kierownik jednostki (zarząd lub likwidatorzy spółek kapitałowych).

Sprawozdania finansowe

Każda spółka w Polsce to obowiązek zgłaszania Repozytorium Dokumentów Finansowych rocznych sprawozdań finansowych na które składają się:

• informacje ogólne,
• bilans,
• rachunek zysków i strat, oraz
• dodatkowe informacje.

Do rocznego raportu finansowego należy załączyć następujące dokumenty:

• sprawozdanie z działalności spółki sporządzone przez zarząd (o ile spółka nie została zwolniona z jego przygotowywania),
• uchwałę zgromadzenia wspólników w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego i sprawozdanie zarządu z działalności spółki,
• uchwałę zgromadzenia wspólników w sprawie podziału zysków lub pokrycia straty,
• uchwałę zgromadzenia wspólników w sprawie udzielenia absolutorium członkom zarządu,
• opinę/raport biegłego rewidenta (jeśli sprawozdanie finansowe zostało zbadane przez biegłego rewidenta).

Forma rocznych sprawozdań finansowych

Raporty finansowe mogą być sporządzane wyłącznie w formie elektronicznej, zgodnie ze strukturą i formatem (.xml) określonym szczegółowo przez Ministerstwo Finansów.

Każda polska spółka ma obowiązek sporządzenia sprawozdań finansowych w ciągu 3 miesięcy od zakończenia roku obrotowego. Jeżeli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, termin sporządzenia wynosi 31 marca.

Następnie sprawozdanie finansowe musi zostać zatwierdzone przez zwyczajne zgromadzenie wspólników (zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy) w terminie 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego, tj. do dnia 30 czerwca, jeżeli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

W terminie 15 dni od zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego przez zwyczajne zgromadzenie wspólników (zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy) należy je zgłosić do KRS za pośrednictwem systemu teleinformatycznego on-line Ministra Sprawiedliwości.

Dokumenty mogą być składane przez członków zarządu, likwidatora lub pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego) upoważnionego przez zarząd (likwidatora).

Podpisywanie sprawozdań finansowych

Sprawozdanie finansowe w formie elektronicznej (plik XML) musi zostać podpisane przez:

• co najmniej kierownika jednostki (co do zasady wszyscy członkowie zarządu)
• osobę, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych (np. główny księgowy).

Sprawozdanie z działalności spółki sporządzone przez zarząd musi zostać również podpisane przez co do zasady przez wszystkich członków zarządu.

Zarówno sprawozdanie finansowe, jak i sprawozdanie z działalności muszą być podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub profilem zaufanym (ePUAP).

Składanie sprawozdań finansowych

Spółki kapitałowe są zobowiązane do złożenia sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności oraz uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) do KRS za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Ministra Sprawiedliwości w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.

Dokumenty mogą być składane przez członków zarządu, likwidatora lub pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego) upoważnionego przez zarząd (likwidatora).

Zgodnie z polskim prawem wniosek przy składaniu musi być podpisany kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub profilem zaufanym (ePUAP).

Obowiązkowy coroczny audyt

Obowiązkowe badanie jest przeprowadzane przez biegłego rewidenta. Badanie obejmuje roczne, skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe: banków krajowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, funduszy, krajowych instytucji płatniczych oraz spółek akcyjnych.

Audyt jest również obowiązkowy w przypadku spółek z o.o., które w poprzednim roku obrotowym spełniły co najmniej dwa z poniższych warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 EUR,
3. przychody netto przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 EUR.

Co więcej badaniu podlegają sprawozdania finansowe spółek przejmujących i spółek nowo zawiązanych, sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie, a także roczne sprawozdania finansowe jednostek sporządzone zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości.

Opinie i raporty audytora muszą być podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym tego audytora.

---

Jak odpowiedzialność korporacyjna wpływa na akcjonariuszy i udziałowców?

Co do zasady, polskie prawo spółek nie zezwala na „przebicie zasłony korporacyjnej”, która zagraża udziałowcom (akcjonariuszom) spółek.

Odpowiedzialność wspólników spółki z o.o.

Wspólnicy mogą ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich lub wobec spółki za działania podjęte przed rejestracją, na etapie spółki w organizacji. Odpowiedzialność ta różni się w zależności od tego, czy wspólnik działał osobiście w imieniu spółki w organizacji, czy też nie.

W przypadku wniesienia do spółki aportu obarczonego wadą prawną lub fizyczną, wspólnik zobowiązany jest do naprawienia spółce szkody.

W przypadku wniesienia aportu do spółki składnika majątkowego o znacznie zaniżonej wartości, wspólnik jest zobowiązany do naprawienia szkody solidarnie z członkami zarządu, którzy złożyli wniosek o wpis spółki do KRS.

Kodeks spółek handlowych przewiduje również solidarną odpowiedzialność zbywcy udziału i jego nabywcy za niewykonane zobowiązania wobec spółki ze zbytego udziału lub części zbytego udziału oraz współuprawnionych do udziału lub udziałów.

Odpowiedzialność akcjonariuszy w spółce akcyjnej

Zgodnie z polskim prawem spółek – podobnie jak wspólnik spółki z o.o., akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Akcjonariusz w praktyce ryzykuje jedynie utratą wniesionego wkładu. Jednakże oczywiście są pewne wyjątki od tej reguły. I tak np. akcjonariusz odpowiada za zobowiązania spółki w organizacji, tj. w okresie pomiędzy zawiązaniem spółki a jej rejestracji (odpowiedzialność do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych akcji).

Co więcej kcjonariusze, którzy wbrew przepisom prawa albo postanowieniom statutu otrzymali jakiekolwiek świadczenia od spółki, obowiązani są do ich zwrotu.

Odpowiedzialność członków zarządu

Polskie prawo spółek przewiduje odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna. Członkowie Zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym.

Członek Zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli:

• dowodzi, że wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie lub
• udowodni, że w tym samym czasie zostało wydane postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, lub
• udowodni, że niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, lub
• w przypadku zobowiązań niebędących zobowiązaniami podatkowymi lub innymi zobowiązaniami z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne – wykaże, że pomimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody, albo
• w przypadku zaległości podatkowych lub innych zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne – wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych (składkowych) spółki w znacznej części.

Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć w terminie 30 dni od dnia, w którym spółka stała się niewypłacalne, tj. utraciło zdolność regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (co najmniej 2).

Czym jest niewypłacalność?

Zgodnie z polskim prawem upadłościowym domniemywa się, utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.