Ramy prawne dot. przestępstwa prania brudnych pieniędzy oraz finansowania terroryzmu
- Prawo karne
- Aresztowanie
- Pranie brudnych pieniędzy – na czym polega i jakie są kary
- Europejski nakaz aresztowania (ENA)
- Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych za czyny zabronione
- Blokada konta bankowego
- Zniesławienie
- Cyberprzestępczość i oszustwa bankowe
Ostatnia aktualizacja: 26.03.2025
Kwestie dotyczące prania pieniędzy reguluje ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa AML). Dodatkowo, Kodeks karny przewiduje określone sankcje za pranie pieniędzy.
Na szczeblu unijnym, dyrektywa 2015/849/UE definiuje z kolei proces prania pieniędzy jako następujące czyny popełnione umyślnie:
a) konwersję lub przekazywanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności, w celu ukrywania lub zatajania nielegalnego pochodzenia tego mienia lub udzielenia pomocy dowolnej osobie, która bierze udział w takiej działalności, dla umożliwienia tej osobie uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania;
b) ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, praw odnoszących się do mienia lub własności mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności;
c) nabycie, posiadanie lub użytkowanie mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności;
d) udział lub współdziałanie w popełnieniu, usiłowanie popełnienia oraz pomocnictwo, podżeganie, ułatwianie oraz doradzanie przy popełnieniu któregokolwiek z czynów, o których mowa w lit. a), b) i c).
Pranie pieniędzy zachodzi również w przypadku, gdy działania, w ramach których uzyskano mienie mające stać się przedmiotem prania, miały miejsce na terytorium innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego.
Czym jest pranie pieniędzy?
W polskim kodeksie karnym pranie pieniędzy definiowane jest nieco odmiennie niż w unijnej Dyrektywie 2015/849/UE jako podejmowanie czynności zmierzających do nadania cech legalności składnikom majątkowym przestępnego pochodzenia, na które składają się trzy zasadnicze etapy: lokowania, maskowania oraz integracji.
W świetle art. 299 kodeksu karnego, praniem pieniędzy jest umyślne przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, ukrywanie środków płatniczych, instrumentów finansowych, papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych lub innego mienia ruchomego lub nieruchomości, pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, a także dokonanie ich transferu lub konwersji, pomaganie do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmowanie innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku.
Katalog wymienionych czynności sprawczych (przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie, wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonanie transferu lub konwersji) jest katalogiem zamkniętym i określa jednocześnie metody prania pieniędzy. Należy przy tym podkreślić, że odpowiedzialność karna za przestępstwo prania pieniędzy może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy określone zachowanie zostanie zakwalifikowane jako jedna z wymienionych powyżej czynności.
Należy zauważyć, że w zakresie czynu z art. 299 k.k. zachowanie sprawcy musi się charakteryzować podwójnym zamiarem, tzn. sprawca musi obejmować umyślnością zarówno fakt podjęcia określonych czynności sprawczych, jak i fakt, że ich przedmiotem są określone wartości majątkowe przestępnego pochodzenia.
Proces prania pieniędzy ma na celu legalizację funduszy pochodzących z nielegalnych działań, takich jak przemyt, handel narkotykami, korupcja, nielegalne urządzanie gier hazardowych, przestępstwa podatkowe.
Zarzut prania pieniędzy jest często kojarzony z zarzutem działalności w ramach zorganizowanej grupy przestępczej.
Jaka kara grozi za pranie pieniędzy?
Proces prania pieniędzy jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Osoby, które popełniają go wspólnie z innymi lub osiągają znaczne korzyści finansowe, mogą zostać skazane na karę od 1 do 10 lat więzienia. Z kolei samo przygotowanie do przestępstwa prania pieniędzy jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
W przypadku skazania za pranie pieniędzy kodeks karny przewiduje również możliwość nałożenia grzywny w wysokości do 6 000 000 zł (1 400 000 euro) obok kary pozbawienia wolności.
Ponadto, w przypadku skazania za typ podstawowy rozważanego przestępstwa sąd obligatoryjnie orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartości, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy.
W sytuacji gdy orzeczenie przepadku wskazanych przedmiotów nie jest możliwe, np. ze względu na ich utratę lub zbycie, sąd orzeka przepadek ich równowartości. Na mocy rozważanego przepisu przepadkowi ulegają także przedmioty, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przesyłanie, przenoszenie lub przewóz są zabronione, o ile pochodzą bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa prania pieniędzy.
Skazanie za przestępstwo prania pieniędzy automatycznie powoduje również zakaz pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub likwidatora spółki. Ponadto za każdy czyn związany z działalnością zawodową lub gospodarczą sąd może orzec:
- zakaz zajmowania określonego stanowiska
- zakaz wykonywania określonego zawodu lub
- zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Jak uniknąć kary za pranie pieniędzy – klauzula niekaralności
Ze względu na złożoność omawianego przestępstwa, skutkującą m.in. tym, że wykrycie jego sprawców jest niejednokrotnie bardzo utrudnione, ustawodawca wprowadził klauzulę uchylającą karalność. Przy zaistnieniu określonych okoliczności gwarantuje ona bowiem bezkarność sprawcy, który dopuścił się przestępstwa prania pieniędzy.
Podstawą uchylenia karalności sprawcy jest by sprawca dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia oraz by to zachowanie sprawcy zapobiegło popełnieniu innego przestępstwa.
Ponadto, kodeks karny przewiduje także możliwość odstąpienia od wymierzenia kary bądź też nadzwyczajne jej złagodzenie wobec sprawcy, który naprawił w całości lub przynajmniej w znacznej części szkodę wyrządzoną przestępstwem. Należy jednak podkreślić, że instytucje te mają charakter wyłącznie fakultatywny.
Kluczowe fakty dotyczące przestępstwa prania pieniędzy
| Fakt | Opis |
|---|---|
| Ramy prawne | – Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – Kodeks karny – Dyrektywa 2015/849/UE |
| Lokowanie | Wprowadzenie nielegalnych środków do systemu finansowego |
| Maskowanie | Seria transakcji mających na celu zatarcie śladów pochodzenia środków |
| Integracja | Reinwestowanie „wypranych” środków w legalne przedsięwzięcia |
| Kary za pranie pieniędzy | Zgodnie z art. 299 kodeksu karnego, za pranie pieniędzy grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. W przypadku mniejszej wagi kara może być łagodniejsza, natomiast w sytuacji, gdy sprawca działa w porozumieniu z innymi osobami lub uczynił z tego procederu stałe źródło dochodu, kara może być surowsza. |
| Instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie praniu pieniędzy | W Polsce główną instytucją odpowiedzialną za przeciwdziałanie praniu pieniędzy jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF), działający w ramach Ministerstwa Finansów. GIIF współpracuje z innymi organami państwowymi oraz instytucjami finansowymi w celu monitorowania i analizowania podejrzanych transakcji. |
| Obowiązki instytucji finansowych | Instytucje finansowe są zobowiązane do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, w tym: – identyfikacji klientów, – monitorowania transakcji, – zgłaszania podejrzanych operacji do GIIF. W przypadku stwierdzenia wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, instytucje te muszą podjąć dodatkowe działania, takie jak stosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego. |
| Beneficjent Rzeczywisty | Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych został utworzony, żeby przeciwdziałać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Spółki, fundacje, stowarzyszenia muszą zostać wpisane do tego Rejestru. Nasi specjaliści mogą pomóc w ustaleniu Beneficjenta Rzeczywistego i dopełnieniu niezbędnych formalności związanych z Rejestrem. |
FAQ – Pytania i odpowiedzi dotyczące przestępstwa prania pieniędzy
Co to jest pranie pieniędzy?
Pranie pieniędzy polega na ukrywaniu pochodzenia nielegalnych środków, aby stworzyć pozory ich legalności. Środki te mogą pochodzić z różnych przestępstw. Na przykład: handel narkotykami, korupcja lub kradzież, przestępstwa podatkowe.
Jakie są wyróżniane etapy prania pieniędzy?
Pranie pieniędzy jest złożonym procesem. Wprowadzanie dochodów z niedozwolonych i nieujawnionych źródeł do obrotu gospodarczego odbywa się zazwyczaj jako 3 etapy prania pieniędzy: lokowanie, maskowanie, integrowanie. Istotnym utrudnieniem dla przeciwdziałania praniu pieniędzy jest to, że te 3 fazy mogą pojawiać się albo osobno, albo razem, albo – co zdarza się najczęściej – mogą się przenikać.
Na czym polega lokowanie?
Lokowanie (placement) polega na fizycznym wprowadzeniu środków pieniężnych pochodzących z nielegalnej działalności do obrotu.
Lokowanie przybiera formę działań takich jak:
- wpłata pieniędzy na konto,
- dokonanie przelewu bankowego,
- zakup instrumentów finansowych,
- nabycie dóbr materialnych (np. nieruchomości).
Na etapie lokowania widoczne jest także kilka metod prania pieniędzy, m.in.:
- structuring, czyli dzielenie wpłat,
- smurfing, czyli rozdrabnianie wpłat,
- refining, czyli wymiana banknotów,
- blending, czyli mieszanie pieniędzy czystych i brudnych
Na czym polega maskowanie?
Maskowanie to seria transakcji mających na celu zatarcie śladów pochodzenia środków.
Na czym polega integracja?
Integracja polega na reinwestowaniu „wypranych” środków w legalne przedsięwzięcia. Proces ten polega na znalezieniu prawnego i ekonomicznego uzasadnienia dla posiadania określonych wartości majątkowych.
Czy istnieje limit transakcji gotówkowej?
Zapłata gotówką jest możliwa, jeżeli jednorazowa wartość transakcji nie przekracza równowartości 15.000 zł brutto. Gdy wartość transakcji przekracza 15.000 zł brutto, płatność musi być zrealizowana z wykorzystaniem rachunku płatniczego. Limit ten dotyczy transakcji dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami, a więc w segmencie B2B. Transakcje między przedsiębiorcą a osobą fizyczną nie podlegają temu limitowi.
Jakie działania mogą świadczyć o praniu brudnych pieniędzy?
Pranie pieniędzy uznaje się za proces ukrywania pochodzenia środków z nielegalnych źródeł, m.in. poprzez ich lokowanie, maskowanie i integrację w legalny obrót. Częstą metodą jest tworzenie fałszywych umów handlowych, zawyżanie przychodów lub przeprowadzanie transakcji podejrzanych w okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie.
Jakie instytucje odpowiadają za zapobieganie praniu pieniędzy?
W celu zwalczania prania pieniędzy funkcjonują organy ścigania, takie jak prokuratura, Policja oraz jednostki wywiadu finansowego. Dodatkowo, obowiązki w zakresie monitorowania transakcji mają instytucje obowiązane, w tym Generalny Inspektorat Informacji Finansowej (GIIF), banki i krajowe instytucje płatnicze i inne instytucje finansowe, które muszą zgłaszać podejrzenie popełnienia przestępstwa.
Jakie kary grożą za przestępstwa określonego rodzaju, jakim jest pranie brudnych pieniędzy?
Osoba dopuszczająca się prania brudnych pieniędzy podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do osiągnięcia znacznych korzyści finansowych lub działał w ramach grupy przestępczej, kara może wynosić do 10 lat pozbawienia wolności.
Czy istnieje obowiązek rejestracji transakcji w celu zwalczania prania pieniędzy?
Tak, instytucje obowiązane mają obowiązek rejestracji transakcji, których wartość przekracza określony próg, szczególnie w przypadkach wzbudzających uzasadnione podejrzenie. Dotyczy to także osób dokonujących transakcji gotówkowych powyżej limitów określonych przez przepisy.
Jak możemy pomóc?
Nasi specjaliści przygotowują i wdrażają wewnętrzne procedury AML oraz opracowują inną niezbędną dokumentację w tym zakresie, reprezentują klientów w postępowaniach administracyjnych, karnych oraz karno – gospodarczych. Oferujemy pomoc prawną także w przypadku blokady rachunków bankowych, które często dokonywane są w związku z podejrzeniem przez organy prania pieniędzy przez daną jednostkę.
DKP Legal
DKP Legal
