Postępowanie sądowe - Przewodnik po sprawach sądowych

Aktualizacja: 21.03.2024

Postępowanie sądowe w Polsce – kluczowe fakty na 2024 rok

Struktura sądów powszechnych	Sądy rejonowe Sądy okręgowe Sądy apelacyjne
Liczba instancji / odwołań	Co do zasady dwie instancje, w tym jedna apelacyjna
Jury / Ławnicy	Jury jest niedostępne Ławnicy są dostępni tylko w bardzo ograniczonej liczbie spraw
Liczba sędziów orzekających w sprawie	Co do zasady – jeden sędzia w pierwszej instancji i jeden bądź trzech sędziów w sprawach odwoławczych
Standardowa opłata sądowa	5% wartości roszczenia, chyba że dla niektórych rodzajów spraw określono opłatę ryczałtową
Obowiązkowa reprezentacja przez prawnika	W większości przypadków nie jest to wymagane, choć wysoce zalecane
Komunikacja mailowa z sądem	Nie jest dopuszczalna, chyba że zostało to wyraźnie zaakceptowane przez sędziego
Postępowanie sądowe w języku angielskim	W praktyce – niedopuszczalne (tylko za pośrednictwem tłumaczy przysięgłych)
Wideokonferencja rozpraw sądowych	Dostępne w większości spraw
Czas trwania postępowania sądowego	W zależności od rodzaju sprawy i lokalizacji sądu – od ok. 3 miesięcy do 2 lat w pierwszej instancji
Dopuszczalne formy dowodów	Bez większych ograniczeń: dokumenty, świadkowie, eksperci, nagrania, filmy, inspekcje, symulacje itp.
Moment przedstawienia dowodów	Zasadą jest, że wszystkie dowody powinny być przedstawiane jako pierwsze pisma procesowe (pozew / odpowiedź na pozew), w przeciwnym razie mogą zostać pominięte przez sąd jako spóźnione.
Zwrot kosztów prawnych po wygraniu sprawy	Sąd zasądza zwrot kosztów procesu w wysokości ustawowej (a nie rzeczywistej) co do zasady od strony przegrywającej
Uzasadnienie orzeczenia	Nie automatycznie – najczęściej tylko na formalny wniosek
Termin na złożenie apelacji	14 dni od momentu doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem
Polskie przepisy procesowe	https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19640430296
Katalog polskich sądów	https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/lista-sadow-powszechnych/

---

Jaki sąd rozstrzyga spory gospodarcze i cywilne?

W Polsce spory cywilne i gospodarcze rozstrzygane są w pierwszej instancji przez sądy rejonowe lub okręgowe. W przypadku wniesienia apelacji od wyroku, sąd ponownie rozpatruje sprawę w sądzie wyższego szczebla, tj. w sądzie okręgowym lub sądzie apelacyjnym.

---

Jurysdykcja polskich sądów

Planując spór sądowy z udziałem „czynnika polskiego”, podmiot zagraniczny musi zbadać czy kiedy polskie sądy są właściwe do rozpoznania sprawy. Innymi słowy -kiedy sprawa może lub musi zostać rozpoznana przez polski sąd. Kwestię tę regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące jurysdykcji.

Zasada ogólna

Najbardziej podstawową zasadą jest to, że polskie sądy rozpatrują sprawę gdzie pozwany ma miejsce zamieszkania lub prowadzi działalność gospodarczą w Polsce. Dlatego też polski dłużnik co do zasady, może być pozywany w Polsce. Polskie sądy będą jednak właściwe do rozpoznania sprawy także w innych sytuacjach.

Postępowanie sądowe z udziałem przedsiębiorcy zagranicznego

Należy zauważyć, że zagraniczny przedsiębiorca jest narażony na postępowanie sądowe w Polsce, nawet jeśli nie prowadził działalności gospodarczej w tym kraju, a np. jedynie zawarł umowę z polskim podmiotem. Nawet jeśli pozwany nie ma miejsca zamieszkania ani siedziby w Polsce, sprawa powinna zostać rozstrzygnięta w Polsce w sprawach dotyczących np:

1. obowiązków, które zostały wykonane lub miały zostać wykonywane w Polsce,
2. zobowiązań pozaumowne (np. wypadki), które powstały w Polsce,
3. działalności oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorcy zlokalizowanych w Polsce,
4. praw majątkowych w przypadku, gdy pozwany posiada w Polsce majątek o wartości znacznie przekraczającej kwotę będącą przedmiotem sporu,
5. sporów pracowniczych, w których pracownik świadczył pracę w Polsce na rzecz zagranicznego przedsiębiorcy,
6. nieruchomości zlokalizowanych w Polsce.

Wyłączna jurysdykcja sądu polskiego

W niektórych przypadkach polskie sądy mają tzw. jurysdykcję wyłączną. Oznacza to, że taka sprawa nie może być rozpatrywana poza granicami Polski. Dwa najważniejsze przykłady takiej sytuacji to spory dotyczące nieruchomości położonej w Polsce oraz rejestracja osób prawnych lub podmiotów z siedzibą w Polsce.

Umowna klauzula jurysdykcyjna

Polski ustawodawca w pewnym stopniu uznaje autonomię stron w zakresie wyboru sądu właściwego. Umowy mogą zatem zawierać tzw. klauzulę wyboru sądu (klauzulę jurysdykcyjną). W takim przypadku sprawa zostanie rozpoznana przez sądy polskie, nawet gdyby nie miały one jurysdykcji na zasadach ogólnych, albo – przeciwnie – sprawa zostanie rozstrzygnięta za granicą, jeżeli jurysdykcję miałyby sądy polskie.

Zasady te mają również zastosowanie w postępowaniach zabezpieczających, niespornych i egzekucyjnych z pewnymi, istotnymi wyjątkami. Należy mieć również na uwadze, że powyższe zasady podlegają modyfikacjom w ramach licznych dwustronnych i wielostronnych umów międzynarodowych oraz regulacji unijnych.

---

Struktura sądów w Polsce

Postępowanie sądowe w dwóch instancjach

Zgodnie z polskim prawem postępowanie sądowe co do zasady powinno składać się z dwóch etapów – dwóch instancji. Zasada dwuinstancyjności w postępowaniu sądowym stanowi, że strona może wnieść apelację do drugiej instancji, jeżeli orzeczenie sądu pierwszej instancji jest jej zdaniem niezadowalające. Strona może zatem odwołać się od wyroku sądu. Apelacja jest wnoszona do sądu wyższego w hierarchii.

Rodzaje sądów

Wymiar sprawiedliwości w Polsce składa się z Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych.

Większość spraw cywilnych, handlowych i karnych jest rozpatrywana przez sądy powszechne:

• sądy rejonowe
• sądy okręgowe oraz
• sądy apelacyjne.

Sądy powszechne rozpatrują wszystkie sprawy karne, cywilne, handlowe, korporacyjne, rodzinne i opiekuńcze, pracy, zatrudnienia i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów. Wszyscy sędziowie sądów powszechnych są powoływani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Odwołanie od wyroku sądu

Osoba, która nie jest zadowolona z wyroku sądu, może się od niego odwołać. Innymi słowy, ma ona prawo do zwrócenia się do sądu wyższej instancji o ponowne rozpatrzenie sprawy (zwanego sądem apelacyjnym) i o zmianę tej decyzji. Sąd drugiej instancji może zbadać stan faktyczny sprawy i wydać nowe orzeczenie co do istoty sporu.

Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego

Co więcej, w niektórych sprawach strona może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, który jest sądem prawa, a nie faktów. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie bada dowodów ani nie przesłuchuje świadków, a jedynie orzeka na podstawie faktów już ustalonych w poprzednich instancjach sądowych. W związku z tym Sąd Najwyższy nie stanowi trzeciej instancji postępowania cywilnego w Polsce. Jest to raczej sąd „nadzwyczajny”, rozpatrujący tylko niektóre sprawy przewidziane w Kodeksie postępowania cywilnego.

Ławnicy i ława przysięgłych

Ponadto, w przeciwieństwie do wielu jurysdykcji krajów case law, polski system sądowniczy nie działa w oparciu o ławę przysięgłych. Co do zasady, wszystkie sprawy są rozpatrywane przez jednego sędziego zawodowego w pierwszej instancji oraz jednego bądź trzech sędziów w instancji odwoławczej. W odróżnieniu od ławy przysięgłych, polskie prawo dopuszcza w niektórych przypadkach udział ławników, którzy orzekają jedynie w nielicznych sprawach z zakresu prawa pracy, rodzinnego i karnego.

---

Rola pełnomocnika w postępowaniu sądowym

Obowiązkowa reprezentacja przez profesjonalnego pełnomocnika w Polsce

W większości przypadków istnieje brak formalnego wymogu reprezentowania strony przez profesjonalnego pełnomocnika. Postępowanie przed Sądem Najwyższym jest najważniejszym wyjątkiem od tej reguły. W związku z tym najczęściej nie jest wymagane zatrudnienie kancelarii procesowej – należy jednak wspomnieć, że procedura jest bardzo sformalizowana.

Pisma procesowe muszą spełniać określone wymogi dotyczące treści i terminów ich wnoszenia. Wymogi te są jeszcze bardziej rygorystyczne w przypadku określonych rodzajów pism procesowych. W związku z tym reprezentacja przez profesjonalnego pełnomocnika jest wysoce zalecana.

Rola pełnomocnika procesowego

Historycznie w Polsce istnieją dwa rodzaje prawników procesowych, którzy od niedawna mają równe prawa i funkcje: radcowie prawni, oraz adwokaci. Ustanowiony pełnomocnik procesowy jest umocowanym przedstawicielem strony w postępowaniu sądowym i co do zasady może dokonywać następujących czynności, np. wnieść pozew, odpowiedź na pozew, dalsze pisma procesowe, wniosek o zabezpieczenie roszczenia, zawrzeć ugodę, reprezentować stronę na etapie przedsądowym oraz wnieść apelację od wyroku.

Wysoce zaleca się powołanie pełnomocnika już na wczesnym etapie sporu prawnego. Pierwsze kroki w sporze przedsądowym i procedurze sądowej mają zazwyczaj decydujący wpływ na wynik całej sprawy. Zwłoka w ustanowieniu pełnomocnika może skutkować nieodwracalnymi konsekwencjami w dalszym postępowaniu i doprowadzić do oddalenia powództwa z uwagi np. na zasady prekluzji dowodowej obowiązujące w polskiej procedurze sądowej. Zasada ta ustanawia obowiązek wyczerpującego przedstawienia wszystkich okoliczności faktycznych, twierdzeń i dowodów w pozwie lub odpowiedzi na pozew bez możliwości ich uzupełnienia na późniejszym etapie postępowania w sporach gospodarczych.

Pełnomocnictwo – wyznaczenie pełnomocnika procesowego

W celu ustanowienia pełnomocnika w Polsce konieczne jest sporządzenie pełnomocnictwa. Forma pełnomocnictwa zależy od rodzaju czynności, do których pełnomocnik jest umocowany oraz od tego, czy jest to pełnomocnictwo ogólne, szczególnego rodzaju czy do poszczególnej czynności. W przypadku udzielenia pełnomocnictwa w formie pisemnej, dokument powinien zawierać imię i nazwisko pełnomocnika, szczegółowe dane udzielającego pełnomocnictwa, opis zakresu umocowania, miejsce i datę jego wystawienia.

Ze względu na ścisłe zasady proceduralne, najczęściej profesjonalny pełnomocnik będzie wymagał ręcznie podpisanego pełnomocnictwa.

---

Koszty postępowania sądowego

Zgodnie z polskim prawem procesowym istnieją dwa główne rodzajekosztów ponoszonych przez strony:

• opłaty sądowe; oraz
• wydatki

Koszty te zostają co do zasady zwrócone przez stronę przegraną stronie wygranej zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu.

Opłata sądowa

Strona wszczynająca postępowanie zazwyczaj musi uiścić opłatę sądową. Zasada ta dotyczy również niektórych rodzajów postępowań szczególnych, np. postępowania zabezpieczającego lub egzekucyjnego, a także określonego etapu postępowania, np. postępowania odwoławczego i postępowania przed Sądem Najwyższym.

Wysokość opłaty sądowej zależy od rodzaju sporu. W większości przypadków wynosi ona 5% wartości roszczenia. W niektórych przypadkach jest ona stała i ustalana na podstawie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Standardowa opłata sądowa	5% wartości roszczenia
Obniżona opłata sądowa	1,25 % wartości roszczenia

Opłaty i wydatki

Pokryte przez stronę opłaty sądowe i wydatki (w tym wynagrodzenie biegłych, tłumaczy i zwrot kosztów stawiennictwa świadków) są przyznawane przez sąd stronie wygrywającej w prawomocnym wyroku. Należy jednak podkreślić, że w Polsce koszty zastępstwa procesowego nie podlegają zwrotowi w rzeczywistej wysokości (poniesionej przez stronę wygrywającą), lecz zgodnie ze stawkami wynikającymi z przepisów prawa.

W wyjątkowych sytuacjach sąd może zasądzić zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości wyższej niż ustawowa. W rezultacie, w sprawach międzynarodowych, skomplikowanych lub czasochłonnych – często zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie pokrywa realnych wydatków.

Zwrot opłat zastępstwa prawnego w podstawowej wysokości jest równy:

Wysokość przedmiotu sporu	Opłata za zastępstwo prawne
10.000 – 50.000 PLN	3.600 PLN
50.000 – 200.000 PLN	5.400 PLN
200.000 – 2.000.000 PLN	10.800 PLN
2.000.000 ZŁ – 5.000.000 PLN	15.000 PLN
powyżej 5.000.000 PLN	25.000 PLN

Zaliczki i zwolnienie z kosztów

Podczas procesu sądowego sąd może nakazać wybranej stronie wpłacenie zaliczki np. na koszty biegłego, świadka lub tłumacza przysięgłego.

Co istotne, strona może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (a w przypadku osób prawnych – że nie ma dostatecznych środków finansowych na ich uiszczenie). Zwolnienie może nastąpić w całości lub w części. Może również skutkować ustanowieniem pełnomocnika z urzędu.

---

Czas trwania postępowania sądowego

Czas postępowania sądowego jest poważną wadą polskiego systemu prawnego. W ostatnim czasie ustawodawca wprowadził jednak kilka zmian, które usprawniły procedurę, np. możliwość prowadzenia rozpraw na odległość (wideokonferencja). Niestety, nie da się dokładnie przewidzieć, jak długo potrwa dana sprawa.

Kluczowymi czynnikami decydującymi o tym są: rodzaj postępowania, wartość przedmiotu sporu i stopień skomplikowania sprawy, a także liczba stron i stopień ich zaangażowania w proces, liczba świadków czy inne powołane dowody, np. dowód z opinii biegłego sądowego. Zazwyczaj postępowanie sądowe w dwóch instancjach nie powinno trwać dłużej niż dwa lub trzy lata.

Skarga na przewlekłość postępowania

Polskie prawo przewiduje możliwość złożenia skargi na przewlekłość postępowania, co często może przyspieszyć rozstrzygnięcie sprawy. Skarga na przewlekłość postępowania ma na celu zapewnienie prawa do uzyskania skutecznej ochrony prawnej przed sądem w rozsądnym terminie. Składa się ją do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Podlega opłacie stałej w wysokości 200 zł. Badanie nie może wykraczać poza kontrolę sprawności postępowania sądowego.

Celem wniesienia skargi jest, z jednej strony, ustalenie czasu trwania i, w razie potrzeby, przyznania stosownego odszkodowania, ale także wymuszenie odpowiedniego procedowania sprawy. Postanowienie wydane w wyniku rozpoznania zażalenia daje możliwość zalecenia sądowi rozpoznającemu sprawę podjęcia określonych czynności w wyznaczonym terminie.

---

Działania przedprocesowe/Etap przed wniesieniem pozwu

Zbieranie i ocena dowodów

Przed złożeniem pozwu do sądu należy zebrać dowody, ocenić je i opracować strategię procesową. Gromadzenie dowodów jest szczególnie ważne, ponieważ procedura cywilna wymaga od powoda niezwłocznego przedstawienia wszystkich roszczeń i dowodów w pozwie. Jeśli powód nie wywiąże się z tego obowiązku, spóźnione dowody i argumenty zostaną pominięte przez sąd.

Zawezwanie do próby ugodowej

Ciekawą instytucją polskiego systemu prawnego jest postępowanie pojednawcze, które jest jedną z metod polubownego rozwiązywania sporów. Postępowanie pojednawcze jest odrębną procedurą wszczynaną na wniosek którejkolwiek ze stron sporu. Prowadzone jest przed sądem i ma na celu wypracowanie wspólnego stanowiska stron sporu.

Ugoda zawarta w postępowaniu pojednawczym ma moc prawną równą wyrokowi sądu. W związku z tym uznawana jest za tytuł egzekucyjny, który otwiera wierzycielowi dogodną drogę do wyegzekwowania roszczenia w przypadku naruszenia postanowień ugody przez dłużnika.

Do 30 czerwca 2022 r. zawezwanie do próby ugodowej przerwało bieg przedawnienia roszczenia, niezależnie od tego, czy doszło do zawarcia ugody. Od 30 czerwca 2022 roku  wezwanie do próby ugodowej nie spowoduje przerwania okresu przedawnienia, ale tylko zawiesi je na czas trwania odpowiednio postępowania ugodowego lub mediacji.

Zabezpieczenie roszczeń – postanowienia o zabezpieczeniu

Nierzadko zdarza się, że pozwany ukrywa lub pozbywa się wartościowych składników majątku w obliczu zbliżającego się sporu sądowego. Aby temu zapobiec, polskie prawo daje sądom możliwość wydania różnych rodzajów postanowień o zabezpieczeniu.

W ramach postanowienia o zabezpieczeniu sąd może zabezpieczyć roszczenie poprzez „zamrożenie” aktywów kontrahenta (pozwanego), w tym rachunków bankowych lub obciążenie ich specjalnymi prawami.

---

Etapy postępowania sądowego

Etap 1 – Pozew i odpowiedź na pozew

Postępowanie przed sądem jest ściśle zorganizowane. Postępowanie sądowe jest inicjowane przez złożenie przez powoda pozwu (roszczenia). Po jego złożeniu sąd ocenia, czy pozew spełnia wszystkie wymogi proceduralne.

Jeśli nie ma żadnych braków, pozew jest dostarczony przez sąd pozwanemu wraz z nakazem przedłożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 14 dni. Następnie sąd, w większości przypadków, organizuje pierwszą rozprawę, na którą może wezwać świadków.

Etap 2 – Rozprawa sądowa

Gdy odpowiedź na pozew zostanie wniesiona przez pozwanego, sąd, w większości przypadków, organizuje pierwszą rozprawę i wzywa na wnioskowanych przez strony świadków. Przed pierwszą rozprawą sąd może również ustalić plan postępowania sądowego oraz określić kolejność rozpraw i składania pism procesowych.

Teoretycznie postępowanie sądowe kończy się po pierwszej rozprawie. Zdarza się to jednak bardzo rzadko i tylko wtedy, gdy sprawa jest stosunkowo prosta. W praktyce zazwyczaj odbywa się więcej niż jedna rozprawa, na której przesłuchiwani są świadkowie. W polskim systemie sądowniczym rozprawy nie odbywają się z dnia na dzień, lecz są odraczane na okres od jednego do kilku tygodni lub miesięcy.

Zeznania w sądzie

Zgodnie z ogólną zasadą, strona postępowania nie ma obowiązku składania zeznań w sądzie. Zeznania stron traktowane są jako dowód uzupełniający. Są one dopuszczalne dopiero po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub gdy istotne fakty w sprawie pozostają niejasne. Zamiast osoby prawnej (np. spółki kapitałowej) sąd może przesłuchać osobę uprawnioną do reprezentowania tej osoby prawnej (np. prezesa zarządu). W przeciwieństwie do świadków, jeżeli strona nie stawi się w sądzie, sąd nie może nałożyć na nią grzywny.

Składanie pism procesowych

Zgodnie z przepisami procedury cywilnej, w sprawie gospodarczej powód może wnieść pozew, następnie pozwany może ustosunkować się do pozwu w formie odpowiedzi na pozew i co do zasady nie ma już możliwości składania dalszych pism procesowych, chyba że sąd wyraźnie zwróci się o to do strony lub przychyli się do wniosku strony w tym zakresie. Pisma złożone bez zgody sądu nie będą rozpatrywane i zostaną zwrócone.

W pozostałych sprawa, jeżeli nie przeprowadzono posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody, aż do zamknięcia rozprawy, chyba że wcześniej sąd zobowiąże ją do podania wszystkich twierdzeń i dowodów w określonym terminie..

Składanie wniosków dowodowych

Wnioski dowodowe przedkładane są sądowi przez strony jak najwcześniej. Wpostępowaniu gospodarczym sąd co do zasady pomija dowody zgłoszone po wniesieniu pozwu, jeżeli uzna, że dowody te mogły i powinny być powołane wcześniej. Innymi słowy, sąd nie zawsze dopuści wszystkie dowody zawnioskowane przez stronę.

Zgodnie z ogólną zasadą postępowania, sąd zazwyczaj nie bierze pod uwagę spóźnionych dowodów, chyba że istnieje jakikolwiek wyjątek na mocy Kodeksu postępowania cywilnego.

Etap 3 – orzeczenie sądu

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, złożeniu pism procesowych, przesłuchaniu świadków i pełnym przedstawieniu argumentów przez strony, sąd wydaje orzeczenie. Wyrok może zostać wydany po zamknięciu rozprawy, a sędzia jest zobowiązany do orzekania na podstawie aktualnego stanu rzeczy w chwili wydania wyroku.

Kiedy orzeczenie sądu jest wykonalne?

Co do zasady wyroki sądowe są wykonalne po uprawomocnieniu się wyroku i nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Wyrok staje się prawomocny po upływie terminu do wniesienia apelacji. Po tym terminie strona może wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności.

Etap 4 – Żądanie pisemnych motywów/uzasadnienia

Po wydaniu wyroku każda ze stron ma prawo zwrócić się do sądu o przedstawienie jgo uzasadnienie. Należy pamiętać, że w większości spraw pisemne uzasadnienie orzeczenia nie jest dostarczane automatycznie, a każda ze stron musi złożyć formalny wniosek o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia w/w terminie 1 tygodnia od wydania wyroku.

Czy/uzasadnienie wyroku jest przekazywane przez sąd automatycznie?

Nie. Co do zasady – w Polsce należy złożyć odrębny wniosek o sporządzenie uzasadnienia w terminie tygodnia od wydania wyroku. Uzasadnienie nie zostanie sporządzone automatycznie.

Czy za złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku pobierana jest opłata?

Tak. Co do zasady wniosek o uzasadnienie podlega opłacie w wysokości 100 zł.

Przegapiłem tygodniowy termin na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku, czy nadal mogę odwołać się od wyroku?

Nie. Jeśli nie dotrzymałeś terminu, nie możesz odwołać się od wyroku, chyba że sąd przywróci terminy na Twój uzasadniony wniosek.

Etap 5 – Odwołanie od wyroku

Jeśli sąd wydał niekorzystny wyrok, należy rozważyć wniesienie apelacji do sądu drugiej instancji. W tym przypadku najpierw konieczne jest zwrócenie się do sądu o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku. Znajomość uzasadnienia wyroku będzie niezbędna do oceny szans na wygranie sprawy w sądzie odwoławczym.

Jeżeli szanse na podważenie wyroku sądu pierwszej instancji są wysokie, należy złożyć apelację do właściwego sądu w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisemnego uzasadnienia wyroku przez sąd.

Jaki jest termin na złożenie apelacji od wyroku polskiego sądu?

Co do zasady jest to 14 dni od momentu doręczenia odpisu wyroku wraz z jeo pisemnym uzasadnieniem.

Ile odwołań od wyroku jest dostępnych w Polsce?

Co do zasady – od wyroku w Polsce przysługuje jedno odwołanie w postaci apelacji. Dalsza kontrola sądowa jest możliwa tylko w ramach środków nadzwyczajnych (np. skargi kasacyjnej), które podlegają specjalnym warunkom.

Etap 6 – Wykonanie orzeczenia sądu

W przypadku braku apelacji lub gdy apelacja została oddalona – wyrok sądu staje się natychmiast prawomocny. Wyroki prawomocne podlegają wykonaniu po uzyskaniu klauzuli wykonalności. Klauzula wykonalności nadawana jest przez sąd na wniosek strony wygrywającej sprawę. Więcej można znaleźć w sekcji: Egzekucja.

---

Dowody w sądzie

Dokumenty

Dokumenty mogą być oczywiście wykorzystywane jako dowody w procesie sądowym. Dotyczy to zarówno dokumentów prywatnych, jak i urzędowych (tj. wydanych przez zagraniczne lub polskie organy państwowe lub samorządowe). Dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Jeżeli zatem strona przedkłada sądowi dokument prywatny podpisany przez przeciwnika procesowego, a przeciwnik zaprzecza prawdziwości tego dokumentu, musi udowodnić swoje twierdzenia. Zasada ta dotyczy również dokumentów urzędowych. Jeżeli jednak strona przeciwna zaprzecza autentyczności dokumentu prywatnego podpisanego przez kogoś innego, to niestety na Tobie spoczywa obowiązek udowodnienia autentyczności tego dokumentu.

Możliwe jest również, na wniosek jednej ze stron, a niekiedy według własnego uznania, nakazania przez sądć osobom trzecim lub instytucjom przedstawienia dokumentów znajdujących się w ich posiadaniu mających znaczenie dla sprawy..

Opinia biegłego

Opinia biegłego może być również dowodem w polskim postępowaniu sądowym. W przeciwieństwie do wielu innych systemów prawnych, w Polsce biegły nie jest powołany przez stronę w postępowaniu sądowym, a wyłącznie przez sędziego i musi być tak niezależny i bezstronny jak sam sąd.

Sąd powołuje biegłego dopiero po przeprowadzeniu innych czynności dowodowych, może też zobowiązać stronę, która domaga się powołania biegłego, do uiszczenia zaliczki na poczet sporządzenia opinii. Po sporządzeniu pisemnej opinii przez biegłego sądowego, jest on często wzywany do udzielenia odpowiedzi na pytania stron, gdyż stronom doręcza się pisemną opinię biegłego i wyznacza termin, w którym strony mogą wnieść uwagi lub zastrzeżenia do opinii.

Zeznania świadków

Zasadniczo strona postępowania nie ma obowiązku składania zeznań w sądzie. Zeznania stron traktowane są jako dowód uzupełniający. Są one dopuszczalne dopiero po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub gdy istotne fakty w sprawie pozostają niejasne.

Świadkowie mogą służyć jako cenne źródło dowodów. W Polsce każdy ma prawny obowiązek stawienia się w sądzie i złożenia zeznań na wezwanie. Za nieuzasadnioną odmowę stawiennictwa sąd może nałożyć na świadka karę pieniężną.

Istnieją jednak pewne okoliczności, w których świadek może odmówić składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie. Zazwyczaj dotyczy to sytuacji, w których odpowiedź na pytanie groziłaby świadkowi odpowiedzialnością karną lub poważnymi stratami finansowymi bądź jeżeli świadek jest osobą bliską dla stron. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia składania zeznań, sąd może nałożyć na niego karę grzywny lub nawet krótkoterminową karę pozbawienia wolności.

Oględziny

W uzasadnionych okolicznościach sąd, w ramach postępowania sądowego, może zlecić przeprowadzenie oględzin . miejsc, rzeczy lub nawet osób. Oględziny mogą być przeprowadzone z udziałem lub bez udziału biegłych sądowych i mogą być połączone z zeznaniami świadków.

Inne źródła dowodów

Wreszcie, polska procedura cywilna i zasady procesowe nie ograniczają środków dowodowych. Co do zasady – wszystko może potencjalnie służyć jako dowód, w tym wiadomości e-mail, zdjęcia, filmy, nagrania audio, próbki krwi itp. Możliwości są nieograniczone, pod warunkiem, że strona jest w stanie przekonać sędziego, że dowód odnosi się do faktów sprawy i jest istotny dla jej rozstrzygnięcia.

---

Tłumaczenie i uwierzytelnianie dokumentów

Tłumaczenie dokumentów w postępowaniu sądowym

Dowodami w sporach gospodarczych i cywilnych często są dokumenty sporządzone w języku obcym. Aby skutecznie występować na drogę sądową w Polsce, konieczne jest sporządzenie tłumaczeń przysięgłych na język polski. W Polsce językiem urzędowym jest język polski, a zatem wszystkie dowody muszą być przedkładane sądom w języku polskim. Oznacza to, że dokument sporządzony w języku angielskim zostanie dopuszczony jako dowód, a badany przez sąd dopiero po jego przetłumaczeniu na język polski przez tłumacza przysięgłego.

Teoretycznie, zgodnie z polskim Kodeksem postępowania cywilnego: sąd może, ale nie musi, zażądać, aby dokument w języku obcym został przetłumaczony przez tłumacza przysięgłego. W praktyce, Polskie sądy zazwyczaj żądają przedstawienia tłumaczeń przysięgłych dokumentów w języku polskim. W rezultacie, przygotowując się do sporu sądowego w Polsce, powód powinien upewnić się, że wszystkie ważne dokumenty są w języku polskim lub przetłumaczone przysięgle na język polski.

Możliwość ubiegania się o zwrot kosztów tłumaczenia

Co istotne, strona, która poniosła koszty tłumaczeń w sprawie, zazwyczaj może złożyć wniosek o zasądzenie kosztów związanych z kosztami tłumaczeń przysięgłych. Zasadą jest, że koszty tłumaczeń zasądzane są na rzecz strony wygrywającej, która je poniosła.

Uwierzytelnianie dokumentów

Przepisy polskiego kodeksu wyróżniają dwa rodzaje dokumentów: dokumenty urzędowe oraz dokumenty prywatne. Chodzi o to, kto je stworzył – o ile w przypadku dokumentów urzędowych mowa jest o organach władzy publicznej lub państwowej, o tyle dokumenty prywatne sporządzane są przez inne osoby, zarówno fizyczne, jak i przedsiębiorców.

Idąc dalej, dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast dokumenty prywatne – sporządzone w formie pisemnej lub elektronicznej, stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Aby dokumenty zgromadzone w sprawie mogły zostać uznane za środek dowodowy, muszą być autentyczne i oryginalne. Wskazać należy, że strona powołująca się na dany dokument w formie pisemnej obowiązana jest na żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie przed rozprawą. Jak wynika jednak z orzecznictwa – dokumenty dołączone do pozwu lub innego pisma procesowego, np. odpowiedzi na pozew w formie niepoświadczonych za zgodność z oryginałem kserokopii, choć nie stanowią dowodu z dokumentu, nie są całkowicie pozbawione mocy dowodowej.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego dopuszczają jednak możliwość złożenia przez strony odpisu dokumentu zamiast oryginału, pod warunkiem, że złożony w sprawie odpis zostanie poświadczony za zgodność z oryginałem. Upoważnienie do poświadczania odpisów za zgodność z oryginałem przysługuje: notariuszowi, profesjonalnemu pełnomocnikowi strony, np. adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu. Jeżeli inny podmiot poświadczy zgodność z oryginałem, nie wywoła to żadnych skutków prawnych. Jednocześnie należy wskazać, że poświadczenie za zgodność z oryginałem może mieć miejsce tylko wtedy, gdy strona posiada oryginał, który może okazać w celu poświadczenia, ale z innych przyczyn nie chce go złożyć do akt sprawy.

Należy jednak pamiętać, że niektóre dokumenty (np. testament czy akt zgonu) muszą zostać złożone w sądzie w oryginale.

Dokumenty zagraniczne i ich legalizacja

Często zdarza się, że strony posługują się w toku procesu dokumentami zagranicznymi. Przede wszystkim należy zauważyć, że zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową równą polskim dokumentom urzędowym. Z prawnego punktu widzenia, poza kilkoma wyjątkami, nie ma obowiązku legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych. W praktyce jednak sądy wymagają legalizacji lub apostille praktycznie wszystkich zagranicznych dokumentów urzędowych.

Legalizacja jest podstawową metodą uwierzytelniania dokumentów zagranicznych. Polega ona na potwierdzeniu zgodności dokumentu z prawem miejsca jego wystawienia w celu posługiwania się nim w kraju innym niż kraj wystawienia. Warto zaznaczyć, że legalizacja nie potwierdza autentyczności dokumentu, a jedynie potwierdza wydanie go w odpowiedniej formie przez właściwy organ upoważniony zgodnie z miejscowym prawem oraz że pieczęć i podpis na dokumencie nie zostały podrobione.

---

FAQ – Postępowanie sądowe w Polsce