Prawo spadkowe

Aktualizacja: 20.10.2023

Prawo spadkowe w Polsce

Niezależnie od tego, czy pozostawiamy po sobie jakikolwiek majątek, czy też nie, nie da się uciec od kwestii dziedziczenia. W ciągu swojego życia w zasadzie każdy z nas zetknął się lub zetknie z prawem spadkowym, gdyż prędzej czy później zostaniemy powołani do dziedziczenia, a tym samym przyjmiemy na siebie ogrom obowiązków formalnych, które należy spełnić w wyznaczonych terminach. Od dochowania tych terminów zależy los całego spadku, nasza odpowiedzialność za długi spadkowe oraz zakres samego dziedziczenia.

---

Checklista spadkowa – jakie są kluczowe etapy w sprawie spadkowej?

1. Sprawdź, czy istnieje testament zmarłego, który wskazuje Cię jako spadkobiercę testamentowego,
2. W przypadku braku testamentu -zweryfikuj, czy jesteś spadkobiercą ustawowym zgodnie z polskimi przepisami o dziedziczeniu ustawowym,
3. Złóż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i rozważ sporządzenie spisu inwentarza w celu ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe,
4. Wystąp do sądu lub notariusza o stwierdzenie nabycia spadku (poświadczenie dziedziczenia/stwierdzenie nabycia spadku),
5. Złóż deklarację w celu skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadku, bądź w celu jego zapłaty, ,
6. Ujawnił swoje prawa wodpowiednich rejestrach (KW – rejestr nieruchomości, KRS – rejestr spółek itp.),
7. Wystąp do banków o uzyskanie informacji o środkach spadkodawcy na rachunkach bankowych i zleć przelew tych środków.

---

Zasady dziedziczenia w Polsce

Pierwsze dwa punkty powyżej Checklisty– odnoszą się do dwóch alternatywnych zasad dziedziczenia, które mogą mieć zastosowanie w sprawie spadkowej. Zgodnie z polskim prawem spadkowym, spadek może zostać odziedziczony (nabyty) w drodze dziedziczenia testamentowego lub ustawowego:

• Dziedziczenie ustawowe ma zastosowanie w sytuacji, gdy spadkodawca umiera bez pozostawienia ważnego testamentu. Kwestia tego, kto i w jakiej kolejności dziedziczy majątek zmarłej osoby, jest regulowana przez ustawę. To właśnie wtedy używa się określenia „grupy spadkobierców”. Kolejność, w jakiej spadkobiercy są powoływani do dziedziczenia, zależy od ich relacji ze zmarłym.
• Dziedziczenie testamentowe jest zupełnie odrębną kwestią. Odbywa się ono na podstawie testamentu, a więc najprościej rzecz ujmując, ostatniej woli spadkodawcy. Celem tego instrumentu jest albo przyznanie uprawnień niektórym spadkobiercom ustawowym, albo umożliwienie dziedziczenia osobom spoza kręgu spadkobierców ustawowych.

---

Przyjęcie lub odrzucenie spadku

Punkt trzeci powyższej Checklisty odnosi się do prawa przyjęcia lub odrzucenia spadku. Spadek może zostać przyjęty w drodze prostego przyjęcia (z nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe) lub z dobrodziejstwem inwentarza (z odpowiedzialnością ograniczoną do wartości majątku spadkowego). Może również zostać odrzucony.

W przypadku braku złożenia stosownego oświadczenia w terminie 6 miesięcy, przyjmuje się, , że spadkobierca przyjął spadek. W przypadku spadkodawców, którzy zmarli 18.10.2015 r. i później spadkobierca, który nie złożył oświadczenia co do spadku w ustawowym terminie, jest traktowany jako spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Skutek ten następuje w stosunku do każdego spadkobiercy.

Proste przyjęcie spadku	spadkobierca odpowiada za wszystkie długi pozostawione przez zmarłego, niezależnie od ich wartości lub wartości spadku
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza	odpowiedzialność spadkobiercy za długi zmarłego jest ograniczona do wartości otrzymanego majątku; wartość spadku ustala się na podstawie urzędowego spisu inwentarza lub wykazu inwentarza sporządzonego prywatnie.
Odrzucenie spadku	spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a zatem traci swoje prawa i obowiązki wynikające ze spadku.
Brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy	uznaje się, że spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Co ciekawe, polskie prawo spadkowe nie przewiduje dorozumianego przyjęcia spadku przed upływem okresu 6 miesięcy. Spadkobierca, który objął spadek w posiadanie i zaczął nim zarządzać, może go później odrzucić. Podjęcie określonych działań w odniesieniu do spadku nie oznacza, że spadek został przyjęty. Jeżeli taki spadkobierca odrzucił następnie spadek, do stosunków między nim a spadkobiercami, którzy w wyniku tego nabyli spadek, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (z łac. negotiorum gestio).

Forma i treść oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone ustnie lub na piśmie (z podpisem urzędowo poświadczonym) przed notariuszem albo przed sądem w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku albo o odebranie ustnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Oświadczenie to może być również złożone za pośrednictwem pełnomocnika. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać informacje przewidziane w Kodeksie postępowania cywilnego.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku przez małoletniego

Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku działając samodzielnie. Osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych w tym zakresie (np. dzieci poniżej 18 roku życia) reprezentowane są przez swoich przedstawicieli ustawowych.

Do bezwarunkowego przyjęcia lub odrzucenia spadku w imieniu osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych może być wymagane jest zezwolenie/zgoda sądu rodzinnego . Bez niej oświadczenie złożone przez przedstawiciela ustawowego jest nieważne. Odrzucenie spadku w imieniu dziecka będzie możliwe bez zgody sądu rodzinnego, jeżeli spadek ten odrzucili wcześniej rodzice.

---

Przyjęcie lub odrzucenie spadku przez pełnomocnika

Spadkobierca, o ile posiada pełną zdolność do czynności prawnych, może złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku osobiście lub przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo do złożenia takiego oświadczenia powinno być sporządzone w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym i wyraźnie wskazywać umocowanie do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w określony sposób.

Termin 6 miesięcy na przyjęcie/odrzucenie spadku

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o swoim tytule do dziedziczenia, tj. co do zasady od dnia, w którym dowiedział się o śmierci osoby, po której dziedziczy. Termin 6-miesięczny biegnie zatem dla każdego spadkobiercy indywidualnie, tj. od momentu dowiedzenia się o śmierci zmarłego, a w przypadku dalszych krewnych od momentu dowiedzenia się o odrzuceniu spadku przez osoby dotychczas do niego uprawnione.

Dziedziczenie czasowe – przed przyjęciem/odrzuceniem spadku

Przed upływem 6-miesięcznego terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nabycie spadku ma charakter tymczasowy. W tym okresie odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe jest ograniczona do wartości spadku, a jego majątek osobisty pozostaje oddzielony od spadku. Spadkobierca nie może w tym czasie zbyć spadku ani udziału w nim. Nie może również zbyć składnika majątku spadkowego lub udziału w takim składniku.

Skutki złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku

Po złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku nabycie praw i obowiązków przez spadkobiercę staje się definitywne. Spadkobierca, który złożył oświadczenie o przyjęciu spadku, nie może go już odrzucić, a jego majątek osobisty zostaje połączony z odziedziczonym udziałem w spadku.

---

Opcje potwierdzenia dziedziczenia

Punkt czwarty Checklisty odnosi się do formalnej procedury, której celem jest ustalenie i potwierdzenie, kto jest spadkobiercą i kto nabył prawo do spadku po zmarłej osobie. Polskie prawo spadkowe przewiduje dwie alternatywne opcje: sądową i notarialną. O ich zaletach i wadach można dowiedzieć się z poniższej tabeli.

---

Sądowe stwierdzenie nabycia spadku w Polsce

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku toczącym się przed sądem spadku, to sąd ustala krąg osób uprawnionych do dziedziczenia.

Co ciekawe, ani kodeks cywilny, ani żadne inne akty prawne nie wymagają przeprowadzenia takiej procedury w określonym terminie, ale z pewnością leży ona w interesie spadkobiercy, gdyż sądowe stwierdzenie nabycia spadku jest dokumentem, który będzie musiał przedstawić osobom trzecim w celu potwierdzenia prawa spadkobiercy do zarządu majątkiem zmarłego. Dzięki niemu spadkobierca będzie mógł odzyskać należne mu kwoty, dokonać zmian w księgach wiecz ystych ( tj. rejestrze nieruchomości) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (tj. rejestrze spółek) oraz zarejestrować samochód na kogoś innego.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

Zgodnie z polskim prawem spadkowym sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku na wniosek osoby, która według sądu ma w tym interes prawny. Oznacza to, że sąd nie wszczyna tego postępowania automatycznie, lecz czeka aż osoba zainteresowana wniesie sprawę do sądu. Ponieważ jest to postępowanie nieprocesowe, pismo je inicjujące określane jest mianem wniosku, a nie pozwu.

Krąg osób zainteresowanych, które mogą złożyć wniosek do sądu, obejmuje przede wszystkim spadkobierców, wierzycieli spadkodawcy, spadkobierców przymusowych oraz zapisobierców. Mogą to być również osoby, które nie roszczą sobie praw do spadku, ale są zainteresowane ustaleniem, że nie są spadkobiercami i w związku z tym nie ponoszą odpowiedzialności za długi spadkowe. Wniosek o sądowe stwierdzenie nabycia spadku może złożyć również wykonawca testamentu.

We wniosku takim należy wymienić wszystkich potencjalnych spadkobierców i wskazać po kim sąd spadku ma stwierdzić jego nabycie. Warto też przedstawić wszystkie okoliczności sprawy oraz wskazać, czy spadek nabywa się na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym, czy testamentowym.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku

W toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku sąd z urzędu bada, kto jest spadkobiercą, a w szczególności, czy spadkodawca pozostawił testament. Zwraca się również do osoby, która znalazła się w posiadaniu testamentu, o przedłożenie go sądowi. Jeżeli istnieje spór co do ważności testamentu, sąd rozstrzyga go w toku postępowania. Co istotne, w toku postępowania sąd nie bada składników majątku spadkowego. Jedynie w przypadku dziedziczenia ustawowego sąd ma obowiązek zbadać, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne lub wkład gruntowy do spółdzielni rolniczej oraz którzy spadkobiercy spełniają warunki przewidziane do dziedziczenia takiego gospodarstwa.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydawane jest zazwyczaj po przeprowadzeniu rozprawy. Na rozprawę wzywani są wszyscy spadkobiercy, którzy składają przed sądem oświadczenie, czy znają innych spadkobierców oraz czy zmarły pozostawił testamenty. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd nie dokonuje podziału majątku spadkowego ani nie przyznaje spadkobiercom wyłącznej własności określonych składników majątkowych. Ustala jedynie kto, na jakiej podstawie i w jakiej wysokości nabywa prawa do spadku. Należy zauważyć, że stwierdzenie nabycia spadku powinno określać sytuację prawną danego spadku jako całości. Tym samym co do zasady niedopuszczalne jest stwierdzenie nabycia spadku w odniesieniu do części spadku lub niektórych spadkobierców (wyjątkiem jest np. stwierdzenie nabycia spadku ograniczone do nieruchomości położonych w Polsce w przypadku niektórych spadkodawców z zagranicy) .

Właściwość sądu

Sądem właściwym do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. Jeżeli jednak nie jest możliwe ustalenie ostatniego miejsca zamieszkania osoby zmarłej, wówczas sądem wyłącznie właściwym do stwierdzenia nabycia spadku będzie sąd właściwy dla miejsca położenia majątku spadkowego. W wyjątkowych przypadkach (gdy nie jest możliwe ustalenie sądu właściwego na powyższych zasadach) dokument stwierdzający nabycie spadku będzie wydawany przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy. Co ważne, w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku obowiązuje właściwość wyłączna, a więc uczestnicy postępowania nie mogą jej zmienić w drodze umowy.

---

Notarialne poświadczenie dziedziczenia

Notarialne poświadczenie dziedziczenia zostało wprowadzone w Polsce w 2008 roku jako alternatywa dla postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nabycia spadku i notarialny akt poświadczenia dziedziczenia to dwa dokumenty, które wywołują takie same skutki prawne. Notarialne poświadczenie dziedziczenia uzyskamy jednak niezwłocznie po dokonaniu wszystkich czynności przez notariusza, co znacznie ułatwi i przyspieszy załatwienie spraw spadkowych po śmierci zmarłego. Należy zaznaczyć, że notarialne poświadczenie dziedziczenia obejmuje zarówno dziedziczenie ustawowe, jak i testamentowe. Nie obejmuje ono jednak testamentów nadzwyczajnych, a zatem dotyczy wyłącznie testamentów pisemnych, testamentów sporządzonych w formie aktu notarialnego oraz testamentów sporządzonych przed właściwym organem państwowym.

Postępowanie przed notariuszem

Poświadczenie dziedziczenia przez notariusza wymaga osobistej obecności wszystkich spadkobierców ustawowych i testamentowych. Notarialne poświadczenie dziedziczenia może być również sporządzone w tzw. sposób sukcesywny, tj. osoby zainteresowane składają stosowne oświadczenia przed różnymi notariuszami, a nawet przed polskim konsulem za granicą, w różnym czasie, na podstawie projektu aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza.

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może zostać sporządzony na podstawie zgodnego wniosku wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi. W przypadku sporu, notariusz nie będzie mógł poświadczyć dziedziczenia, a spadkobiercy będą musieli wszcząć postępowanie sądowe. Należy zauważyć, że nawet jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni, notariusz nie poświadczy dziedziczenia w każdym przypadku. Przyczyną odmowy sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza jest np. wątpliwość notariusza co do osoby potencjalnego spadkobiercy, jego udziału w spadku lub właściwości polskich organów do rozstrzygania spraw spadkowych.

Spisanie aktu poświadczenia dziedziczenia a poświadczenie dziedziczenia

Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz sporządza tzw. protokół poświadczenia dziedziczenia. W przeciwieństwie do postępowania sądowego, notariusz nie jest uprawniony do podejmowania czynności zmierzających do ustalenia kręgu spadkobierców. Akt poświadczenia dziedziczenia sporządzany jest na podstawie oświadczeń złożonych przez osoby stawające przed notariuszem w toku sporządzania protokołu poświadczenia dziedziczenia. Osoby składające oświadczenia są zobowiązane do podania prawdy i podlegają odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Po sporządzeniu protokołu poświadczenia dziedziczenia notariusz sporządza poświadczenie dziedziczenia, chyba że ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i jego udziału w spadku. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz wpisuje dokument do Rejestru Spadkowego.

Termin na sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia

Akt poświadczenia dziedziczenia nie może być sporządzony przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, jeżeli znani spadkobiercy nie złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Oświadczenie takie można złożyć zarówno przed sądem, jak i przed notariuszem. Jeżeli zmarły pozostawił testament, notariusz również otwiera i odczytuje dokument, z czego sporządzany jest odrębny protokół.

---

Dziedziczenie na podstawie orzeczeń sądów zagranicznych

To, czy orzeczenie wydane w jednym państwie jest skuteczne w innym państwie, zależy od wielu czynników, przede wszystkim od tego, które państwo i kiedy wydało dane orzeczenie. Niektóre orzeczenia spadkowe są uznawane w Polsce z mocy prawa, a inne muszą zostać uznane za skuteczne lub stwierdzona ich wykonalność w drodze specjalnego postępowania sądowego.

Należy zauważyć, że jeżeli w skład majątku spadkowego wchodzi nieruchomość położona w Polsce, to niezależnie od tego, kim była osoba zmarła i jakie miała obywatelstwo, sąd polski może być wyłącznie właściwy do rozpoznania sprawy spadkowej w zakresie tej nieruchomości

W konsekwencji orzeczenie sądu zagranicznego dotyczące np. stwierdzenia nabycia tej konkretnej nieruchomości w drodze dziedziczenia może nie zostać uznane w Polsce.

---

Dziedziczenie długów

Często zdarza się, że osoba zadłużona nie ureguluje wszystkich swoich długów przed śmiercią. W takim przypadku długi są dziedziczone wraz z majątkiem zmarłego. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe może być różna. Zależy ona od tego, czy spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i jakie ono było, czy chodzi o okres przed czy po przyjęciu spadku, czy do dziedziczenia został powołany więcej niż jeden spadkobierca oraz czy spadek został już podzielony. Odpowiedzialność spadkobiercy oznacza, że wierzyciel spadkowy, tj. osoba, której zmarły był winien pieniądze lub osoba, dla której pewne roszczenia powstały w wyniku otwarcia spadku, może egzekwować należne im kwoty z majątku spadkobiercy w przypadku, gdy spadkobierca nie wypełni dobrowolnie obowiązku zaspokojenia roszczenia.

Dziedziczenie długów i majątku jest prawem, a nie obowiązkiem spadkobiercy. Oznacza to, że po otwarciu spadku po zmarłej osobie, osoba uprawniona do dziedziczenia może:

• odrzucić spadek – co ważne, nie może odrzucić długów dziedzicząc jednocześnie aktywa; decyzja podejmowana jest w odniesieniu do całości należnego spadku,
• przyjąć spadek w drodze prostego przyjęcia – w całości, a więc przejąć cały majątek i odpowiedzialność za wszystkie długi zmarłego, niezależnie od ich wartości,
• przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – z odpowiedzialnością za długi tylko do wartości aktywów spadku pozostawionego przez zmarłego.

Każdy spadkobierca ma prawo do indywidualnej decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Decyzję należy podjąć w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Jeżeli spadkobierca zmarł 18 października 2015 roku później, brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W celu ustalenia, jakie składniki majątkowe wchodzą w skład spadku i jaka jest ich wartość, sporządza się urzędowy spis inwentarza albo wykaz inwentarza.

Odpowiedzialność za długi spadkowe przed przyjęciem spadku

Zgodnie z polskim prawem, do chwili przyjęcia spadku odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe jest ograniczona do wartości spadku. W związku z tym, w zakresie odpowiedzialności spadkobiercy, majątek spadkowy jest traktowany odrębnie od majątku osobistego spadkobiercy. Odpowiedzialność spadkobiercy jest ograniczona do wartości spadku, a długi nie mogą być egzekwowane z jego majątku osobistego.

Odpowiedzialność za długi spadkowe po przyjęciu spadku

Przyjęcie spadku, czy to poprzez złożenie konkretnego oświadczenia, czy też, w przypadku jego braku w 6-miesięcznym terminie, poprzez zastosowanie fikcji prawnej, sprawia, że nabycie spadku staje się definitywne. Zmienia się również odpowiedzialność spadkobiercy. Odpowiada on teraz za długi spadkowe całym swoim majątkiem.

---

Dział spadku i odpowiedzialność za długi spadkowe

Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. W praktyce oznacza to, że wierzyciel spadkodawcy może dochodzić całości lub części należnego mu świadczenia od wszystkich lub niektórych spadkobierców łącznie lub od każdego z nich z osobna – wedle swojego uznania. Jeżeli jeden ze spadkobierców zaspokoi takiego wierzyciela, może on żądać od pozostałych spadkobierców zwrotu odpowiednich części dokonanej zapłaty, a konkretnie części odpowiadających ich udziałom w spadku.

Z chwilą działu spadku spadkobiercy stają się odpowiedzialni za długi spadkowe proporcjonalnie do swoich udziałów w spadku. Jeżeli dział spadku został dokonany przez sąd, to nastąpi to z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o dziale spadku, a jeżeli dział spadku został dokonany w drodze umowy stron – z chwilą zawarcia takiej umowy. Powyższe dotyczy jednak wyłącznie sytuacji, gdy dokonano działu całego spadku. Gdy wierzyciel będzie chciał zaspokoić swoje roszczenie w całości, będzie zmuszony pozwać wszystkich spadkobierców – każdego z osobna o tę część długu spadkowego, którą odziedziczył.

Wykaz inwentarza a spis inwentarza

Spadkobiercy, którzy zdecydowali się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, dokonują podziału spadku na podstawie spisu inwentarza lub wykazu inwentarza sporządzonego przez spadkobiercę.

Wykaz inwentarza

Wykaz inwentarza, zwany niekiedy „prywatnym” spisem inwentarza, może zostać złożony przez spadkobiercę przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobiercę windykacyjnego oraz wykonawcę testamentu. Złożenie wykazu inwentarza jest prawem, a nie obowiązkiem powyższych osób. W praktyce jednak wykaz inwentarza sporządzany tylko wówczas, gdy w skład spadku wchodzą długi, a spadkobierca chce jednoznacznie określić granice swojej odpowiedzialności. Wykaz inwentarza składany w sądzie musi być sporządzony zgodnie z wymaganym formularzem. Sądem właściwym jest sąd spadku lub sąd właściwy dla miejsca zamieszkania osoby składającej wykaz inwentarza.

Wykaz inwentarza może być również złożony przed notariuszem, a następnie włączony do protokołu. Na wniosek spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnego, wykonawcy testamentu lub przedstawiciela tymczasowego akt zawierający wykaz inwentarza sporządza notariusz. Następnie odpis protokołu przekazywany jest do sądu spadku.

Osoba sporządzająca wykaz inwentarza spadk musi dochować należytej staranności. Powinna zatem podjąć czynności zmierzające do ustalenia aktywów i pasywów wchodzących w skład spadku. Ponadto powinna ustalić, czy spadkodawca poczynił zapisy windykacyjne i jaki jest ich przedmiot. Jeżeli jakiekolwiek zobowiązania spadkodawcy nie zostały ujęte w wykazie inwentarza – to po ich ujawnieniu spadkobierca będzie ponosił pełną odpowiedzialność za te zobowiązania, nawet jeżeli przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Wykaz inwentarza może być uzupełniony przez osobę go składającą. Jest to możliwe pod warunkiem ujawnienia nowych składników majątku spadkowego, przedmiotów zapisu windykacyjnego lub długów spadkowych.

Sporządzenie wykazu inwentarza i złożenie go w sądzie jest bezpłatne. Jeżeli wykaz inwentarza składany jest u notariusza – maksymalna opłata notarialna za sporządzenie aktu wynosi 200 zł netto + VAT.

Spis inwentarza

Spis inwentarza to dokument urzędowy sporządzany przez komornika sądowego na podstawie postanowienia sądu o sporządzeniu spisu inwentarza na wniosek osoby, która wykaże, że jest spadkobiercą, spadkobiercą ustawowym lub zapisobiercą, wykonawcą testamentu lub wierzycielem posiadającym pisemny dowód roszczeń wobec spadkodawcy. Wniosek składa się do sądu spadku, który wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Wniosek można również złożyć bezpośrednio do komornika sądowego właściwego do wykonania postanowienia sądu o sporządzeniu spisu inwentarza.

Spis inwentarza sporządzony przez komornika sądowego musi zawierać wykaz składników majątku spadkowego, przedmiotów zapisu windykacyjnego oraz długów spadkowych z podaniem ich wartości. Komornik sądowy zobowiązany jest również do ustalenia i wykazania wartości majątku spadkowego z uwzględnieniem rzeczy i praw objętych sporem. Wartość majątku spadkowego ustalona w spisie inwentarza wyznacza granicę odpowiedzialności spadkobiercy.

Jeżeli po sporządzeniu spisu inwentarza powstanie wątpliwość, czy zostały w nim uwzględnione wszystkie składniki majątku spadkowego i przedmioty zapisu windykacyjnego oraz czy wymienione w spisie inwentarza długi rzeczywiście istnieją, sąd z urzędu lub na wniosek spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnego, wykonawcy testamentu przedstawiciela tymczasowego lub wierzyciela spadkowego, który wykaże, że ujawnione w spisie inwentarza składniki majątku spadkowego nie wystarczają na pokrycie długów spadkowych, może nakazać spadkobiercy złożenie:

• oświadczenia, że nie ukrył ani nie usunął żadnego składnika majątku spadkowego oraz że nie uwzględnił w spisie inwentarza nieistniejących długów,
• wykaz składników majątku spadkowego ujawnionych w spisie inwentarza, jeżeli są im znane, z podaniem miejsca położenia ruchomości oraz dokumentów dotyczących praw majątkowych i ich podstawy prawnej,
• zapewnienie, że złożone oświadczenie i spis inwentarza są prawidłowe i kompletne.

Odpowiedzialność spadkobiercy nie jest ograniczona, jeżeli spadkobierca, działając podstępnie, nie uwzględnił składników majątku spadkowego lub przedmiotów zapisu windykacyjnego w sporządzonym wykazie inwentarza lub nie ujawnił ich w celu sporządzenia spisu inwentarza lub uwzględnił nieistniejące długi spadkowe w sporządzonym wykazie inwentarza lub ujawnił je w celu sporządzenia o spisu inwentarza. Jeżeli jednak spadkobierca nie ujawnił określonych składników majątku spadkowego z powodu braku wiedzy, jego odpowiedzialność pozostaje ograniczona.

Sporządzenie spisu inwentarza podlega opłacie sądowej i komorniczej – opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł, a opłata stała pobierana przez komornika wynosi 400 zł. Do tego dochodzą ewentualne wydatki gotówkowe poniesione przez komornika sądowego przy wykonywaniu czynności, a także może okazać się konieczne opłacenie wyceny sporządzonej przez rzeczoznawców majątkowych.

---

Dziedziczenie w Polsce – FAQ