Prawo antymonopolowe/prawo konkurencji

Prawo konkurencji

Na poziomie polskiego prawa krajowego, ogólne przepisy antymonopolowe zawarte są głównie w:

1. Ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów
2. Ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w płatnościach w transakcjach handlowych.
3. Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji.

Prawo konkurencji UE

Ogólnymi przepisami antymonopolowymi są art. 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”):

1. Artykuł 101 ust. 1 TFUE zakazuje wszelkich porozumień między przedsiębiorstwami i praktyk uzgodnionych (formalnych lub nieformalnych, pisemnych lub niepisanych), których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji na rynku wewnętrznym, takich jak m.in. ustalanie cen lub kartele.
2. Artykuł 102 TFUE zakazuje nadużywania przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części.

Główne przepisy prawa konkurencji dotyczące porozumień horyzontalnych to:

1. Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/1067 z dnia 1 czerwca 2023 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii porozumień specjalizacyjnych (Dz. U. UE. L. z 2023 r. Nr 143, str. 20). (“SBER”)
2. Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/1066 z dnia 1 czerwca 2023 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii porozumień badawczo-rozwojowych (Dz. U. UE. L. z 2023 r. Nr 143, str. 9) („R&D BER”).
3. Wytyczne Komisji w sprawie stosowania art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu UE do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych („Wytyczne horyzontalne”).

Główne akty prawne dotyczące porozumień wertykalnych to:

1. Rozporządzenie Komisji (UE) 2022/720 z dnia 10 maja 2022 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (Dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 134, str. 4). („rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych” lub „VBER”).
2. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 316/2014 z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do kategorii porozumień o transferze technologii Tekst mający znaczenie dla EOG („Rozporządzenie o transferze technologii”). (“TTBER”)
3. Zawiadomienie Komisji – Wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych („Wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych”).

Głównym aktem prawnym dotyczącym nadużywania pozycji dominującej jest Komunikat Komisji – Wytyczne w sprawie priorytetów, którymi Komisja będzie się kierować przy stosowaniu art. 82 Traktatu WE w odniesieniu do szkodliwych działań o charakterze praktyki wyłączającej, podejmowanych przez przedsiębiorstwa dominujące.

Głównym aktem prawnym dotyczącym kontroli koncentracji jest Rozporządzenie Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw („Rozporządzenie UE w sprawie kontroli koncentracji„) („Merger regulation”).

Organy regulacyjne/egzekucyjne

Unijne przepisy antymonopolowe mają moc prawną w całym EOG. Są one stosowane zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym, przy czym w tym drugim przypadku dotyczy to wyłącznie handlu między państwami członkowskimi.

Unijne i krajowe organy regulacyjne/egzekwowania współpracują ze sobą w szerokim zakresie, w tym w zakresie wymiany poufnych informacji niezbędnych do udowodnienia naruszenia unijnych reguł konkurencji.

Organy ochrony konkurencji UE

Na poziomie UE Komisja Europejska („KE”) jest organem odpowiedzialnym za egzekwowanie przepisów antymonopolowych. KE jest podzielona na departamenty dotyczące poszczególnych polityk/branż, znane jako Dyrekcje Generalne („DG”). Dyrekcją generalną odpowiedzialną za politykę konkurencji jest Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji zwana także “DG COMP” z siedzibą w Brukseli. Komisarzem europejskim odpowiedzialnym za sprawy konkurencji jest Margrethe Vestager. W DG COMP znajduje się jedenaście różnych dyrekcji, z których każda odpowiada za inny sektor gospodarki/obszar konkurencji.

Zasadniczo KE będzie postrzegana jako organ najlepiej przygotowany do rozpatrywania spraw, w których:

1. rynek właściwy, na który porozumienie lub postępowanie ma wpływ, dotyczy więcej niż trzech państw członkowskich;
2. porozumienie lub postępowanie jest ściśle związane z innymi przepisami UE, które mogą być stosowane wyłącznie lub bardziej skutecznie przez KE;
3. decyzja KE jest konieczna do rozwoju polityki konkurencji UE; lub
4. Komisja Europejska powinna podjąć działania w celu zapewnienia skutecznego egzekwowania przepisów antymonopolowych.

Decyzja będzie jednak podejmowana indywidualnie dla każdego przypadku. Decyzja KE o wszczęciu postępowania zwalnia krajowe organy ochrony konkurencji z ich kompetencji.

KE ma znaczne uprawnienia w zakresie egzekwowania prawa i prowadzenia dochodzeń. Może na przykład:

1. wymagać od firm dostarczania informacji
2. przeprowadzać niespodziewane wizyty kontrolne (tzw. „dawn raids”) w siedzibach firm lub domach pracowników na terenie UE;
3. nakładać grzywny za istotne naruszenia przepisów antymonopolowych, a także za naruszenia proceduralne, takie jak brak dostarczenia informacji;
4. nakładać strukturalne środki zaradcze, takie jak podział dominującej spółki.

Od decyzji KE przysługuje odwołanie do Sądu UE w Luksemburgu, będącego częścią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („General Court„) na podstawie art. 263 TFUE. Wyroki tego Sądu mogą być kwestionowane w ramach postępowania odwoławczego przed Trybunałem Sprawiedliwości („Court of Justice„), również w Luksemburgu.

Polskie organy ochrony konkurencji

W przypadku Polski krajowym organem ochrony konkurencji jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („Prezes UOKiK”). Prezes UOKiK jest wspierany przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK”).

Technicznie to Prezes UOKiK podejmuje decyzje, jednak w praktyce jest on wspierany przez rozbudowaną strukturę wewnętrzną UOKiK, ostatnio zorganizowaną w 6 biur i 14 departamentów.

UOKiK posiada szerokie uprawnienia dochodzeniowe i kontrolne, odzwierciedlające uprawnienia KE wynikające z Rozporządzenia w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw.

Od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („SOKiK”) w ramach postępowania antymonopolowego. Od wyroku SOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. W ramach nadzwyczajnego środka zaskarżenia od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

---

Porozumienia antykonkurencyjne

Zakazane porozumienia – art. 6 ustawy o ochronie konkurencji

Art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów określa generalny zakaz zawierania porozumień ograniczających konkurencję na rynku właściwym. W konsekwencji przedsiębiorcy nie mogą zawierać porozumień horyzontalnych lub wertykalnych, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Zakaz ten nie dotyczy porozumień wewnątrzgrupowych.

W szczególności przedsiębiorca nie może uzgadniać żadnej z poniższej grupy określonych praktyk (które są zakazane we wszystkich przypadkach):

1. bezpośrednie lub pośrednie ustalanie cen oraz innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;
2. ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży, a także postępu technicznego lub inwestycji
3. dzielenie rynków sprzedaży lub zakupu;
4. stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, przez co strony te poddawane są niejednolitym warunkom konkurencji;
5. uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę świadczenia, które ze swej istoty lub ze względu na przyjętą praktykę nie ma związku z przedmiotem umowy;
6. ograniczanie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców niebędących stroną umowy;
7. przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę organizującego przetarg, uzgadniających warunki składanych ofert, w szczególności zakres prac lub cenę.

Należy również wyjaśnić, że porozumienie należy definiować szeroko, obejmując nim

1. wszelkie umowy zawierane przez przedsiębiorców, związki przedsiębiorców, także przez przedsiębiorców i związki przedsiębiorców, lub niektóre postanowienia takich umów;
2. porozumienia, niezależnie od ich formy, uzgodnione przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki;
3. uchwały lub inne aktywa przyjęte przez związki przedsiębiorców lub ich organy założycielskie.

Wszelkie umowy zawierające takie klauzule będą automatycznie nieważne w całości lub w odpowiedniej części. Sankcje za zawarcie takiej umowy dla przedsiębiorcy i/lub jego kadry zarządzającej zostały przedstawione w sekcji sankcji.

Porozumienia ograniczające konkurencję – kryteria wyłączenia

Przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie objęte definicją porozumienia zakazanego (art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), jeżeli po dokonaniu starannej oceny zostanie ustalone, że takie porozumienie może korzystać z jednego z wyłączeń przewidzianych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Obecnie ustawa przewiduje trzy rodzaje wyłączeń spod zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję:

1. wyłączenia de minimis;
2. wyłączenia grupowe, w tym wyłączenia grupowe porozumień wertykalnych; oraz
3. wyłączenia indywidualne.

Wyłączenie de minimis

Nawet jeżeli dane porozumienie mieści się w definicji porozumienia zakazanego (art. 6 ustawy o ochronie konkurencji), przedsiębiorcy mogą zawierać tego typu porozumienia, jeżeli są one zawierane przez:

1. konkurentów, jeżeli ich łączny udział w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie, nie przekracza 5 proc;
2. przedsiębiorców niebędących konkurentami, jeżeli udział żadnego z nich w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie, nie przekracza 10%.

W odniesieniu do porozumień już zawartych przez przedsiębiorców i działających w ramach wyłączeń de minimis – mogą być one kontynuowane, jeżeli udziały w rynku właściwym, o których mowa powyżej, nie zostały przekroczone o więcej niż dwa punkty procentowe w okresie dwóch kolejnych lat kalendarzowych w okresie obowiązywania porozumienia.

Należy jednak zauważyć, że znaczenie wyłączeń de minimis jest w Polsce bardzo ograniczone, gdyż NIE mają one zastosowania do następujących porozumień:

1. ustalanie, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;
2. ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub sprzedaży, a także postępu technicznego lub inwestycji
3. podział rynków zbytu lub zakupu;
4. przedsiębiorców przystępujących do przetargów lub tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę organizującego przetarg, uzgadniających warunki składanych ofert, w szczególności zakres prac lub cenę.

W konsekwencji przedsiębiorcy nie mogą liczyć na zwolnienia de minimis w przypadku ww. porozumień.

Wyłączenia grupowe

Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji Rada Ministrów posiada kompetencje do wydawania rozporządzeń wykonawczych, które wyłączają grupowo określone rodzaje porozumień spod zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję.

W rezultacie, jeżeli porozumienie mieści się w definicji porozumienia zakazanego (art. 6 ustawy o ochronie konkurencji), przedsiębiorcy mogą zawrzeć tego typu porozumienie, jeżeli po dokonaniu starannej oceny zostanie ustalone, że takie porozumienie podlegałoby wyłączeniu na warunkach jednego z rozporządzeń wykonawczych wydanych przez Radę Ministrów.

Obecnie obowiązują trzy rozporządzenia wydane przez Radę Ministrów, określające warunki wyłączenia:

1. Niektóre kategorie porozumień o transferze technologii („Rozporządzenie o transferze technologii”) [Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień o transferze technologii spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję z dnia 17 kwietnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 585)];
2. Niektóre kategorie porozumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych („Rozporządzenie Badawczo-Rozwojowe”);
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 czerwca w sprawie wyłączenie określonych porozumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję (Dz.U. poz. 922).
4. Niektóre kategorie porozumień wertykalnych („Rozporządzenie w sprawie porozumień wertykalnych”), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 2023 r. w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję (Dz. U. poz. 1033)

Wyłączenie niektórych kategorii porozumień o transferze technologii

Moc wiążąca

Zgodnie z rozporządzeniem o transferze technologii zwolnienie dla niektórych kategorii porozumień o transferze technologii pozostanie w mocy do 30 kwietnia 2027 r.

Wyłączenie ogólne

W drodze wyjątku od ogólnego zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję, przedsiębiorcy mogą zawrzeć porozumienie o transferze technologii, jeżeli:

1. porozumienie jest zawierane między przedsiębiorcami będącymi konkurentami, a ich łączny udział w rynku lub rynkach właściwych w roku poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 20% i porozumienie nie podlega ograniczeniom o charakterze najpoważniejszym ;
2. porozumienie jest zawierane między przedsiębiorcami niebędącymi konkurentami, a ich łączny udział we właściwym rynku lub rynkach w roku poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 30% i nie podlega żadnym podstawowym ograniczeniom w porozumieniu.

Najpoważniejsze ograniczenia konkurencj „hardcore restrictions” we wszelkiego rodzaju porozumieniach o transferze technologii (tj. pomiędzy konkurentami i przedsiębiorcami niebędącymi konkurentami)

Przedsiębiorcy nigdy nie mogą zgodzić się na zawarcie w umowie transferu technologii jakiegokolwiek najpoważniejszego ograniczenia, tj. klauzul (ustaleń), które bezpośrednio lub pośrednio mają na celu:

1. Nałożyć na licencjobiorcę obowiązek udzielenia licencjodawcy lub osobie trzeciej wskazanej przez licencjodawcę licencji wyłącznej lub przeniesienia na licencjodawcę lub taką osobę trzecią praw, w całości lub w części, w odniesieniu do własnych ulepszeń licencjonowanej technologii lub własnych nowych zastosowań tej technologii opracowanych przez licencjobiorcę;
2. nakładać na stronę obowiązek niekwestionowania ważności praw własności intelektualnej posiadanych przez drugą stronę w Unii Europejskiej, z możliwością rozwiązania, w przypadku licencji wyłącznej, porozumienia o transferze technologii, jeżeli licencjobiorca kwestionuje ważność któregokolwiek z praw do licencjonowanej technologii.

Najpoważniejsze ograniczenia w umowach transferu technologii pomiędzy konkurentami

W umowie transferu technologii z konkurentem przedsiębiorcy nigdy nie mogą zgodzić się na zawarcie któregokolwiek z najpoważniejszych ograniczeń, tj. klauzul (ustaleń), które bezpośrednio lub pośrednio mają na celu:

1. ograniczenie swobody ustalania cen towarów przez którąkolwiek ze stron dla podmiotów niebędących stronami porozumienia;
2. ograniczenie produkcji, z wyjątkiem ograniczeń produkcji towarów objętych umową nałożonych na licencjobiorcę w jednostronnym porozumieniu o transferze technologii lub nałożonych tylko na jednego z licencjobiorców w dwustronnym porozumieniu o transferze technologii;
3. podział rynków lub klientów, z wyjątkiem:
   • zobowiązania licencjodawcy lub licencjobiorcy w jednostronnym porozumieniu o transferze technologii do nieprodukowania towarów z wykorzystaniem licencjonowanych praw do technologii na wyłącznym obszarze zastrzeżonym dla drugiej strony lub do niesprzedawania na wyłącznym obszarze lub wyłącznej grupie klientów zastrzeżonej dla drugiej strony,
   • ograniczenia, nałożonego w jednostronnym porozumieniu o transferze technologii, na aktywną sprzedaż przez licencjobiorcę na wyłącznym terytorium lub wyłącznej grupie klientów, które zostały przydzielone przez licencjodawcę innemu licencjobiorcy, pod warunkiem, że licencjobiorca nie był konkurentem licencjodawcy w momencie udzielenia licencji,
   • zobowiązania licencjobiorcy do wytwarzania towarów objętych umową wyłącznie na własny użytek, pod warunkiem, że umowa nie ogranicza licencjobiorcy do sprzedaży towarów objętych umową jako części zamiennych do własnych towarów;
   • zobowiązania licencjobiorcy w porozumieniu o jednostronnym transferze technologii do wytwarzania towarów objętych umową wyłącznie dla klienta wskazanego w porozumieniu, jeżeli licencja została udzielona w celu stworzenia alternatywnego źródła dostaw dla tego klienta;
4. Ograniczenie praw licencjobiorcy do korzystania z własnych praw do technologii lub ograniczenie praw którejkolwiek ze stron porozumienia do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, pod warunkiem, że ograniczenie praw którejkolwiek ze stron porozumienia do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych jest konieczne w celu zapobieżenia ujawnieniu licencjonowanego know-how osobom trzecim.

Najpoważniejsze ograniczenia w porozumieniach o transferze technologii pomiędzy przedsiębiorcami nie konkurującymi ze sobą

W umowie transferu technologii zawieranej z przedsiębiorcą niebędącym konkurentem – przedsiębiorcy nigdy nie mogą zgodzić się na zawarcie jakichkolwiek najpoważniejszych ograniczeń, tj. klauzul (uzgodnień), które bezpośrednio lub pośrednio mają na celu:

1. ograniczenie swobody ustalania cen towarów przez którąkolwiek ze stron, przy zachowaniu możliwości ustalenia maksymalnej ceny sprzedaży lub zalecanej ceny sprzedaży, o ile nie jest to równoznaczne ze stosowaniem stałej lub minimalnej ceny sprzedaży ustalonej w wyniku nacisków lub zachęt którejkolwiek ze stron;
2. ograniczenie obszaru lub klientów, na których lub dla których licencjobiorca może prowadzić bierną sprzedaż towarów objętych porozumieniem, z wyjątkiem:
   • zastrzeżonych na rzecz licencjodawcy ograniczeń sprzedaży biernej na obszarze wyłącznym lub wyłącznej grupie odbiorców,
   • obowiązku wytwarzania towarów objętych porozumieniem wyłącznie na własny użytek, z zastrzeżeniem, że licencjobiorca nie jest ograniczony w sprzedaży towarów objętych porozumieniem jako części zamiennych do własnych towarów; zobowiązania do wytwarzania towarów objętych umową wyłącznie na rzecz odbiorcy wskazanego w porozumieniu, jeżeli porozumienie o transferze technologii zostało zawarte w celu stworzenia alternatywnego źródła zaopatrzenia dla tego odbiorcy,
   • ograniczenia sprzedaży użytkownikom końcowym przez licencjobiorcę działającego na poziomie hurtowym,
   • ograniczenia sprzedaży nie autoryzowanym dystrybutorom przez uczestników systemu dystrybucji selektywnej;
3. ograniczenie sprzedaży odbiorcom końcowym przez koncesjonariusza działającego w systemie dystrybucji selektywnej, który prowadzi działalność na poziomie detalicznym, z wyjątkiem ograniczenia możliwości prowadzenia przez niego sprzedaży w lokalach nie spełniających kryteriów określonych w umowie, na podstawie której system dystrybucji selektywnej został utworzony;
4. ograniczenie uprawnienia licencjobiorcy do korzystania z praw do jego technologii lub ograniczenie prawa którejkolwiek ze stron porozumienia do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, z wyjątkiem przypadku, gdy ograniczenie to jest konieczne w celu zapobieżenia ujawnieniu licencjonowanego know-how osobom trzecim.
   Wyłączenie niektórych kategorii porozumień specjalizacyjnych oraz porozumień badawczo-rozwojowych

Wyłączenie niektórych kategorii porozumień specjalizacyjnych oraz porozumień badawczo-rozwojowych

Obowiązywanie

Zgodnie z Rozporządzeniem Badawczo-Rozwojowym zwolnienie dla niektórych kategorii porozumień specjalizacyjnych i porozumień badawczo-rozwojowych będzie obowiązywać do 31 grudnia 2023 r.

Wyłączenie ogólne – rodzaje porozumień

W drodze wyjątku od ogólnego zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję, przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie specjalizacyjne (z zastrzeżeniem wymogu udziału w rynku i braku ograniczeń tzw. „hardcore restrictions”) z dwoma lub więcej przedsiębiorcami w zakresie:

1. jednostronnej specjalizacji między przedsiębiorcami działającymi na tym samym rynku towarów – na mocy którego jedna ze stron zobowiązuje się do całkowitego lub częściowego zaprzestania lub zaniechania produkcji określonych towarów i nabywania ich od drugiej strony lub innych stron, które zobowiązują się do produkcji i dostawy tych towarów;
2. wzajemnej specjalizacji między przedsiębiorcami działającymi na tym samym rynku towarów – w ramach której strony zobowiązują się, na zasadzie wzajemności, do całkowitego lub częściowego zaprzestania lub zaniechania produkcji określonych, ale różnych towarów oraz zobowiązują się do nabywania tych towarów od innych stron porozumienia, które zgadzają się na ich produkcję i dostawę;
3. wspólnej produkcji – w ramach której strony zobowiązują się do wspólnej produkcji określonych towarów.

W drodze wyjątku od ogólnego zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję, przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie badawczo-rozwojowe ( z zastrzeżeniem wymogu udziału w rynku i braku podstawowych ograniczeń) z co najmniej dwoma przedsiębiorcami w zakresie:

1. wspólnego prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w odniesieniu do towarów lub procesów objętych porozumieniem oraz wspólnego korzystania z wyników tej działalności;
2. wspólne korzystanie z wyników prac badawczo-rozwojowych w odniesieniu do towarów lub procesów objętych umową, prowadzonych wspólnie na podstawie porozumienia zawartego uprzednio między tymi samymi stronami;
3. wspólne prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej w odniesieniu do towarów lub procesów objętych porozumieniem, z wyłączeniem wspólnego korzystania z wyników tej działalności;
4. prowadzenie odpłatnych prac badawczo-rozwojowych w odniesieniu do towarów lub procesów objętych porozumieniem oraz wspólne korzystanie z wyników tych prac;
5. dzielenie się wynikami płatnych prac badawczo-rozwojowych z towarami lub procesami objętymi umową w ramach porozumienia zawartego wcześniej między tymi samymi stronami;
6. prowadzenie odpłatnych prac badawczo-rozwojowych w odniesieniu do towarów lub procesów objętych umową, z wyłączeniem dzielenia się wynikami tych działań.

Wymóg udziału w rynku

Przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie specjalizacyjne, jeżeli łączny udział stron porozumienia specjalizacyjnego i ich grup kapitałowych w jakimkolwiek rynku właściwym nie przekracza 20% dla każdego z towarów objętych specjalizacją.

Przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie badawczo-rozwojowe, jeżeli łączny udział stron porozumienia specjalizacyjnego i ich grup kapitałowych w jakimkolwiek rynku właściwym nie przekracza 25% dla każdego z towarów objętych specjalizacją.

Twarde ograniczenia w porozumieniach specjalizacyjnych

W umowie specjalizacyjnej przedsiębiorca nigdy nie może zgodzić się na zawarcie jakichkolwiek ograniczeń twardych, tj. klauzul (uzgodnień), które bezpośrednio lub pośrednio, samodzielnie lub w połączeniu z innymi czynnikami zależnymi od stron, mają na celu:

1. ustalenie cen sprzedaży towarów objętych specjalizacją osobom trzecim;
2. ograniczenie produkcji lub sprzedaży towarów objętych specjalizacją;
3. dzielenie rynku sprzedaży towarów objętych specjalizacją.

Najpoważniejsze ograniczenia w porozumieniach badawczo-rozwojowych

W umowie o prace badawczo-rozwojowe przedsiębiorca nigdy nie może zgodzić się na zawarcie jakichkolwiek poważnych ograniczeń, tj. klauzul (ustaleń), które bezpośrednio lub pośrednio, samodzielnie lub w połączeniu z innymi czynnikami zależnymi od stron, mają na celu:

1. ustalić ceny lub opłaty w przypadku sprzedaży towarów objętych umową lub udzielania licencji na procesy objęte umową osobom trzecim;
2. ograniczać produkcję lub sprzedaż, z wyjątkiem:
   1. ustalania kierunków produkcji, jeżeli wspólne korzystanie z wyników obejmuje wspólną produkcję towarów objętych porozumieniem,
   2. określania kierunków sprzedaży, jeżeli wspólne korzystanie z wyników obejmuje wspólną dystrybucję towarów lub wspólne udzielanie licencji,
   3. specjalizacji w korzystaniu z wyników,
   4. ograniczanie swobody stron w zakresie produkcji, sprzedaży lub przenoszenia praw do towarów lub procesów, lub licencjonowania towarów lub procesów, które konkurują z towarami lub procesami objętymi umową w okresie, w którym strony zgodziły się na wspólne korzystanie z wyników;
3. ograniczyć obszary lub przypisać klientów, w których lub którym strony mogą biernie sprzedawać towary objęte umową lub licencjonować procesy objęte umową, z wyjątkiem wymogu udzielenia drugiej stronie wyłącznej licencji na wykorzystywanie wyników;
4. wyeliminować lub ograniczyć aktywną sprzedaż towarów lub procesów objętych umową w takich obszarach lub klientom, którzy nie są przypisani wyłącznie do jednej ze stron w ramach specjalizacji eksploatacyjnej;
5. zobowiązać strony do odmowy zaspokojenia popytu ze strony klientów z obszarów przydzielonych stronom porozumienia lub klientów w inny sposób przydzielonych między stronami w ramach specjalizacji eksploatacyjnej, którzy wprowadzaliby do obrotu towary objęte porozumieniem na innych obszarach;
6. utrudniać nabywcom, w tym odsprzedawcom, nabywanie towarów objętych umową od innych odsprzedawców;
7. ograniczać swobody udziału stron umowy w prowadzeniu działalności badawczo-rozwojowej samodzielnie lub we współpracy z osobami trzecimi w dziedzinie innej niż objęta umową, lub po zakończeniu wspólnych działań badawczo-rozwojowych lub odpłatnych działań badawczo-rozwojowych w dziedzinie, której dotyczy lub z którą jest związana dana działalność;
8. zabraniać kwestionowania, po zakończeniu działalności badawczo-rozwojowej, ważności praw własności intelektualnej, w tym praw własności przemysłowej, którymi dysponują strony porozumienia, a które mają znaczenie dla tej działalności;
9. zakazać podważania, po wygaśnięciu porozumienia badawczo-rozwojowego, ważności praw własności intelektualnej, w tym praw własności przemysłowej, którymi dysponują strony porozumienia, chroniących wyniki działalności badawczo-rozwojowej;
10. zobowiązać do nieudzielania osobom trzecim licencji na wytwarzanie towarów objętych porozumieniem lub korzystanie z procesów objętych porozumieniem, z wyjątkiem sytuacji, gdy porozumienie przewiduje wykorzystanie wyników działalności badawczo-rozwojowej lub odpłatnej działalności badawczo-rozwojowej przez co najmniej jedną ze stron wobec osób trzecich.

Dopuszczalne ograniczenia w porozumieniach badawczo-rozwojowych

Porozumienie badawczo-rozwojowe może nadal korzystać ze zwolnienia, jeżeli:

1. wszystkie strony porozumienia mają pełny dostęp do ostatecznych wyników wspólnej działalności badawczo-rozwojowej lub odpłatnej działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności do wszelkich praw własności intelektualnej wynikających z tej działalności, w tym praw własności przemysłowej, lub stanowiących know-how, w celu prowadzenia dalszych badań i korzystania z ich wyników, od momentu udostępnienia ostatecznych wyników, przy czym dopuszczalne jest ograniczenie:
   1. stronom dostępu do wyników w celu ich wykorzystania, w szczególności w przypadku specjalizacji w korzystaniu z wyników,
   2. strony prowadzące działalność badawczo-rozwojową na zasadach komercyjnych, dla których wykorzystywanie wyników nie jest ich głównym celem, mogą uzgodnić ograniczenie korzystania z wyników wyłącznie do celów dalszych badań,
   3. porozumienie badawczo-rozwojowe może przewidywać wzajemną rekompensatę stron za uzyskanie dostępu do wyników w celu dalszych badań lub za korzystanie z wyników, ale rekompensata nie może być tak wysoka, aby skutecznie utrudniać taki dostęp;
2. każda ze stron porozumienia ma dostęp do istniejącego know-how drugiej strony, niezbędnego do korzystania z wyników prac badawczo-rozwojowych lub odpłatnych prac badawczo-rozwojowych, jeżeli porozumienie przewiduje wyłącznie wspólne prace badawczo-rozwojowe lub odpłatne prace badawczo-rozwojowe; porozumienie badawczo-rozwojowe może przewidywać wzajemną rekompensatę stron za uzyskanie dostępu do istniejącego know-how, przy czym rekompensata ta nie może być na tyle wysoka, aby skutecznie utrudniać taki dostęp;
3. wspólne korzystanie z wyników prac badawczo-rozwojowych lub odpłatnych prac badawczo-rozwojowych dotyczy wyłącznie wyników chronionych prawami własności intelektualnej, w tym prawami własności przemysłowej, lub stanowiących know-how, o ile wyniki te mają decydujące znaczenie dla produkcji towarów lub procesów objętych porozumieniem;
4. przedsiębiorcy zobowiązani, w ramach specjalizacji w korzystaniu z wyników, do wytwarzania towarów objętych porozumieniem, są zobowiązani do realizacji zamówień innych stron porozumienia na dostawę tych towarów, z wyjątkiem sytuacji, gdy porozumienie badawczo-rozwojowe przewiduje również wspólną dystrybucję lub gdy strony uzgodniły, że tylko strona wytwarzająca towary może dystrybuować towary objęte porozumieniem.

Wyłączenie niektórych kategorii porozumień wertykalnych

Moc wiążąca

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie porozumień wertykalnych wyłączenie dla niektórych kategorii porozumień wertykalnych pozostanie w mocy do 31 maja 2023 r.

Wyłączenie ogólne

W drodze wyjątku od ogólnego zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję, z zastrzeżeniem wymogu posiadania udziału w rynku oraz braku podstawowych ograniczeń, przedsiębiorca może uczestniczyć w porozumieniu wertykalnym pomiędzy:

1. przedsiębiorcami niebędącymi konkurentami;
2. Przedsiębiorcami będącymi konkurentami – wyłącznie w odniesieniu do niewzajemnego porozumienia wertykalnego – jeżeli:
   1. dostawca jest producentem i dystrybutorem towarów niebędących usługami, a nabywcą
   2. jest dystrybutorem i nie jest konkurentem na poziomie produkcji,
   3. dostawca świadczy usługi na kilku poziomach handlu, a nabywca dostarcza towary lub usługi na poziomie detalicznym i nie jest konkurentem na poziomie handlu, na którym nabywa usługi objęte porozumieniem wertykalnym
3. Związkami przedsiębiorców i ich członków lub związkami przedsiębiorców i ich dostawców, jeżeli: wszyscy członkowie związku są sprzedawcami detalicznymi towarów niebędących usługami, a obrót żadnego z członków związku, łącznie z obrotem przedsiębiorców należących do jego grupy kapitałowej, w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył równowartości 50 mln euro

Porozumienia wertykalne dotyczące własności intelektualnej i know-how

W drodze wyjątku od ogólnego zakazu zawierania porozumień zakłócających konkurencję, z zastrzeżeniem wymogu udziału w rynku i braku podstawowych ograniczeń, przedsiębiorca może zawierać porozumienia wertykalne zawierające postanowienia dotyczące przeniesienia lub korzystania przez nabywcę z praw własności intelektualnej i przemysłowej lub know-how, jeżeli postanowienia te nie stanowią głównego przedmiotu takich porozumień i są bezpośrednio związane z używaniem, sprzedażą lub odsprzedażą towarów objętych porozumieniem.

Wymóg udziału w rynku

Przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie wertykalne, jeżeli łączny udział dostawcy i jego grupy kapitałowej w rynku sprzedaży towarów objętych tym porozumieniem nie przekracza 30%, a łączny udział nabywcy i jego grupy kapitałowej w rynku zakupu towarów objętych tym porozumieniem nie przekracza 30%.

Twarde ograniczenia w porozumieniach wertykalnych

W porozumieniu wertykalnym przedsiębiorca nigdy nie może zgodzić się na zawarcie któregokolwiek z ograniczeń podstawowych, tj. klauzul (ustaleń), które bezpośrednio lub pośrednio, samodzielnie lub w połączeniu z innymi czynnikami zależnymi od stron, mają na celu ograniczenie:

1. prawa nabywcy do swobodnego ustalania ceny sprzedaży – poprzez narzucanie przez dostawcę minimalnych lub sztywnych cen sprzedaży towarów objętych porozumieniem wertykalnym;
2. terytorium lub kręgu odbiorców, na którym lub którym nabywca może sprzedawać towary objęte porozumieniem wertykalnym, z wyjątkiem ograniczenia:
   • odnoszącego się do lokalu lub gruntu, na którym kupujący prowadzi działalność gospodarczą,
   • aktywnej sprzedaży na określonym terytorium lub określonej grupie klientów zastrzeżonych dla dostawcy lub przydzielonych przez dostawcę innemu nabywcy, jeżeli ograniczenia te nie utrudniają klientom nabywcy sprzedaży towarów objętych porozumieniem wertykalnym,
   • sprzedaży użytkownikom końcowym za pośrednictwem hurtownika, dystrybutorów działających w systemie dystrybucji selektywnej w celu odsprzedaży towarów objętych porozumieniem wertykalnym dystrybutorom nienależącym do tego systemu, na terytorium, na którym dostawca ma siedzibę lub podjął działania wskazujące, że zamierza działać w tym systemie,
   • prawo nabywcy do odsprzedaży komponentów objętych porozumieniem wertykalnym innym przedsiębiorcom, którzy wykorzystają je do produkcji towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez nabywców za substytuty towarów sprzedawanych przez dostawcę;
3. dystrybutorom detalicznym działającym w systemie dystrybucji selektywnej możliwość sprzedaży odbiorcom końcowym, z wyłączeniem ograniczenia możliwości ich sprzedaży w lokalach niespełniających kryteriów określonych w porozumieniu wertykalnym będącym podstawą utworzenia systemu dystrybucji selektywnej;
4. wzajemnych dostaw pomiędzy dystrybutorami działającymi w systemie dystrybucji selektywnej, w tym dystrybutorami działającymi na różnych szczeblach obrotu;
5. prawa dostawcy do sprzedaży komponentów objętych porozumieniem wertykalnym – jako części zamiennych – użytkownikom końcowym, zakładom naprawczym lub innym usługodawcom, którym nabywca nie powierzył naprawy lub serwisowania towarów wytworzonych z wykorzystaniem tych komponentów.

Ograniczenia inne niż podstawowe w porozumieniach wertykalnych

W porozumieniach wertykalnych przedsiębiorca nie może bezpośrednio lub pośrednio zakazywać

1. konkurowania na czas oznaczony dłuższy niż pięć lat lub na czas nieoznaczony, chyba że nabywca sprzedaje towary objęte porozumieniem wertykalnym w lokalu lub na terenie, którego dostawca jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, najemcą lub dzierżawcą, albo który dostawca wynajmuje lub wydzierżawia od osób trzecich niepowiązanych z nabywcą, a czas trwania takiego zobowiązania nie przekracza czasu zajmowania lokalu lub terenu przez nabywcę; zobowiązanie do niekonkurowania, które jest milcząco odnawiane po upływie pięciu lat, uznaje się za zawarte na czas nieokreślony;
2. dystrybutorom działający w systemie dystrybucji selektywnej – sprzedaży towarów tylko niektórych konkurentów dostawcy;
3. nabywcom – wytwarzania, nabywania, sprzedaży lub odsprzedaży towarów – po wygaśnięciu porozumienia wertykalnego, chyba że ważność takich klauzul:
   1. 1. dotyczy towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę i właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty towarów objętych porozumieniem wertykalnym
      2. ogranicza się do lokalu lub terenu, na którym nabywca prowadzi działalność gospodarczą w okresie obowiązywania porozumienia wertykalnego, oraz
      3. jest niezbędne do ochrony know-how przekazanego nabywcy przez dostawcę

   – a czas ich trwania jest ograniczony do jednego roku po wygaśnięciu porozumienia wertykalnego, z wyjątkiem możliwości nałożenia ograniczenia, które nie ma ograniczenia czasowego na wykorzystanie i ujawnienie know-how.

Wyłączenie indywidualne

Jeżeli porozumienie mieści się w definicji zakazanego porozumienia (art. 6 ustawy o ochronie konkurencji) i nie może zostać wyłączone na podstawie żadnego z wyłączeń grupowych (art. 8 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji), przedsiębiorca może zawrzeć porozumienie, jeżeli spełnia ono jednocześnie wszystkie niżej wymienione warunki:

1. powoduje dalsze usprawnienie produkcji, dystrybucji towarów lub postęp techniczny lub gospodarczy;
2. zapewnia nabywcom lub użytkownikom odpowiedni udział w korzyściach z niej wynikających;
3. nie nakłada na przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów;
4. nie umożliwia tym przedsiębiorcom wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w odniesieniu do znacznej części określonych towarów.

Przedsiębiorcy powinni zachować szczególną ostrożność przy korzystaniu ze Zwolnienia Indywidualnego. Ciężar dowodu okoliczności, o których mowa powyżej, spoczywa na przedsiębiorcy. Zawarcie umowy objętej zwolnieniem indywidualnym powinno być każdorazowo poprzedzone wnikliwą oceną powyższych przesłanek oraz konsultacją z właściwym działem prawnym.

---

Nadużycie pozycji dominującej

Nadużycie pozycji dominującej w UE

Pozycja dominująca to sytuacja, w której siła ekonomiczna posiadana przez spółkę pozwala jej utrudniać utrzymanie skutecznej konkurencji na rynku właściwym poprzez zachowywanie się w znacznym stopniu niezależnie od swoich konkurentów, klientów i ostatecznie konsumentów. Zgodnie z ogólną zasadą, jest mało prawdopodobne, aby spółka miała pozycję dominującą, jeśli jej udział w rynku wynosi mniej niż 40%. Do tych celów konieczne jest zdefiniowanie właściwego rynku produktowego, a także właściwego rynku geograficznego (który może być ogólnounijny, krajowy lub nawet lokalny).

Posiadanie pozycji dominującej nie jest samo w sobie niezgodne z prawem. Na przedsiębiorstwach dominujących spoczywa jednak szczególny obowiązek zachowywania się w sposób, który nie szkodzi ani nie utrudnia konkurencji. W przypadku, gdy spółka posiada pozycję dominującą, jej „nadużywanie” stanowi naruszenie unijnych zasad konkurencji.

Nadużywanie pozycji dominującej w Polsce

Pojęcie pozycji dominującej w Polsce jest zasadniczo podobne do pojęcia pozycji dominującej w UE, w związku z czym powyższe uwagi odnoszą się również do polskich przepisów.

W Polsce pozycja dominująca została zdefiniowana w art. 4 pkt 10 ustawy o ochronie konkurencji. Przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie, niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się , że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%.

Szczególne formy nadużyć w UE

Jeżeli przedsiębiorca posiada pozycję dominującą na danym rynku, nie może

1. stosować nadmiernie wygórowanych cen (tj. takich, które nie pozostają w rozsądnym stosunku do wartości ekonomicznej dostarczanych towarów).
2. ograniczać produkcji, dystrybucji lub rozwoju technicznego z nieuzasadnioną szkodą dla przedsiębiorstw lub konsumentów.
3. odmawiać dostaw: jeśli przedsiębiorca ma pozycję dominującą, musi mieć uzasadniony i uczciwy powód handlowy, aby odciąć dostawy do istniejącego klienta lub odmówić dostaw nowemu klientowi.
4. zaniżać marży: naliczanie ceny hurtowej za istotny wkład w konkurowanie na rynku niższego szczebla (na którym obecny jest również przedsiębiorca), które uniemożliwia tym przedsiębiorstwom skuteczne konkurowanie na rynku niższego szczebla z przedsiębiorstwem dominującym, może stanowić nadużycie pozycji dominującej.
5. stosować istotnie różnych warunków handlowych (cen lub innych warunków) do równoważnych transakcji w przypadku braku obiektywnego uzasadnienia.
6. stosować zachęt w celu skłonienia klientów do dokonywania zakupów wyłącznie lub w znacznym stopniu od przedsiębiorcy. W szczególności stosowanie warunkowych i/lub retroaktywnych rabatów/zniżek, które skutkują wykluczeniem konkurentów.
7. uzależniać zawarcie umów od dodatkowych zobowiązań, które nie mają związku z przedmiotem umowy, co prowadzi do wykluczenia konkurentów.
8. ustalać cen na nieuczciwie niskim poziomie (np. poniżej średniego kosztu możliwego do uniknięcia), w szczególności jeżeli istnieją dowody na zamiar przedsiębiorcy wyparcia konkurenta z rynku.

Szczególne formy nadużyć w Polsce

Jeżeli przedsiębiorca posiada pozycję dominującą na danym rynku, nie może on:

1. narzucać, bezpośrednio lub pośrednio, nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych lub drastycznie niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;
2. ograniczać produkcję, sprzedaż lub rozwój techniczny ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów;
3. stosować w podobnych umowach ze stronami trzecimi uciążliwych lub odmiennych warunków umownych, narażając w ten sposób te strony na zróżnicowane warunki konkurencji;
4. uzależniać umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę świadczenia, które nie jest związane z przedmiotem umowy ze względu na jego istotę lub zwyczajową praktykę;
5. utrudniać tworzenie warunków niezbędnych do powstania lub rozwoju konkurencji;
6. narzucać uciążliwych warunków umów w celu uzyskania nieuczciwych korzyści;
7. dzielić rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub przedmiotowych.

---

Odpowiedzialność i kary

Odpowiedzialność administracyjna za naruszenia prawa konkurencji na poziomie UE

Na poziomie UE naruszenie przepisów antymonopolowych może skutkować nałożeniem grzywny w wysokości do 10% łącznego światowego obrotu grupy kapitałowej, do której należy przedsiębiorca (a więc obrotu nie tylko spółki, która bezpośrednio uczestniczyła w naruszeniu). Ustalając wysokość grzywny, KE weźmie pod uwagę charakter, wagę i czas trwania naruszenia. KE może również nakładać okresowe kary w wysokości do 5% średniego dziennego łącznego obrotu przedsiębiorcy za opóźnienia w wypełnianiu obowiązków lub dostarczaniu informacji.

Odpowiedzialność administracyjna za naruszenia prawa konkurencji w Polsce

Naruszenie przepisów antymonopolowych może skutkować nałożeniem na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości do 10% jego łącznego światowego obrotu. Przy ustalaniu wysokości kary Prezes UOKiK będzie brał pod uwagę charakter, wagę i czas trwania naruszenia.

Kary pieniężne w wysokości do 50.000.000 EUR mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę w przypadku nawet nieumyślnego utrudniania kontroli lub przeszukania prowadzonego przez Prezesa UOKiK lub udzielenia Prezesowi UOKiK nieprawdziwych lub nieudzielenia żądanych informacji.

Za umyślne naruszenie przez przedsiębiorcę wybranych przepisów antymonopolowych, na osoby zarządzające przedsiębiorstwem mogą zostać nałożone kary pieniężne w wysokości do 2.000.000 zł .

Kary pieniężne w wysokości do 50-krotności średniego wynagrodzenia mogą być nakładane w Polsce na osoby zarządzające przedsiębiorstwem nawet za nieumyślne naruszenie wybranych przepisów antymonopolowych.

Za każdy dzień zwłoki w wykonaniu decyzji Prezesa UOKiK na przedsiębiorcę może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 10.000 EUR.

Suma kar pieniężnych za naruszenia przepisów antymonopolowych w Polsce

Kara pieniężna dla przedsiębiorcy za naruszenie przepisów antymonopolowych	do 10% łącznego światowego obrotu przedsiębiorcy
Grzywna dla przedsiębiorcy za utrudnianie przeszukania/dawn raid	do 50 000 000 EUR
Grzywna dla personelu zarządzającego za umyślne naruszenie	do 2 000 000 PLN
Grzywna dla kadry zarządzającej za nieumyślne naruszenie przepisów	do 50-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce

Odpowiedzialność karna za naruszenia prawa konkurencji w Polsce

Na poziomie Unii Europejskiej nie istnieją sankcje karne za naruszenie reguł konkurencji.

Na poziomie polskim system nie ustanawia bezpośrednio sankcji karnych za naruszenia prawa ochrony konkurencji, tj. nie ma przestępstw określonych w ustawie o ochronie konkurencji. Wyjątkiem jest jedno wykroczenie (nie przestępstwo) określone w art. 114 ustawy o ochronie konkurencji. 114 ustawy o ochronie konkurencji, który przewiduje karę grzywny nie niższą niż 2.000 zł za nieudzielenie rzecznikowi konsumentów żądanych informacji. Niemniej jednak należy zauważyć, że niektóre czyny stanowiące naruszenie przepisów antymonopolowych mogą być objęte niektórymi przestępstwami określonymi bezpośrednio w Kodeksie karnym, np. bezprawna ingerencja w przetargi publiczne (art. 305 Kodeksu karnego).

Odpowiedzialność cywilna za naruszenie prawa konkurencji w Polsce

Naruszenie przepisów antymonopolowych może skutkować odpowiedzialnością cywilną. Każdy przedsiębiorca lub obywatel, który poniósł szkodę w wyniku naruszenia przepisów antymonopolowych (np. wyższe ceny, utracone zyski), ma prawo do pełnego odszkodowania za szkodę wyrządzoną mu w wyniku naruszenia unijnych przepisów antymonopolowych. W dniu 26 listopada 2014 r. została uchwalona dyrektywa, która ma zapewnić każdemu, kto poniósł szkodę spowodowaną naruszeniem prawa antymonopolowego, możliwość skutecznego dochodzenia pełnego odszkodowania poprzez ustanowienie przepisów wspierających niezakłóconą konkurencję na rynku wewnętrznym, usuwających przeszkody w jego prawidłowym funkcjonowaniu oraz zapewniających równoważną ochronę w całej UE.

W Polsce Dyrektywa została wdrożona poprzez uchwalenie odrębnego aktu prawnego, tj. ustawy z dnia 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1132). Ustawa stanowi kluczowe zasady polskiego prywatnego egzekwowania prawa konkurencji. Zapewnia ona każdemu poszkodowanemu prawo do wystąpienia z roszczeniem o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Takie roszczenia korzystają z dłuższych – pięcioletnich – terminów przedawnienia i są rozpatrywane przez sądy okręgowe niezależnie od ich wartości.