Umowy i transakcje handlowe: Czy za cesją wierzytelności zawsze podąża prawo własności?

Dnia 18 lutego 2021 roku Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. I ACa 687/20 odniósł się do tego, czy w przypadku cesji wierzytelności zabezpieczonej poprzez umowę tzw. przewłaszczenia na zabezpieczenie, za zbytą wierzytelnością podążą również prawo własności zabezpieczającej ją rzeczy.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie stanowi specyficzną formę zabezpieczenia wierzytelności, w ramach której dłużnik przenosi własność określonej rzeczy na wierzyciela. Roszczenie wierzyciela zabezpieczone jest więc przez prawo własności rzeczy należącej wcześniej do dłużnika. Najczęściej w momencie spłaty wierzytelności przez dłużnika wraca też do niego własność przeniesionej na wierzyciela rzeczy.

Pojawia się jednak pytanie, czy w przypadku zbycia zabezpieczonej w ten sposób wierzytelności jej nabywca uzyskuje również własność zabezpieczającej ją rzeczy?

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku, prawo własności nie należy do praw akcesoryjnych i w związku z tym nie będzie „automatycznie” podążać za zabezpieczoną wierzytelnością. Jeżeli więc pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem zawarta została umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, a wierzyciel zbył wierzytelność przysługującą mu przeciwko dłużnikowi, na nabywcę nie zawsze przejdzie prawo własności przewłaszczonej rzeczy. Ochrona takiej wierzytelności będzie więc słabsza. Wówczas możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której cedent (wierzyciel przelewający swoją wierzytelność na inną osobę) mimo dokonanej cesji wierzytelności pozostanie wciąż właścicielem przewłaszczonej przez dłużnika rzeczy.

Prawo własności rzeczy zabezpieczającej wierzytelność nie będzie więc przechodzić na nabywcę wierzytelności „automatycznie”.

W praktyce więc ocena tego, czy razem z wierzytelnością przechodzi na nabywcę wierzytelności prawo własności przewłaszczonej rzeczy, zależy od treści postanowień samej umowy cesji. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku skłonić powinno do analizy postanowień zawieranych umów cesji wierzytelności. Z uwagi na konstrukcję prawną umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, po dokonaniu cesji zabezpieczonej w ten sposób wierzytelności, nie jest takie oczywiste, komu przysługuje prawo własności przewłaszczanej rzeczy. Z uwagi na to, w interesie nabywcy takiej wierzytelności jest uregulowanie w umowie cesji również kwestii przejścia prawa własności przewłaszczonej rzeczy.