Przetargi w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa

Ostatnia aktualizacja: 28.10.2025

Polski rynek obronny stanowi nie tylko szansę handlową, ale także kluczowy element architektury bezpieczeństwa Europy i NATO. Decyzje o zamówieniach są motywowane imperatywami geopolitycznymi, postępem technologicznym oraz dążeniem do osiągnięcia suwerenności operacyjnej. Znaczące zobowiązania budżetowe Polski czynią go jednym z najbardziej dynamicznych rynków obronnych w Europie, gdzie wydatki muszą być dokonywane z zachowaniem należytej gospodarności i celowości.

---

Kluczowe instytucje dot. zamówień publicznych

Centralną instytucją odpowiedzialną za modernizację techniczną Sił Zbrojnych RP jest Ministerstwo Obrony Narodowej (MON). MON pozostaje najwyższym organem, kształtującym politykę obronną, kontrolującym budżet i sprawującym nadzór strategiczny. Przewodniczy Radzie Modernizacji Technicznej, co daje mu ostateczne słowo w kwestii priorytetów i finansowania programów modernizacyjnych.

Od 1 stycznia 2022 roku kluczową rolę w procesie zakupowym odgrywa Agencja Uzbrojenia. Jest to wyspecjalizowana jednostka odpowiedzialna m.in za definiowanie wymagań, prowadzenie postępowań, zawieranie umów i zarządzanie nimi. Dla zagranicznego inwestora Agencja Uzbrojenia jest głównym partnerem do rozmów.

Jej zadania obejmują:

• Definiowanie wymagań technicznych dla sprzętu, co zostało skonsolidowane w celu przyspieszenia procesu.
• Prowadzenie całego postępowania o udzielenie zamówienia, od analizy rynku po zawarcie umowy.
• Zarządzanie projektami badawczo-rozwojowymi (B+R).
• Nadzór nad zapewnieniem jakości dostarczanego sprzętu.
• Negocjowanie i nadzorowanie umów offsetowych.

Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW) i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) to krajowe organy bezpieczeństwa odpowiedzialne za weryfikację firm i personelu. Prowadzą postępowania i wydają obowiązkowe Świadectwa Bezpieczeństwa Przemysłowego, co czyni je kluczowymi strażnikami dostępu do każdego kontraktu obejmującego informacje niejawne.

Do ich zadań należy ochrona bezpieczeństwa państwa w kontekście wrażliwych zamówień.

---

Prawo Zamówień Publicznych a wyłączenia

Teoretycznie zamówienia publiczne na sprzęt wojskowy mogą być realizowane na podstawie ustawy Prawo Zamówień Publicznych (PZP), która zawiera specjalne regulacje dla sektora obronności.

Określają one zasady udzielania zamówień. Precyzują zakres podmiotowy (kim są podmioty zamawiające, np. zamawiający publiczny i sektorowy) oraz przedmiotowy (co stanowi zamówienie, przedmiot zamówienia w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa).

Obejmuje to zamówienia na dostawy sprzętu wojskowego, a także roboty budowlane i usługi do celów wojskowych lub newralgiczne roboty budowlane i usługi do celów bezpieczeństwa.

Ustawa definiuje kluczowe pojęcia, takie jak „sprzęt wojskowy” i „sprzęt newralgiczny”, a ich zastosowanie uruchamia specjalny reżim prawny. Określa również progi finansowe, powyżej których stosuje się w pełni zharmonizowane przepisy unijne. Progi te są okresowo aktualizowane, a ich wartości różnią się w zależności od rodzaju zamówienia, na przykład inne są dla usług i dostaw, a inne dla robót budowlanych.

W praktyce jednak większość kluczowych i strategicznych kontraktów zbrojeniowych jest udzielana z wyłączeniem stosowania PZP. Dzieje się tak, w przypadku zamówień dotyczących ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa.

---

Podstawowy Interes Bezpieczeństwa Państwa (PIBP)

Czym jest „Podstawowy Interes Bezpieczeństwa Państwa” (PIBP)?

Jest to klauzula, która pozwala rządowi na odstąpienie od standardowych, konkurencyjnych procedur przetargowych przy zakupie uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Celem jest ochrona strategicznych interesów państwa, takich jak bezpieczeństwo dostaw, poufność informacji czy utrzymanie kluczowych zdolności przesyłowych na terenie kraju.

Głównym źródłem jest Artykuł 346 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Na podstawie art., państwo członkowskie UE może podjąć środki, które uzna za konieczne dla ochrony swoich żywotnych interesów bezpieczeństwa, a które dotyczą produkcji lub handlu bronią, amunicją i materiałami wojennymi.

Gdy MON powołuje się na PIBP, zamówienie nie jest realizowane w trybie przetargu (w trybie przetargu ograniczonego lub nieograniczonego). Zamiast tego, Agencja Uzbrojenia może:

• Rozpocząć bezpośrednie negocjacje z jednym lub kilkoma wybranymi dostawcami (krajowymi lub zagranicznymi).
• Zdecydować o zawarciu umowy międzyrządowej (G2G), np. z rządem Stanów Zjednoczonych w ramach procedury Foreign Military Sales (FMS).
• Pominąć obowiązek publikacji ogłoszenia o zamówieniu w publicznych biuletynach.

---

Przetargi militarne i wojskowe – Gdzie szukać ofert?

Dla oferentów kluczowe jest monitorowanie głównych źródeł ogłoszeń o przetargach:

• Platforma e-Zamówienia

Centralny portal rządowy dla wszystkich zamówień publicznych w Polsce, w tym obronnych.

• Biuletyn Zamówień Publicznych (BZP)

Obecnie zintegrowany z platformą e-Zamówienia.

• Tenders Electronic Daily (TED)

Ogólnounijny portal dla zamówień powyżej progów europejskich.

• Strony internetowe MON i Agencji Uzbrojenia

Ministerstwo i jego agencje często publikują ogłoszenia i plany na własnych portalach.

• Platformy komercyjne

Poszczególne jednostki MON mogą wykorzystywać platformy komercyjne, takie jak Open Nexus, do swoich zamówień. Na stronie internetowej prowadzonego postępowania zamieszcza się również dokumenty zamówienia.

Główne procedury udzielania zamówień publicznych w sektorze obronności i bezpieczeństwa

PZP określa odrębny zestaw procedur dla sektora obronności i bezpieczeństwa.

• Przetarg ograniczony

Dwustopniowy proces, w którym oferenci najpierw składają wnioski o dopuszczenie do udziału i są wstępnie kwalifikowani. Zamawiający może ograniczyć liczbę wykonawców zapraszanych do składania ofert wstępnych. Jest to jeden z trybów podstawowych.

• Negocjacje z ogłoszeniem

Po wstępnej kwalifikacji zamawiający negocjuje warunki ofert z uczestnikami w celu wyłonienia najlepszego rozwiązania przed zaproszeniem do składania ofert ostatecznych.

• Dialog konkurencyjny

Tryb dialogu konkurencyjnego jest stosowany w przypadku szczególnie złożonych projektów, gdy zamawiający nie jest w stanie z góry określić rozwiązania technicznego. Obejmuje on ustrukturyzowany dialog z wybranymi oferentami w celu opracowania jednego lub więcej odpowiednich rozwiązań przed zaproszeniem do składania ofert ostatecznych.

Rodzaj procedury	Podstawa prawna (art.PZP)	Kluczowe cechy	Typowe zastosowanie
Przetarg ograniczony	Art. 411	Dwuetapowy: 1. Prekwalifikacja oferentów. 2. Zaproszenie do składania ofert tylko dla zakwalifikowanych kandydatów. Brak negocjacji ofert.	Standardowe zamówienia, w których zamawiający może jasno określić swoje wymagania i chce ograniczyć udział do zdolnych oferentów.
Negocjacje z ogłoszeniem	Art. 412	Tryb negocjacji z ogłoszeniem jest dwuetapowy: 1. Prekwalifikacja. 2. Negocjacje z oferentami w celu ulepszenia ich ofert wstępnych. Następnie składane są oferty ostateczne.	Złożone zamówienia, w których zamawiający chce wykorzystać wiedzę branżową do doprecyzowania rozwiązania i uzyskania lepszej wartości.
Dialog konkurencyjny	Art. 413	Wielostopniowy dialog z oferentami w celu opracowania i zdefiniowania optymalnego rozwiązania przed zaproszeniem do składania ofert ostatecznych.	Wysoce innowacyjne lub złożone projekty, w których rozwiązanie techniczne nie jest znane z góry (np. opracowanie nowego systemu C4I).
Zamówienie z wolnej ręki	Art. 415	Bezpośrednie udzielenie zamówienia jednemu dostawcy bez konkurencji.	Sytuacja w której konieczne jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, spowodowane kryzysem, ochrona praw wyłącznych lub zamówienia uzupełniające, gdy zmiana dotychczasowego wykonawcy nie jest możliwa.

---

Procedury specjalne i niekonkurencyjne

Negocjacje bez ogłoszenia

Procedura niekonkurencyjna stosowana w szczególnych, wyjątkowych okolicznościach, takich jak wyjątkowa pilność lub gdy tylko jeden dostawca może zrealizować zamówienie z przyczyn technicznych.

Zamówienie z wolnej ręki

Najbardziej wyjątkowa procedura, w której zamawiający bezpośrednio zaprasza jednego wykonawcę do negocjacji umowy. Uzasadnienia są bardzo rygorystyczne i obejmują sytuacje kryzysowe, pilne potrzeby operacyjne lub dodatkowe dostawy od istniejącego dostawcy.

---

Procedura udzielania zamówień poza reżimem Prawa Zamówień Publicznych

Rola Agencji Uzbrojenia

Agencja Uzbrojenia jest odpowiedzialna za cały proces:

• Prowadzenie dialogu technicznego z potencjalnymi dostawcami.
• Przygotowanie i prowadzenie negocjacji.
• Zawieranie umów na dostawy sprzętu.
• Nadzór nad realizacją kontraktów, w tym umów offsetowych.

Negocjacje z wybranymi wykonawcami

Jest to najczęstsza forma udzielania zamówień opartych o PIBP. Rząd identyfikuje technologię lub produkt, który chce pozyskać, a następnie zaprasza do rozmów producenta (lub kilku producentów). Negocjacje dotyczą nie tylko ceny, ale także transferu technologii, terminów dostaw, szkolenia i pakietu logistycznego.

Umowy międzyrządowe (Government-to-Government)

W przypadku zakupów skomplikowanych systemów uzbrojenia od strategicznych sojuszników, Polska często decyduje się na formułę G2G. Taka umowa upraszcza procedurę, daje gwarancje rządowe co do jakości i terminowości dostaw, ale jednocześnie ogranicza pole do negocjacji cenowych dla strony polskiej.

Offset w zamówieniach obronnych

Offset to forma współpracy gospodarczej, której Skarb Państwa może wymagać od zagranicznego dostawcy w zamian za udzielenie mu kontraktu zbrojeniowego. Celem offsetu jest uzyskanie przez polski przemysł obronny transferu technologii, know-how, zdolności produkcyjnych lub serwisowych. Ma to na celu wzmocnienie krajowego potencjału obronnego i uniezależnienie się od zagranicznych podmiotów w zakresie utrzymania i serwisowania kluczowego sprzętu wojskowego.

Zgodnie z polską Ustawą o umowach offsetowych z dnia 26 czerwca 2014 roku, offset jest stosowany wyłącznie w zamówieniach, które są wyłączone ze stosowania ustawy PZP na podstawie PIBP. Wymóg zawarcia umowy offsetowej nie jest automatyczny – Rada Ministrów decyduje o jego konieczności, biorąc pod uwagę potrzebę ochrony interesów państwa.

Kluczowe zasady offsetu

• Związek z przedmiotem dostawy – Zobowiązania offsetowe muszą być bezpośrednio związane z dostarczanym sprzętem wojskowym.

• Cel – Głównym celem jest ustanowienie lub utrzymanie w Polsce zdolności produkcyjnych, serwisowych lub badawczo-rozwojowych niezbędnych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa.

• Odbiorcy offsetu – Beneficjentami są głównie spółki z polskiego sektora obronnego (np. z Polskiej Grupy Zbrojeniowej).

• Umowa offsetowa – To odrębna umowa zawierana między Skarbem Państwa a zagranicznym dostawcą, równolegle do głównej umowy dostawy.

Dla zagranicznego inwestora oznacza to, że przygotowując ofertę dla polskiej armii, musi on również opracować propozycję współpracy przemysłowej (ofertę offsetową), która będzie atrakcyjna dla polskiego rządu i przemysłu.

---

Świadectwo Bezpieczeństwa Przemysłowego (ŚBP)

Uzyskanie ŚBP jest obowiązkowe dla każdego kontraktu wiążącego się z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „Poufne” lub wyższej. ŚBP został szczegółowo opisany tutaj (tutaj linku do artykułu).

---

FAQ – Zamówienia publiczne w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa