Ochrona wód i gruntów

Ostatnia aktualizacja: 02.09.2024

Jak jest system regulacyjny dotyczący zanieczyszczeń i gospodarki wodnej?

Pozwolenie wodnoprawne

Pierwszą, obszerną grupę działań objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia wodnoprawnego stanowią usługi wodne.

Zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy Prawo wodne usługi wodne obejmują:

1. pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych,
2. piętrzenie, magazynowanie lub retencjonowanie wód podziemnych i powierzchniowych oraz korzystanie z tych wód,
3. uzdatnianie wód podziemnych i powierzchniowych oraz ich dystrybucję,
4. odbiór i oczyszczanie ścieków,
5. wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, obejmujące także wprowadzanie ścieków do urządzeń wodnych,
6. korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej,
7. odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych wód opadowych lub roztopowych, ujętych w systemy kanalizacji deszczowej albo w systemy kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast,
8. trwałe odwadnianie gruntów, obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych, a także odprowadzanie do wód – wód pochodzących z odwodnienia gruntów w granicach administracyjnych miast,
9. odprowadzanie do wód lub do ziemi wód pobranych i niewykorzystanych.

Czym jest szczególne korzystanie z wód?

Jako szczególne korzystanie z wód określa się korzystanie wykraczające poza powszechne oraz zwykłe, obejmujące w szczególności:

• odwadnianie gruntów i upraw,
• użytkowanie wody w stawach i rowach,
• wprowadzanie ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych innych podmiotów,
• wykonywanie na nieruchomości robót mających wpływ na zmniejszenie naturalnej retencji terenowej,
• przerzuty wód oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych,
• korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej.

Zezwolenia na odprowadzanie ścieków do kanalizacji

Zezwolenia na odprowadzanie ścieków do kanalizacji są wymagane tylko w przypadku odprowadzania określonych substancji niebezpiecznych dla środowiska wodnego. Pozwolenia wodnoprawne oraz zintegrowane obejmujące pobór wód lub odprowadzanie ścieków wydawane są przez marszałka województwa, lub starostę, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.

Zakazy wynikające z prawa wodnego

Prawo wodne ustanawia wiele zakazów i ograniczeń mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem, w tym:

• usuwanie odpadów, gnojowicy lub śniegu z zanieczyszczonych miejsc do wody,
• lokalizowanie oczyszczalni ścieków lub składowisk odpadów na obszarach bezpośrednio zagrożonych powodzią.

W przypadku odprowadzania ścieków do wód lub gruntu, ścieki muszą spełniać określone wymagania jakościowe i ilościowe oraz nie mogą zawierać substancji niebezpiecznych, takich jak:

• dichlorodifenylotrichloroetan (DDT),
• polichlorowane bifenyle (PCB),
• polichlorowane trifenyle (PCT).

Zabrania się również odprowadzania ścieków bezpośrednio do wód i ziemi oraz rozcieńczania ścieków wodą.

Organ regulacyjny może zażądać od zanieczyszczającego podjęcia działań naprawczych, mających na celu przywrócenie środowiska do stanu pierwotnego oraz usunięcia zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. W przypadku, gdy działania naprawcze zostały podjęte przez organ regulacyjny, może on odzyskać koszty tych działań od zanieczyszczającego.

Jakie są kary za brak zezwolenia lub naruszenie prawa wodnego?

Jeśli operator nie posiada wymaganego zezwolenia lub narusza jego warunki, działalność może zostać zamknięta, a operator ukarany grzywną, ograniczeniem wolności albo aresztem. Ponadto operator bez wymaganego zezwolenia podlega zwiększonym opłatom środowiskowym.

---

Badania zanieczyszczenia gleby i ziemi

Badania gruntu, o których mowa w ustawie POŚ, mają charakter nadzwyczajny. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska (RDOŚ) może, ale nie musi, nakazać ich przeprowadzenie, gdy uzna to za niezbędne do potwierdzenia lub wykluczenia zaistnienia historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi.

Koszty takich badań ponosi władający powierzchnią ziemi, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Decyzje te mogą być wydawane nawet wtedy, gdy teren nie został wcześniej umieszczony w wykazie starosty.

Badania gruntu

Badania gruntu muszą być przeprowadzane przez akredytowane laboratoria, co zapewnia ich wiarygodność i zgodność z wymaganiami prawnymi. Wprowadzenie tego wymogu ma na celu podniesienie standardów badań i ochronę środowiska.

Niewykonywanie nakazanych badań, niezapewnienie ich wykonania przez akredytowane laboratorium oraz nieprzechowywanie wyników badań przez okres 5 lat podlega karze grzywny.

---

Działania naprawcze – remediacja

Podmiotem zobowiązanym do przeprowadzenia remediacji jest najczęściej aktualny władający powierzchnią ziemi. Może on jednak wskazać sprawcę zanieczyszczenia, pod warunkiem, że zanieczyszczenie miało miejsce po objęciu przez niego władania nad danym terenem. Wskazanie sprawcy musi być udowodnione, a dochodzenie roszczeń może być prowadzone na drodze cywilnoprawnej.

Głównym adresatem obowiązku remediacji jest podmiot korzystający ze środowiska, co wymaga wykazania bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego między prowadzoną działalnością a zanieczyszczeniem. Nie wystarczy jedynie wskazanie podmiotu będącego władającym powierzchnią ziemi.

Kiedy powstaje obowiązek remediacji?

Obowiązek remediacji powstaje z chwilą stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji powodujących ryzyko dla zdrowia. Obowiązek ten trwa do jego wypełnienia i nie ulega przedawnieniu.

W praktyce szczegóły dotyczące momentu powstania obowiązku oraz czasu na jego wypełnienie zależą od rodzaju gruntu i charakteru zanieczyszczenia. Decyzje w sprawie planu remediacji są kluczowe w tym procesie.

Konsekwencje naruszenia postanowień dot. remediacji

Naruszenie postanowień dotyczących remediacji stanowi wykroczenie i może polegać na zaniechaniu wykonania decyzji wydanej na podstawie przepisów ustawy. Niewłaściwe wykonanie tych decyzji może prowadzić do egzekucji administracyjnej, a w razie jej nieskuteczności obowiązek remediacji przejmuje RDOŚ.

---

Najczęściej zadawane pytania dotyczące ochrony środowiska: Ochrona wód i gleb