Regulacja Zanieczyszczenia Powietrza

Ostatnia aktualizacja: 03.09.2024

Jakie są regulacje dotyczące zanieczyszczenia powietrza?

Prawo emisyjne zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska ma na celu ustalenie ogólnych wymagań dotyczących emisji do środowiska w kontekście podstawowych założeń dotyczących jakości środowiska.

Zgodnie z tymi przepisami, emisje muszą być prowadzone w taki sposób, aby nie miały charakteru zanieczyszczenia, co wymaga precyzyjnego uregulowania obowiązków związanych z ochroną środowiska.

Źródła emisji

W ustawie można wyróżnić kilka grup źródeł emisji, takie jak:

• Instalacje,
• Urządzenia,
• Drogi,
• Substancje,
• Produkty.

Przepisy szczegółowe dotyczą głównie grupy pierwszej, podczas gdy wymagania dla pozostałych grup są bardziej ogólne.

Standardy i wymogi jakościowe

Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem ściśle związana jest z ustalonymi wymaganiami jakościowymi, które muszą być dotrzymywane. Wspomniane przepisy dotyczące emisji mają więc na celu zapobieganie emisji szkodliwej dla środowiska i zdrowia ludzi oraz ograniczanie jej w taki sposób, aby nie naruszała standardów jakości środowiska.

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że również przeciwdziałanie odorom mieści się w ramach tych przepisów. Kluczowe znaczenie dla kształtowania środków prawnych w zakresie emisji ma określenie, kiedy emisja jest szkodliwa. Kryterium to jest oparte na standardach jakości środowiska oraz definicji zanieczyszczenia.

Na szczeblu unijnym, podstawowe wymagania dotyczące ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami reguluje dyrektywa IED, zastępująca poprzednią dyrektywę IPPC.

---

Jaki zakres obejmuje pozwolenie emisyjne?

Pozwolenia na emisję dotyczą wszystkich instalacji, które emitują gazy lub pyły do atmosfery, z wyłączeniem niektórych instalacji objętych zwolnieniem na mocy rozporządzenia Ministra właściwego do spraw środowiska.

Głównym elementem pozwolenia emisyjnego jest określenie poziomu dopuszczalnej emisji w normalnych warunkach eksploatacji instalacji oraz w warunkach odbiegających od normalnych.

Poziom ten powinien być ustalony tak, aby nie naruszał standardów jakości środowiska. Praktyka często ogranicza się jednak do powoływania ogólnych standardów emisyjnych, co formalizuje decyzje i odbiera im elastyczność.

Wniosek o pozwolenie na emisje oraz model rozpraszania emisji

Operatorzy instalacji muszą zapewnić, że ich emisje są zgodne z normami jakości środowiska. Do wniosku o pozwolenie na emisję należy dołączyć model rozpraszania emisji, który przedstawia, jak emisje będą spełniać te normy. Model ten jest narzędziem pozwalającym na ocenę wpływu emisji na jakość powietrza i jest niezbędny do uzyskania pozwolenia.

Ponadto, przepisy dają organowi uprawnienie do nałożenia na prowadzącego instalację pewnych działań lub zastosowania środków technicznych. Jednakże, ich realizacja przez okres dłuższy niż czas obowiązywania pozwolenia nie jest do końca jasna, co sugeruje potrzebę doprecyzowania przepisów.

Jak długo obowiązuje pozwolenie emisyjne?

Pozwolenie emisyjne jest decyzją wydawaną na czas oznaczony, maksymalnie na 10 lat. Wyjątkiem są pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie ścieków przemysłowych, dla których termin skrócono do lat 4.

Jak określane są standardy emisyjne?

Standardy emisyjne obejmują zbiór przepisów określających dopuszczalne limity emisji substancji szkodliwych do atmosfery, czy wód. W Polsce, przepisy regulujące te kwestie zawarte są między innymi w artykułach 137, 141 i 144 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Według przepisów tej ustawy, obowiązek dotrzymywania standardów emisyjnych jest jasno określony. Chociaż użyte sformułowanie „oddziaływanie instalacji lub urządzenia nie powinno” zdaje się być łagodne, to jednak w kontekście prawnym ma charakter zakazu.

Standardy emisyjne są kluczowym środkiem służącym realizacji celów ochrony środowiska, definiowane jako dopuszczalne wielkości emisji substancji. Zasady ich ustanawiania oraz adresaci obowiązku ich przestrzegania są precyzyjnie określone.

Warto zauważyć, że przepisy te nakładają obowiązki na wszystkie podmioty eksploatujące instalacje i urządzenia, bez względu na ich charakter czy rodzaj działalności. W przypadku naruszenia standardów emisyjnych, organy odpowiedzialne za wydawanie pozwoleń na emisję substancji szkodliwych mają obowiązek odmówić wydania zezwolenia.

Jednakże, brak jednoznacznych standardów emisyjnych może stanowić problem, co w praktyce może prowadzić do różnych interpretacji i zróżnicowanych decyzji organów.

---

Na czym polega system handlu emisjami? Co obejmują europejskie ETS?

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) oparty na dyrektywie 2003/87/WE jest kluczowym narzędziem unijnej strategii walki ze zmianami klimatu. Zmuszając zanieczyszczających do płacenia za emisje gazów cieplarnianych, system ten nie tylko pomaga ograniczyć emisje, ale także generuje znaczne dochody na finansowanie ekologicznej transformacji UE.

Działający we wszystkich państwach członkowskich UE oraz na Islandii, w Liechtenstein i Norwegii, system EU ETS obejmuje około 10 000 instalacji w sektorze energetycznym i produkcyjnym, a także operatorów samolotów latających w UE oraz do Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Obejmuje to około 40% emisji w UE i zostanie rozszerzone o transport morski w 2024 roku. 

Zasada Cap and Trade

EU ETS działa na zasadzie „cap and trade”, ustalając limit całkowitej ilości gazów cieplarnianych, które mogą być emitowane przez instalacje i operatorów statków powietrznych objętych systemem.

Limit ten jest corocznie zmniejszany, aby dostosować się do celów klimatycznych UE, zapewniając stały spadek emisji. Od momentu powstania w 2005 roku system EU ETS skutecznie zmniejszył emisje z elektrowni i zakładów przemysłowych o 37%.

Limit jest podzielony na uprawnienia do emisji, przy czym każde uprawnienie pozwala na emisję jednej tony ekwiwalentu CO₂. Firmy muszą co roku oddać wystarczającą liczbę uprawnień, aby pokryć swoje emisje, w przeciwnym razie grożą im wysokie kary.

Uprawnienia można kupować i sprzedawać na unijnym rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, co zapewnia elastyczność i efektywność ekonomiczną. Firmy, które redukują swoje emisje, mogą sprzedać nadwyżkę uprawnień lub zachować je do wykorzystania w przyszłości.

Stopniowe zaostrzanie limitu

Stopniowo zaostrzany limit tworzy przewidywalny niedobór uprawnień, utrzymując ich wartość rynkową i zachęcając firmy do inwestowania w redukcję emisji. Od 2013 roku system EU ETS wygenerował ponad 152 miliardów euro, które w większości trafiły do budżetów krajowych w celu wsparcia inwestycji w energię odnawialną, efektywność energetyczną i technologie niskoemisyjne.

Dodatkowo, środki pochodzące ze sprzedaży uprawnień wspierają Fundusz Innowacji i Fundusz Modernizacji, które napędzają dalsze niskoemisyjne innowacje i wysiłki na rzecz transformacji energetycznej.

Czwarta Faza EU ETS

Uruchomiony w 2005 roku system EU ETS znajduje się obecnie w czwartej fazie handlu (2021-2030). Ramy prawne systemu, określone w dyrektywie ETS, były okresowo zmieniane w celu spełnienia zmieniających się celów klimatycznych UE.

Rewizja z 2018 roku dostosowała system do unijnych ram klimatyczno-energetycznych na 2030 roku, podczas gdy rewizja z 2021 roku dodatkowo dostosowała go do bardziej ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu.

Neutralność klimatyczna do 2050 roku

Zgodnie z Europejskim prawem o klimacie, UE dąży do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku, przy czym celem pośrednim jest zmniejszenie emisji netto o co najmniej 55% do 2030 roku w porównaniu z poziomami z 1990 roku. EU ETS ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia tych celów w sposób efektywny kosztowo.

Fit for 55

Reformy wprowadzone w ramach pakietu „Fit for 55” obejmują:

• zwiększenie ogólnych ambicji systemu EU ETS,
• wzmocnienie rezerwy stabilności rynkowej,
• reformę systemu EU ETS dla lotnictwa,
• wdrożenie zasad monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji z transportu morskiego,
• ustanowienie Społecznego Funduszu Klimatycznego w celu wsparcia słabszych grup społecznych.
• wprowadzenie mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla.

Reformy te zaostrzają limit emisji, aby osiągnąć 62% redukcji emisji objętych EU ETS do 2030 roku w porównaniu z poziomami z 2005 roku. Kluczowe zmiany obejmują:

• rozszerzenie EU ETS na transport morski,
• utworzenie nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS 2) dla budynków, transportu drogowego i dodatkowych sektorów, oraz
• zwiększenie środków na Fundusz Innowacji i Fundusz Modernizacji.

---

FAQ na temat przepisów dotyczących zanieczyszczenia powietrza w Polsce