Aresztowanie w Polsce

Ostatnia aktualizacja: 09.06.2025

Aresztowanie – ramy prawne

Aresztowanie w sprawach karnych w Polsce jest regulowane przede wszystkim przez polski Kodeks postępowania karnego (k.p.k.). Zastosowanie mają również przepisy Kodeksu karnego wykonawczego. Jest środkiem przymusu stosowanym w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego i/lub zapobieżenia popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa.

Aresztowanie może nastąpić wyłącznie w określonych okolicznościach. Poniżej przedstawiamy kluczowe informacje dotyczące aresztowania, praw osoby zatrzymanej oraz procedur prawnych w toku postępowania karnego.

---

Tryby zatrzymania i aresztowania

Aresztowanie, niezależnie od sposobu jego przeprowadzenia, jest jednym ze środków przymusu w polskiej procedurze karnej. Zawsze wiąże się z krótkotrwałym pozbawieniem wolności osoby aresztowanej. Osoby aresztowane są zazwyczaj umieszczane w izolacji i nie mogą swobodnie podejmować działań zgodnie ze swoją wolą.

Możemy wyróżnić następujące tryby związane z aresztowaniem:

1. Ujęcie na gorącym uczynku – przez obywatela, jeśli ktoś został złapany na popełnianiu przestępstwa. Ujętą osoba należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
2. Zatrzymanie przez Policję – dochodzi do niego, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, w tym np. umyślnego występku lub popełnienia zbrodni.
3. Tymczasowe aresztowanie – Może być zastosowane wyłącznie przez sąd. Wymaga istnienia przesłanek procesowych, a także potrzeby zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.

---

Zatrzymanie policyjne – Twoje prawa i obowiązki funkcjonariuszy

Prawo do zatrzymania osoby któremu zarzucono popełnienie zbrodni przysługuje Policji, ale także organom, którym przyznano uprawnienia procesowe Policji, tj. m.in. Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowej Administracji Skarbowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

Zatrzymaniu podlega osoba podejrzana, a zatem taka, którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa, ale której nie przedstawiono jeszcze zarzutu popełnienia przestępstwa.

Przesłanki zatrzymania to m.in.:

1. uzasadnione przypuszczenie, że dana osoba popełniła przestępstwo;
2. Uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, zatarcia śladów przestępstwa, podejmowania prób mataczenia, w tym wpływania na zeznania innych (np. z użyciem przemocy wobec nich), bądź też brak możliwości ustalenia jej tożsamości ani kraju stałego miejsca pobytu.
3. istnienie przesłanek do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym (wypadki niecierpiące zwłoki)

Podstawowym obowiązkiem jest udzielenie zatrzymanemu informacji o przyczynach zatrzymania i przysługujących mu uprawnieniach oraz wysłuchanie zatrzymanego.

Osoba zatrzymana musi być pouczona o przysługujących jej prawach, w tym o prawie do nawiązania kontaktu z adwokatem oraz do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie.

Zatrzymanie może trwać najdłużej 48 godzin.

Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić w następujących przypadkach:

1. ustanie przyczyna zatrzymania;
2. w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania;
3. na polecenie sądu lub prokuratora;
4. w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu, gdy nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu tego postanowienia na posiedzeniu

Prokurator może zdecydować o zastosowaniu łagodniejszego środka zapobiegawczego. Nie musi kierować wniosku do sądu, jeżeli nie widzi potrzeby izolacji.

Ponowne zatrzymanie tej samej osoby w oparciu o te same dowody i fakty jest niedopuszczalne.

---

Areszt tymczasowy – kiedy sąd może pozbawić wolności?

Areszt tymczasowy to jeden z najsurowszych środków zapobiegawczych stosowanych w polskim prawie karnym. Może ono nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu (również w postępowaniu przygotowawczym – prokurator wnioskuje o areszt, ale decyduje o tym sąd).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że areszt tymczasowy nie powinien być stosowany, jeśli inny środek zapobiegawczy jest wystarczający.

Tymczasowo aresztowani są osadzeni w aresztach śledczych, zazwyczaj najbliżej miejsca, w którym prowadzone są czynności w sprawie.

W celu zastosowania tymczasowego aresztowania konieczne jest zebranie dowodów wskazujących na wysokie prawdopodobieństwo podejrzany (oskarżony) popełnił przestępstwo.

W postępowaniu przygotowawczym środki zapobiegawcze mogą być stosowane wyłącznie wobec osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

Co istotne, podstawą decyzji o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą być ustalenia poczynione wyłącznie na podstawie dowodów, którymi dysponuje oskarżony i jego obrońca.

Tymczasowe aresztowanie może być stosowane, jeżeli zachodzi:

• uzasadniona obawa, że podejrzany będzie uciekał lub ukrywał się, zwłaszcza gdy nie można ustalić jego tożsamości lub nie ma on stałego miejsca pobytu w kraju;
• uzasadniona obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
• uzasadnione podejrzenie, że podejrzany zostanie poddany surowej karze;
• uzasadniona obawa, że podejrzany popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu.

Co do zasady sąd może zastosować tymczasowe aresztowanie na okres 3 miesięcy. Areszt może być następnie przedłużany kolejnymi postanowieniami sądu.

Tymczasowe aresztowanie nie powinno trwać dłużej niż 12 miesięcy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora.

Co do zasady tymczasowe aresztowanie nie powinno trwać dłużej niż 2 lata do wydania pierwszego wyroku przez sąd rejonowy.

Ustawodawca przewidział jednak, że jeżeli postępowanie przygotowawcze nie może zostać zakończone lub pierwszy wyrok nie może zostać wydany w powyższych terminach, możliwe jest dłuższe tymczasowe aresztowanie. Sąd apelacyjny może wówczas przedłużyć okres tymczasowego aresztowania poza powyższe terminy.

Zdarza się również, że sądy uzależniają zastosowanie tymczasowego aresztowania od wpłacenia poręczenia majątkowego. Potocznie mówi się, że w wyniku wpłaty kaucji tymczasowe aresztowanie zostanie uchylone. Zdecydowanie wymaga to od obrońcy przekonania sądu, że poręczenie majątkowe będzie wystarczająco dolegliwe dla podejrzanego i nie ma potrzeby stosowania aresztu.

---

Odszkodowanie za niezasadny tymczasowy areszt

Osoba, która została niesłusznie tymczasowo aresztowana, ma prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia za poniesione straty materialne i krzywdę.

Aby móc ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie, muszą być spełnione następujące przesłanki:

• Uniewinnienie, umorzenie postępowania lub skazanie na karę nieizolacyjną – zapadł wyrok uniewinniający lub postępowanie zostało umorzone;
• Bezzasadność lub nielegalność aresztowania – tymczasowe aresztowanie musi być uznane za niesłuszne, np. gdy:
  • postawione zarzuty okazały się nieprawdziwe,
  • sąd nie miał podstaw do zastosowania aresztu,
  • zastosowano areszt w sposób rażąco nieproporcjonalny

Odszkodowanie można uzyskać, jeśli:

• Zostałeś uniewinniony – sąd uznał, że nie popełniłeś przestępstwa.
• Postępowanie zostało umorzone – np. brak dowodów, czyn nie był przestępstwem.
• Areszt był niezasadny – jeśli później okazało się, że nie było podstaw do zastosowania aresztu.

Odszkodowanie nie przysługuje, jeśli do skazania doszło, ale kara była niższa niż czas spędzony w areszcie.

Jakie świadczenia można otrzymać?

• Odszkodowanie – za straty finansowe (np. utracone zarobki, koszty adwokata).
• Zadośćuczynienie – za krzywdę moralną, stres, cierpienie psychiczne i utratę dobrego imienia.

Nie ma górnej granicy odszkodowania, ale wysokość jest ustalana indywidualnie przez sąd. Sąd bierze pod uwagę m.in.:

• czas trwania tymczasowego aresztowania,
• skutki finansowe i psychiczne,
• charakter sprawy.

UWAGA! Na złożenie wniosku o odszkodowanie za niezgodne z prawem tymczasowe aresztowanie masz 1 rok od daty prawomocnego uniewinnienia lub umorzenia postępowania.

Jakie prawa przysługują zatrzymanemu?

Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania

• Funkcjonariusz musi podać podstawę prawną i faktyczną zatrzymania.
• Zatrzymany powinien zostać poinformowany o przysługujących mu prawach.

Prawo do milczenia

• Zatrzymany nie ma obowiązku składania wyjaśnień ani odpowiadania na pytania.
• Może odmówić podpisania protokołu przesłuchania.

Prawo do obrońcy

• Zatrzymany ma prawo do kontaktu z adwokatem.
• Może zażądać udziału obrońcy w czynnościach przesłuchania.

Prawo do poinformowania bliskiej osoby

• Zatrzymany ma prawo zażądać powiadomienia wskazanej osoby (np. członka rodziny).

Prawo do natychmiastowego sporządzenia protokołu zatrzymania

• Zatrzymany ma prawo do zapoznania się z protokołem i zgłoszenia uwag.

Prawo do kontaktu z konsulem (dla cudzoziemców)

• Jeśli zatrzymany nie jest obywatelem Polski, ma prawo do kontaktu z konsulem swojego kraju.

Prawo do opieki medycznej

• Jeśli zatrzymany zgłasza problemy zdrowotne, powinien otrzymać pomoc lekarską.

Prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie

• Zatrzymany może zaskarżyć zatrzymanie do sądu, jeśli uważa je za nielegalne lub niezasadne.
• Sąd musi rozpatrzyć zażalenie niezwłocznie.

Prawo do odmowy udziału w czynnościach bez obrońcy

• Jeśli zatrzymany nie czuje się komfortowo bez obecności prawnika, może odmówić udziału w przesłuchaniu do czasu kontaktu z obrońcą.

---

Jak możemy pomóc w kwestiach związanych z tymczasowym aresztowaniem w Polsce?

Oferujemy:

• szczegółowe omówienie aresztowania, jego dopuszczalność. Wskazujemy zakres dopuszczalności środków przymusu i analizujemy potrzebę zastosowania tymczasowego aresztowania.
• analizę sytuacji prawnej i faktycznej aresztowanego, w tym zasadności i legalności czynności prowadzonych w związku z aresztowaniem;
• kontakt z osobą aresztowaną, a także pomoc w zorganizowaniu kontaktu i widzeń aresztowanego z rodziną;
• kontakt z prokuratorem oraz podjęcie negocjacji celem zmiany środka i uchylenia tymczasowego aresztowania;
• uczestnictwo w przesłuchaniu podejrzanego;
• przygotowanie zażalenia na postanowienie o aresztowaniu i reprezentację w sądzie;
• przygotowanie wniosku o uchylenie lub zamianę środka zapobiegawczego na każdym etapie postępowania;
• przygotowanie wniosku o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niesłuszne aresztowanie;
• analizę podstaw i możliwości uchylenia Europejskiego Nakazu Aresztowania.

---

FAQ – Aresztowanie w Polsce