Wyrok TSUE w sprawie C-652/22: Jak wpłynął na udział wykonawców z państw trzecich w zamówieniach publicznych w UE?

Przed wyrokiem TSUE w sprawie C-652/22, sytuacja wykonawców z państw trzecich, które nie miały umów międzynarodowych z UE, była niejasna.

Brak jednoznacznych regulacji na poziomie UE prowadził do niepewności i ryzyka dla tych podmiotów, które chciały ubiegać się o zamówienia publiczne w państwach członkowskich.

Co zmieniły nowe unijne przepisy w zakresie zamówień publicznych?

Po nowelizacji unijnych przepisów dotyczących zamówień publicznych w 2022 roku wprowadzono Instrument Zamówień Międzynarodowych. Dodatkowo wprowadzono rozporządzenie w sprawie subsydiów zagranicznych. Komisja Europejska uzyskała również uprawnienia do ograniczenia lub zakazania dostępu do rynków zamówień publicznych wykonawcom z państw trzecich.

Pomimo zmian w unijnych przepisach, rynek zamówień publicznych w UE nie został całkowicie zamknięty dla podmiotów z państw trzecich, które nie podpisały odpowiedniej umowy międzynarodowej z UE. Dostęp ten był nadal uznawany za możliwy (jak wskazano w komunikacie Komisji w sprawie wytycznych dotyczących udziału oferentów i towarów z krajów trzecich w rynku zamówień publicznych UE (2019/C 271/02), ale zmiana w polityce zamówień publicznych UE była zauważalna.

Wobec braku jednolitych środków na poziomie UE, pojawiały się spory dotyczące stosowania prawa UE do wykonawców z państw trzecich, szczególnie w przypadkach, w których nie istniały wiążące umowy międzynarodowe.

Ta niepewność stworzyła podłoże do wyroku TSUE, który miał na celu wyjaśnienie ram prawnych i zakresu ochrony przysługującej wykonawcom z państw trzecich.

Wyrok TSUE i jego wpływ na wykonawców z państw trzecich

Wyrok TSUE w sprawie C-652/22 jeszcze bardziej skomplikował status prawny wykonawców z państw trzecich w unijnych zamówieniach publicznych. Sprawa ta dotyczyła tureckiego wykonawcy kwestionującego decyzję w sprawie zamówienia publicznego w Chorwacji.

Sąd orzekł, że wykonawcy z państw trzecich nieposiadający umów wzajemnych gwarantujących dostęp do rynków UE nie mogą powoływać się na unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych w celu zakwestionowania decyzji o udzieleniu zamówienia.

W wyroku podkreślono, że to UE zachowuje wyłączne kompetencje w zakresie regulacji dostępu do swoich rynków zamówień publicznych. Państwa członkowskie nie mogą jednostronnie przyznawać dostępu do rynku wykonawcom z państw trzecich poza zakresem istniejących umów międzynarodowych.

Praktyczne skutki wyroku

Pomimo ścisłego uznania kompetencji UE w zakresie regulacji dostępu do rynków zamówień publicznych, sąd podkreślił, że zasady te muszą być egzekwowane przez właściwy podmiot zamawiający w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. 

W toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego państwo trzecie nie może powoływać się na zasady i regulacje wynikające z prawa UE. Dotyczy to takich zasad jak równe traktowanie czy przejrzystość w sporach. Odwołania mogą być ograniczone wyłącznie do krajowych ram prawnych państwa członkowskiego, które prowadzi postępowanie.

Decyzja ta ma znaczące konsekwencje. Wykonawcy z krajów trzecich napotykają teraz bardziej rygorystyczne ograniczenia i muszą ostrożnie poruszać się po przepisach krajowych, które mogą znacznie różnić się pod względem otwartości na udział obcokrajowców.

W szczególności regulacje wynikające z tego przepisu mogą mieć wpływ na dostawców z krajów takich jak Chiny, Indie i Turcja.

Stanowisko polskiego Urzędu Zamówień Publicznych i jego implikacje

W następstwie wyroku TSUE, Urząd Zamówień Publicznych (UZP) wydał interpretację która dostosowuje krajową praktykę zamówień publicznych do orzeczenia Trybunału. UZP wyjaśnił, że instytucje zamawiające w Polsce są uprawnione do ograniczenia lub umożliwienia dostępu do zamówień publicznych wykonawcom z państw trzecich, pod warunkiem, że ograniczenia te są wyraźnie określone w dokumentach zamówienia.

UZP wskazał, że instytucje zamawiające muszą określić, czy wykonawcy z państw trzecich są uprawnieni do udziału w postępowaniu. W przypadku braku takich zapisów, domyślnie przyjmuje się, że wykonawcy ci mogą składać oferty zgodnie z zasadą przejrzystości.

Instytucje zamawiające mogą jednak odmówić tym wykonawcom dostępu do postępowania. W przypadku odmowy dostępu, oferty wykonawców nieuprawnionych muszą zostać odrzucone ze względu na niezgodność z warunkami przetargu.

Co więcej, w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy z państw trzecich mogą dochodzić swoich praw w postępowaniu wyłącznie na podstawie przepisów prawa polskiego, bez możliwości powoływania się lub odwoływania do przepisów prawa unijnego w zakresie zamówień publicznych.

Jak wyrok TSUE wpływa na wykonawców z państw trzecich?

Wyrok TSUE w sprawie C-652/22 stanowi punkt zwrotny w traktowaniu wykonawców z państw trzecich w unijnych zamówieniach publicznych. Umacnia on kontrolę UE nad dostępem do rynku, upoważnia państwa członkowskie do egzekwowania przepisów krajowych i wzmacnia strategiczne znaczenie polityki zamówień publicznych w stosunkach międzynarodowych.

Zapewnia również naprawdę poważne środki kontroli wykonawców zamówień publicznych przez instytucje zamawiające, które otrzymały możliwość samodzielnego decydowania o ograniczeniu jurysdykcji podmiotów, które mogą przystąpić do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Masz pytania dotyczące nowych zasad w zamówieniach publicznych? Skontaktuj się z naszymi ekspertami i dowiedz się, jak najlepiej przygotować się na nowe zmiany prawne!