Instytucja pożyczkowa B2B/Kredyty/Odsetki

Regulacje dotyczące pożyczek w Polsce

Umowy pożyczki w Polsce podlegają podstawowej regulacji zawartej w art. 720-724 Kodeksu cywilnego, która dotyczy zarówno pożyczek udzielanych przedsiębiorcom (B2B), jak i konsumentom (B2C).

Najważniejsze zasady dotyczące kontaktów pożyczkowych

Zgodnie z najważniejszymi zasadami określonymi w art. 720-724 k.c:

• na podstawie umowy pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; zamiast pieniędzy przedmiotem pożyczki mogą być rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, tj. takie, które można określić za pomocą miary, wagi, ilości (np. płody rolne, surowce, wyroby gotowe, materiały budowlane),
• umowa pożyczki o wartości przekraczającej 1000 zł wymaga formy dokumentowej (np. e-mail, fax, SMS lub MMS, video, audio lub audio-video),
• pożyczkodawca może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli spłata pożyczki jest wątpliwa z powodu złego stanu majątkowego pożyczkobiorcy; uprawnienie to nie przysługuje jednak pożyczkodawcy, jeżeli w chwili zawarcia umowy pożyczkodawca wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy,
• roszczenie pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, kiedy przedmiot miał być wydany; natomiast roszczenie pożyczkodawcy o zwrot pożyczki podlega ogólnym zasadom przedawnienia, tj. w przypadku pożyczek B2B roszczenie takie będzie podlegało 3-letniemu okresowi przedawnienia liczonego od dnia wymagalności roszczenia (dnia zwrotu pożyczki),
• jeżeli termin zwrotu pożyczki nie został określony w umowie, pożyczkobiorca jest zobowiązany do zwrotu pożyczki w terminie 6 tygodni od wypowiedzenia pożyczki przez pożyczkodawcę.

Dorozumiane warunki pożyczki na podstawie polskiej ustawy

Umowa pożyczki może zawierać inne, dodatkowe postanowienia niż określone powyżej wynikające z art. 720-724 kodeksu cywilnego lub w ograniczonym zakresie modyfikować niektóre z zasad określonych w tych przepisach. W szczególności:

• pożyczka nie musi być wypłacona pożyczkobiorcy przy zawarciu umowy, lecz może to nastąpić w innym terminie określonym w umowie,
  pożyczka może być wypłacona jednorazowo lub w formie rat (transz) w terminach określonych w umowie lub na wniosek pożyczkobiorcy,
• wypłata rat może być również uzależniona od spełnienia określonych przez strony warunków,
• w świetle przepisów nie ma znaczenia sposób korzystania z przedmiotu pożyczki, gdyż pożyczkobiorca uzyskuje własność przedmiotu pożyczki i ma co do zasady pełną swobodę w sposobie korzystania z niego; strony umowy pożyczki mogą jednak zastrzec obowiązek korzystania z przedmiotu pożyczki w określony sposób, np. pod rygorem odstąpienia od umowy pożyczki przez pożyczkodawcę lub przedterminowego rozwiązania umowy,
• przepisy k.c. nie określają, czy pożyczka jest udzielana odpłatnie czy nieodpłatnie i pozostawiają stronom w tym zakresie pełną swobodę, przy czym należy pamiętać, że zawieranie nieodpłatnych umów pożyczki może budzić wątpliwości organów podatkowych, zwłaszcza w przypadku pożyczek B2B, tego rodzaju umowy nie mają ekonomicznego uzasadnienia, w związku z czym organy podatkowe mogą wszczynać postępowania mające na celu ustalenie korzyści uzyskanych przez pożyczkobiorców z tytułu nieodpłatnej pożyczki i określenie wysokości należnego podatku dochodowego,
• przepisy k.c. pozostawiają również stronom swobodę w określeniu formy wynagrodzenia pożyczkodawcy w umowie pożyczki; w praktyce w umowach pożyczki jako składniki wynagrodzenia należnego pożyczkodawcy (pozaodsetkowe koszty pożyczki) zastrzegane są nie tylko odsetki, ale również różnego rodzaju opłaty, prowizje czy marże; wynagrodzenie w umowie pożyczki może również polegać np. na zobowiązaniu do przeniesienia własności praw lub rzeczy, zezwoleniu na korzystanie z określonych rzeczy czy udziale w zysku osiągniętym przez pożyczkobiorcę w związku z korzystaniem z przedmiotu pożyczki,
• przedmiot pożyczki może być oznaczony nie tylko w złotych, ale także w walucie obcej, przy czym zgodnie z art. 358 § 1 k.c. , jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, pożyczkobiorca może spełnić świadczenie w polskim złotym, chyba że w umowie wyraźnie zastrzeżono, że świadczenie ma być spełnione wyłącznie w określonej walucie obcej,
• prawa i roszczenia wynikające z umowy pożyczki mogą być przeniesione na inny podmiot na zasadach ogólnych, co oznacza, że zgodnie z art. 509 § 1-2 k.c., pożyczkodawca może przenieść na inny podmiot prawa i roszczenia wynikające z umowy pożyczki. Jest to możliwe bez zgody pożyczkobiorcy, chyba że uprawnienie takie zostało wyraźnie wyłączone w umowie; wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki; natomiast przeniesienie praw i obowiązków pożyczkobiorcy na osobę trzecią nie może nastąpić bez zgody pożyczkodawcy na podstawie art. 519 § 1-2 k.c.

Opisane powyżej postanowienia stanowią najczęściej spotykane, typowe regulacje, które są zazwyczaj zamieszczane w umowach pożyczek. Nie stanowią one jednak pełnego, wyczerpującego katalogu, który ma charakter otwarty. Zgodnie z art. 353(1) k.c. strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (dobrym obyczajom kupieckim).

---

Wymogi korporacyjne dla pożyczkobiorców/podmiotów udzielających pożyczek lub kredytów

W przypadku, gdy pożyczkobiorcą jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) zastosowanie ma art. 230 k.s.h., który reguluje wymogi korporacyjne dotyczące zaciągania zobowiązań.

Zgodnie z art. 230 k.s.h. zawarcie umowy pożyczki o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zgodnie z art. 17 § 2 k.s.h. uchwała może być podjęta przed zawarciem umowy lub po jej zawarciu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia jej zawarcia. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej.

Jeżeli jednak umowa pożyczki zostanie podpisana przez reprezentantów pożyczkobiorcy bez zgody wyrażonej w uchwale wspólników, umowa nadal jest ważna i skuteczna. Nie wyłącza to odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki (pożyczkobiorcy), która ma charakter wewnętrzny i nie wpływa na stosunek prawny z pożyczkodawcą.

Choć powyższa kwestia nie ma bezpośredniego wpływu na ważność umowy pożyczki, warto na nią zwrócić uwagę, gdyż dotyczy potencjalnych konfliktów w strukturze korporacyjnej pożyczkobiorcy.

---

Projektowane przepisy mają przeciwdziałać lichwie. Ograniczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu

W dniu 28 grudnia 2021 r. polski rząd opublikował projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, który został notyfikowany Komisji Europejskiej pod numerem 2021/900/PL (dalej: „Ustawa antylichwiarska„).

Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu projekt ustawy antylichwiarskiej znajduje się obecnie na standardowej ścieżce legislacyjnej. W dniu 12 stycznia 2022 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy w Sejmie RP, a w dniu 26 stycznia 2022 r. projekt został skierowany do Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP. W związku z powyższym, projekt ustawy antylichwiarskiej może w przyszłości podlegać zmianom.

Przede wszystkim projekt ustawy antylichwiarskiej wprowadza do Kodeksu cywilnego kilka nowych przepisów dotyczących umowy pożyczki. Poniżej znajduje się opis najważniejszych, projektowanych przepisów odnoszących się wyłącznie do pożyczek udzielanych w ramach modelu B2B:

• umowa pożyczki może przewidywać uprawnienie pożyczkodawcy do żądania od pożyczkobiorcy odsetek oraz kosztów pozaodsetkowych, do których zalicza się:
  • marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą albo koszty o podobnym charakterze,
  • opłaty związane z przesunięciem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą lub koszty o podobnym charakterze,
  • koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczenia, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty uzyskania informacji o pożyczkobiorcy, jeżeli ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy
    – z wyjątkiem opłat notarialnych i danin publicznoprawnych, które strony są obowiązane uiścić w związku z zawarciem umowy pożyczki,
    jeżeli pożyczkodawca jest reprezentowany przy zawieraniu lub wykonywaniu umowy pożyczki przez pełnomocnika lub inną osobę, do pozaodsetkowych kosztów zalicza się również wynagrodzenie pełnomocnika lub tej osoby, o ile są one ponoszone przez pożyczkodawcę.

Projektowane zmiany w art. 720(2) § 1-4 k.c. regulują maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych, które stanowią m.in., że w całym okresie spłaty pożyczki koszty pozaodsetkowe nie mogą przekroczyć 25% całkowitej kwoty pożyczki, przy czym przepisy te mają zastosowanie wyłącznie do umów pożyczki zawieranych z osobami fizycznymi na cele niezwiązane z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, analogicznie jak dalsze art. 720(3) – 720 (5) k.c., które mają zastosowanie wyłącznie do umów pożyczki zawieranych z osobami fizycznymi na cele niezwiązane z ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Artykuły 720(3) – 720(5) oraz art. 724(1) Kodeksu cywilnego. W związku z tym, że przepisy te nie dotyczą działalności pożyczkowej B2B, nie będą one analizowane w niniejszym artykule.

---

Ograniczenia dotyczące oprocentowania pożyczki

Zgodnie z polskim prawem istnieją dwie główne kategorie odsetek:

• odsetki kapitałowe – stanowiące rodzaj wynagrodzenia za udzielenie pożyczki,
• odsetki za opóźnienie – stanowiące rodzaj rekompensaty za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego.

Odsetki kapitałowe w Polsce

Odsetki kapitałowe są zatem charakterystyczne dla umów pożyczek.

Zgodnie z art. 359 § 1 k.c. odsetki kapitałowe należą się tylko wtedy, gdy to wynika z umowy pożyczki. Oznacza to, że:

• nie ma prawnego obowiązku nakładania na pożyczkobiorcę obowiązku zapłaty odsetek kapitałowych, jednakże jeżeli umowa pożyczki jest wolna od jakiegokolwiek wynagrodzenia należnego pożyczkodawcy, w tym w szczególności odsetek kapitałowych, umowa pożyczki może być przedmiotem badania organów podatkowych, o czym była mowa wcześniej,
• jeżeli pożyczkodawca jest zainteresowany udzieleniem pożyczki w zamian za zapłatę odsetek kapitałowych, należy zawrzeć odpowiednie postanowienia w treści umowy pożyczki, ponieważ przepisy k.c. nie ustanawiają odsetek za zwłokę, a umowa może być wówczas uznana za nieodpłatną.

Istnieją dwa rodzaje odsetek kapitałowych:

• ustawowe, kapitałowe,
• odsetki umowne, kapitałowe.

Stopy procentowe – Polska

Ustawowa stopa procentowa – 8,75% (06.2022)

Zgodnie z art. 359 § 2 k.c., jeżeli umowa pożyczki przewiduje zapłatę odsetek kapitałowych, ale nie określa ich wysokości, należą się odsetki ustawowe. Ich wysokość jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego (aktualną wysokość stopy referencyjnej można sprawdzić tutaj: https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/dzienne/stopy.htm) + Aktualna stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego wynosi 5,25%, zatem łączna wysokość odsetek ustawowych, kapitałowych wynosi 8,75% (06.2022).

Maksymalna stopa procentowa – 17,5% (06.2022)

Odsetki umowne, kapitałowe mogą być dowolnie ustalane przez strony umowy pożyczki, jednak nie mogą przekraczać odsetek maksymalnych, tj. dwukrotności odsetek ustawowych w stosunku rocznym zgodnie z art. 359 § 2(1) Kodeksu cywilnego. 359 § 2(1) k.c. Zatem obecnie maksymalna wysokość odsetek umownych, kapitałowych wynosi 17,50 % w stosunku rocznym (06.2022 r.).

Jeżeli kwota odsetek wynikających z umowy pożyczki przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należne są odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać powyższych przepisów o odsetkach maksymalnych, także w przypadku wyboru prawa obcego. Jeżeli strony wybiorą w umowie prawo obce, do odsetek maksymalnych i tak będą miały zastosowanie powyższe przepisy ustawowe (art. 359 § 22-3 k.c.).

---

FAQ