Greenwashing

Ostatnia aktualizacja:  02.09.2024

Czym jest greenwashing, jak jest regulowany i penalizowany w polskim prawie?

Greenwashing to praktyka, w której firmy stwarzają fałszywe lub wprowadzające w błąd wrażenie, że ich produkty są bardziej ekologiczne, niż ma to miejsce w rzeczywistości. W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej konsumentów, marketing oparty na prośrodowiskowych hasłach może wydawać się skuteczną strategią.

Jednak greenwashing podważa zaufanie konsumentów i może prowadzić do błędnych decyzji zakupowych, które nie przynoszą korzyści dla środowiska.

---

Jakie sąd przykłady greenwashingu?

Najłatwiejszym do zidentyfikowania przykładem greenwashingu jest nieuprawnione posługiwanie się certyfikatami ekologicznymi. Firmy mogą twierdzić, że ich produkty spełniają określone standardy ekologiczne, mimo że w rzeczywistości nie posiadają odpowiednich certyfikatów.

Tego rodzaju oszustwo jest szczególnie szkodliwe, ponieważ konsumenci ufają oznaczeniom i wierzą, że produkt został sprawdzony przez niezależne instytucje.

Wybiórcze przedstawianie informacji

Greenwashing może również przybierać subtelniejsze formy. Firmy często skupiają się na jednym, pozytywnym aspekcie produktu, takim jak opakowanie z materiałów pochodzących z recyklingu, jednocześnie ignorując inne, bardziej szkodliwe dla środowiska cechy produktu.

To celowe wybiórcze przedstawianie informacji może wprowadzać konsumentów w błąd co do rzeczywistego wpływu produktu na środowisko.

Ekologiczne hasła bez dowód

Inną popularną praktyką jest używanie ekologicznych haseł, które nie są poparte żadnymi zewnętrznymi certyfikatami ani nie mogą być łatwo zweryfikowane. Na przykład, producent może twierdzić, że składniki produktu pochodzą ze zrównoważonych upraw, nie dostarczając jednak dowodów na to twierdzenie.

Ogólne etykiety – „przyjazne środowisku”

Greenwashing obejmuje również używanie etykiet, które są zbyt ogólne, aby mogły mieć konkretne znaczenie, takie jak „przyjazny środowisku”. Takie określenia nie dają konsumentom żadnych konkretnych informacji i mogą być łatwo nadużywane.

Hasła niewyróżniające

Kolejnym przykładem jest reklamowanie produktów hasłami, które w rzeczywistości nie wyróżniają ich spośród innych produktów w tej kategorii. Przykładem może być twierdzenie, że produkt nie zawiera freonów, podczas gdy ich stosowanie jest już zakazane prawnie.

---

Polskie regulacje greenwashingu

Polska ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym uznaje za nieuczciwą praktykę działanie wprowadzające w błąd, które może powodować, że przeciętny konsument podejmie decyzję dotyczącą umowy, której inaczej by nie podjął.

Wprowadzające w błąd działania mogą dotyczyć różnych cech produktów, takich jak pochodzenie geograficzne, sposób wykonania, składniki, czy uzyskane certyfikaty. Ta szeroka definicja umożliwia stosowanie ustawy do wielu praktyk kwalifikowanych jako greenwashing.

Ustawa o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji

Ponadto, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji uznaje za czyny nieuczciwej konkurencji:

• stosowanie wprowadzających w błąd oznaczeń towarów lub usług,
• rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o produktach
• stosowanie reklam wprowadzających klienta w błąd.

Wszystkie te działania mogą obejmować greenwashing, ze względu na swój cel.

---

Sankcje za greenwashing

Przepisy polskie przewidują różnorodne sankcje dla przedsiębiorców stosujących greenwashing. W ramach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorcy mogą być zobowiązani do:

• zaniechania nieuczciwej praktyki,
• usunięcia jej skutków,
• złożenia odpowiednich oświadczeń,
• naprawienia szkody.

Dodatkowo, sąd może nakazać zniszczenie produktów będących przedmiotem wprowadzającej w błąd reklamy. Roszczenia te mogą być dochodzone przez innych przedsiębiorców, których interesy zostały naruszone.

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym umożliwia konsumentom:

• żądanie usunięcia skutków niedozwolonej praktyki,
• unieważnienia umowy, oraz
• zaniechania wprowadzającego w błąd działania.

Praktyki greenwashingu mogą również zostać uznane za naruszające zbiorowe interesy konsumentów w postępowaniu prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje, że takie praktyki mogą prowadzić do nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorcę, która może wynosić do 10% obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym nałożenie kary.

---

Unijne regulacje przeciwdziałające greenwashingowi – ochrona konsumentów i środowiska

Parlament Europejski intensywnie pracuje nad aktualizacją przepisów dotyczących praktyk handlowych oraz ochrony konsumentów, mając na celu lepszą ochronę praw konsumentów, wsparcie decyzji przyjaznych dla środowiska i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym. W ramach tych działań, szczególną uwagę poświęca się przeciwdziałaniu pseudoekologicznemu marketingowi.

Zakazy UE dot. Greenwashingu

Aby skutecznie przeciwdziałać takim działaniom, UE wprowadza zakaz:

• ogólnych, niepotwierdzonych deklaracji ekologicznych dotyczących produktów – każde twierdzenie dotyczące wpływu produktu na środowisko musi być oparte na możliwych do zweryfikowania dowodach,
• twierdzeń o neutralnym, ograniczonym lub pozytywnym wpływie na środowisko, wynikających z kompensacji emisji gazów cieplarnianych – producenci nie będą mogli twierdzić, że ich produkty są ekologiczne tylko dlatego, że kompensują emisje,
• oznakowań dotyczących zrównoważonego charakteru produktów bez zatwierdzonej certyfikacji – tylko produkty, które przeszły przez zatwierdzone systemy certyfikacji lub zostały uznane przez władze publiczne, mogą być oznaczone jako zrównoważone.

Parlament Europejski dąży również do tego, aby konsumenci byli w pełni świadomi długości okresu gwarancji, w którym mogą żądać naprawy wadliwych produktów na koszt sprzedawcy. Zgodnie z prawem UE, produkty mają minimum dwuletnią gwarancję, ale nowe przepisy wprowadzą oznakowanie dla produktów z przedłużonym okresem gwarancji.

UE zakaże również:

• reklamowania towarów z cechami konstrukcyjnymi, które mogą skrócić żywotność produktu,
• niepotwierdzonych i nieopartych na dowodach oświadczeń dotyczących trwałości,
• przedstawiania produktów jako możliwych do naprawy, jeśli tak nie jest.

Wsparcie dla zrównoważonej konsumpcji

UE nie poprzestaje na walce z greenwashingiem. Prace nad innymi regulacjami wspierającymi zrównoważoną konsumpcję obejmują:

• oświadczenia środowiskowe – wprowadzenie systemu weryfikacji dla przedsiębiorstw, które chcą deklarować swoje działania na rzecz ochrony środowiska. Firmy muszą dostarczyć dowody na poparcie swoich twierdzeń i uzyskać zatwierdzenie od wyznaczonych weryfikatorów.
• ekoprojekt – wprowadzenie minimalnych standardów regulujących etap opracowania produktów, aby prawie wszystkie produkty na unijnym rynku były zrównoważone, trwałe i przyjazne dla środowiska,
• prawo do naprawy – zagwarantowanie konsumentom prawa do naprawy produktów i wspieranie naprawy zamiast wyrzucania i kupowania nowych produktów.

W marcu 2022 roku Komisja Europejska zaproponowała aktualizację unijnych przepisów konsumenckich, aby wesprzeć transformację ekologiczną. We wrześniu 2023 roku Parlament i Rada osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie tych zmian. Porozumienie zostało zatwierdzone przez Parlament Europejski w styczniu 2024 roku, a następnie przez Radę w lutym 2024 roku.

Państwa członkowskie mają 24 miesiące na wprowadzenie tych zmian do swoich praw krajowych.

---

Najczęściej zadawane pytania dotyczące regulacji greenwashingu w Polsce