Dziedziczenie ustawowe

Ustawowe zasady dziedziczenia

Dziedziczenie ustawowe całego spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy w testamencie lub gdy żadna z powołanych przez niego osób nie chce lub nie ma zdolności do bycia spadkobiercą.

Porządek dziedziczenia na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym został określony w polskim kodeksie cywilnym. To właśnie wtedy używa się terminu „grupy spadkobierców”. Kolejność, w jakiej spadkobiercy są powoływani do dziedziczenia, zależy od ich relacji ze zmarłym.

I grupa spadkowa	małżonek i zstępni
II grupa spadkowa	małżonek, rodzice (rodzeństwo)
III grupa spadkowa	dziadkowie
IV grupa spadkowa	pasierbowie
V grupa spadkowa	Gmina i Skarb Państwa

---

Dziedziczenie ustawowe – małżonek i dzieci

Dzieci i małżonek zmarłego są, na mocy prawa ustawowego, pierwszymi w kolejce do dziedziczenia. Dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część dziedziczona przez małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całego spadku.

Należy zauważyć, że przepisy dotyczące powołania do dziedziczenia z ustawy nie mają zastosowania do małżonka pozostającego w separacji. Jeżeli dziecko spadkodawcy umrze przed otwarciem spadku, udział spadkowy tego dziecka przechodzi na jego dzieci w częściach równych.

---

Dziedziczenie ustawowe – małżonek, rodzice, rodzeństwo

W przypadku braku zstępnych zmarłego (dzieci, wnuków itp.), do dziedziczenia z mocy ustawy powołani są małżonek i rodzice zmarłego. Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczących w zbiegu z małżonkiem zmarłego wynosi 1/4 całości spadku. W przypadku, gdy ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki zmarłego, która dziedziczy w zbiegu z małżonkiem zmarłego, wynosi połowę całości spadku.

W przypadku braku zstępnych i małżonka zmarłego, cały spadek przypada rodzicom zmarłego w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców zmarłego umrze przed otwarciem spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na rodzeństwo zmarłego w częściach równych.

Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa zmarłego zmarło przed otwarciem spadku, ale pozostawiło zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na tych zstępnych.

Jeżeli jeden z rodziców zmarł przed otwarciem spadku i nie ma rodzeństwa zmarłego ani jego zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem zmarłego wynosi połowę spadku.

---

Dziedziczenie ustawowe – udział małżonka

W przypadku braku zstępnych, rodziców, rodzeństwa lub zstępnych rodzeństwa zmarłego, cały spadek przypada małżonkowi zmarłego. Udział małżonka dziedziczącego jednocześnie z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa zmarłego wynosi połowę spadku.

Należy zauważyć, że przepisy dotyczące powołania do dziedziczenia z ustawy nie mają zastosowania do małżonka pozostającego w separacji.

---

Dziedziczenie ustawowe – dziadkowie zmarłego

W przypadku braku zstępnych zmarłego, małżonka, rodziców, rodzeństwa lub zstępnych rodzeństwa, cały spadek przypada dziadkom zmarłego.

Dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli którykolwiek z dziadków zmarłego umrze przed otwarciem spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na jego zstępnych. Jeżeli dziadek, który zmarł przed otwarciem spadku, nie pozostawił zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym przy życiu dziadkom w częściach równych.

---

Dziedziczenie ustawowe – pasierb

W przypadku braku małżonka zmarłego oraz krewnych powołanych do dziedziczenia na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka zmarłego, których oboje rodzice wyprzedzili datę otwarcia spadku.

---

Dziedziczenie ustawowe – gmina, Skarb Państwa

W przypadku braku małżonka zmarłego, jego krewnych i dzieci małżonka zmarłego, powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, jako spadkobiercy ustawowemu.

Jeżeli natomiast ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo znajdowało się ono za granicą, cały spadek przechodzi na rzecz Skarbu Państwa jako spadkobiercy ustawowego.

---

Dziedziczenie ustawowe a przysposobienie pełne

Zgodnie z polskim kodeksem cywilnym przysposobiony dziedziczy po swoim rodzicu adopcyjnym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem rodzica adopcyjnego. Natomiast rodzic adopcyjny i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby rodzic adopcyjny był rodzicem przysposobionego. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich naturalnych wstępnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po przysposobionym.

W przypadku, gdy jeden z małżonków przysposobił dziecko swojego współmałżonka, powyższa zasada nie ma zastosowania do takiego małżonka i jego krewnych, a gdy takie przysposobienie nastąpiło po śmierci drugiego z rodziców przysposobionego, nie ma ono zastosowania do krewnych zmarłego, których prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa zostały utrzymane w mocy przez sąd orzekający o przysposobieniu.

---

Dziedziczenie ustawowe i przysposobienie częściowe

Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na ustanowieniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym (przysposobienie niepełne), zastosowanie mają następujące przepisy. Po pierwsze, przysposobiony dziedziczy po rodzicu przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po rodzicu przysposabiającym na takich samych zasadach jak dalsi zstępni zmarłego.

Po drugie, przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych. Po trzecie, biologiczni rodzice przysposobionego nie dziedziczą po nim, a zamiast nich rodzic przysposabiający dziedziczy po przysposobionym; przysposobienie nie uchyla tytułu do dziedziczenia opartego na pokrewieństwie.