GAAR, czyli klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania - czym jest i kiedy ma zastosowanie?
- Prawo podatkowe
- Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
- Przewodnik po VAT
- Rejestracja dla celów podatku VAT
- Zwrot podatku VAT
- Podatek od zysków kapitałowych
- Podatek u źródła (WHT)
- Opinia WHT
- Podatek od dywidendy
- Zakład Podatkowy w Polsce (PE)
- Ceny Transferowe
- Schematy podatkowe MDR
- Strategia podatkowa
- Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)
- Podatek od nieruchomości
- Interpretacje podatkowe i Wiążąca Informacja Stawkowa
- Uprzednie porozumienia cenowe (APA)
- Ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR)
- Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (SAAR)
- Zwolnienie podatkowe dla dostawców armii amerykańskiej w Polsce
- Czym jest Polska Fundacja Rodzinna?
- Cło antydumpingowe – jak uniknąć?
Ostatnia aktualizacja: 26.02.2025
Jak działa ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?
Od 2016 r. Ogólna Klauzula Zapobiegająca Unikaniu Opodatkowania (GAAR) stanowi kluczowy mechanizm w polskim systemie podatkowym, mający na celu przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania oraz eliminowanie niedopuszczalnych praktyk podatkowych.
GAAR przyznaje Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej uprawnienie do odmowy przyznania korzyści podatkowych wynikających z transakcji, które nie mają treści ekonomicznej lub zostały skonstruowane głównie w celu obniżenia zobowiązania podatkowego.
Działanie to może obejmować również zaniechanie działania.
Kiedy stosuje się klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?
Aby klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania mogła mieć zastosowanie, muszą zostać spełnione trzy kluczowe warunki:
- Jednym z głównych celów dokonania czynności było osiągnięcie korzyści podatkowej.
- Uzyskana korzyść podatkowa jest sprzeczna z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej.
- Transakcja lub sposób działania są sztuczne, czyli nie mają rzeczywistej funkcji ekonomicznej poza redukcją zobowiązania podatkowego.
Jeśli organ podatkowy stwierdzi, że powyższe warunki zostały spełnione, może odmówić przyznania korzyści podatkowej i określić skutki podatkowe czynności na podstawie stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby nie dokonano działań o charakterze unikania opodatkowania. Klauzula obejścia prawa podatkowego odgrywa tu istotną rolę w zapobieganiu przenoszeniu zysków, chroniąc stabilność systemu podatkowego.
Czym są sztuczne transakcje w rozumieniu GAAR?
Za sztuczne uznaje się transakcje, które zostały skonstruowane w sposób oderwany od rzeczywistej działalności gospodarczej, a ich głównym celem jest uniknięcie opodatkowania. Podmiot działający rozsądnie, kierujący się zgodnymi z prawem celami, nie przeprowadziłby takich działań z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych.
Transakcja jest sprzeczna z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej, jeśli formalnie pozostaje zgodna z prawem, lecz została skonstruowana w sposób wykorzystujący przepisy podatkowe wyłącznie w celu uzyskania niezamierzonej korzyści podatkowej.
Przykłady sztucznych transakcji
Do takich przypadków sztucznych transakcji zalicza się w szczególności:
- Zmianę struktury transakcji w celu ominięcia określonych przepisów podatkowych.
- Wykorzystanie instrumentów finansowych do sztucznego obniżenia podstawy opodatkowania.
- Angażowanie się w nadużycia traktatowe, aby zminimalizować lub całkowicie uniknąć podatku.
GAAR pozwala organowi podatkowemu na pominięcie skutków podatkowych takich transakcji, a korzyść podatkowa może zostać zakwestionowana.
Czym jest korzyść podatkowa w ramach GAAR?
Taka korzyść podatkowa może obejmować:
- Brak obowiązku podatkowego, opóźnienie jego powstania lub obniżenie jego wysokości.
- Powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, nie odzwierciedlające rzeczywistej działalności gospodarczej.
- Zawyżenie prawa do zwrotu podatku lub uzyskanie nienależnego kredytu bilansującego.
GAAR stosuje test treści ekonomicznej, aby ocenić, czy dana strategia podatkowa rzeczywiście pełni istotną funkcję ekonomiczną, czy też jej głównym celem jest unikanie opodatkowania. W przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania, organ podatkowy może określić skutki podatkowe czynności na podstawie rzeczywiście poniesionej ekonomicznej straty oraz nałożyć dodatkowe zobowiązanie podatkowe.
Czym jest opinia zabezpieczająca?
Opinia zabezpieczająca to decyzja Szefa KAS potwierdzająca, że dana czynność nie podlega klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Wydawana jest na wniosek podatnika i chroni przed zakwestionowaniem transakcji przez organy skarbowe.
Jeśli okoliczności wskazują, że celem czynności było jedynie osiągnięcie korzyści podatkowej, a transakcja obejmowała angażowanie podmiotów pośredniczących, może dojść do uchlyenia lub zmiany opinii zabezpieczającej. W takim przypadku skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, który mógłby istnieć bez zastosowania sztucznej struktury.
FAQ – Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania
W jaki sposób skutki podatkowe określa się na podstawie przepisów dotyczących unikania opodatkowania?
Skutki podatkowe czynności określa się w przypadku, gdy jednym z głównych celów jej dokonania było osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy. Jeżeli korzyść podatkowa została osiągnięta w sposób sprzeczny z ustawą podatkową lub jej przepisami, organ podatkowy może zarządzić ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby czynność nie została dokonana.
Czy zawarcie porozumienia podatkowego wyłącza skutki unikania opodatkowania?
Podmiot, który zawarł porozumienie podatkowe, nie jest automatycznie zwolniony z ryzyka zakwestionowania transakcji, jeśli okoliczności wskazują na brak uzasadnienia ekonomicznego. Organ podatkowy może w danych okolicznościach dokonać analizy i określić skutki podatkowe, jeżeli osiągnięcie tej korzyści sprzecznej nastąpiło w wyniku dokonania czynności odpowiedniej jedynie w celu unikania opodatkowania.
Jakie transakcje mogą zostać uznane za sztuczne?
Za sztuczne uznaje się transakcje, które nie wynikają z rzeczywistych przepływów pieniężnych, lecz ich jednym z głównych celów było osiągnięcie korzyści podatkowej. W szczególności dotyczy to przypadków, gdy dokonano czynności odpowiedniej jedynie w celu optymalizacji podatkowej.
Mogą to być przykładowo zmiany struktury transakcji skutkujących osiągnięciem korzyści podatkowej, wykorzystanie instrumentów finansowych do sztucznego obniżenia podstawy opodatkowania lub angażowanie się w nadużycia traktatowe, aby zminimalizować lub całkowicie uniknąć podatku.
Czy warunki przyznania zwolnienia podmiotowego mogą wpłynąć na uznanie transakcji za unikanie opodatkowania?
Tak, jeśli osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z celem ustawy podatkowej wynika ze spełnienia warunków przyznania zwolnienia podmiotowego w sposób sztuczny, organ może zakwestionować taką korzyść.
W takich przypadkach skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, która może zostać uznana za sprzeczną z danym przepisem ustawy podatkowej, co prowadzi do konieczności określenia wysokości straty podatkowej lub nałożenia dodatkowego zobowiązania podatkowego.
Jaki jest główny cel GAAR w kontekście niepodatkowych należności budżetowych?
Klauzula nie tylko zapobiega osiągnięciu korzyści podatkowej, ale również chroni stabilność systemu podatkowego w zakresie niepodatkowych należności budżetowych. Organ zawiera w swoich decyzjach wskazanie korzyści podatkowej, jeśli transakcja nie miała rzeczywistego celu ekonomicznego.
Dnia doręczenia uchylenia opinii zabezpieczającej, podmiot działający rozsądnie powinien dokonać weryfikacji swojej strategii podatkowej, aby uniknąć konieczności uzyskania stanu identycznego z obejściem prawa podatkowego.
DKP Legal
