Szansa dla pracodawców, którzy chcą prowadzić prewencyjne kontrole trzeźwości pracowników

Stanowisko Urzędu Ochrony Danych Osobowych odmawiające pracodawcom prawo do samodzielnej kontroli trzeźwości pracowników cały czas budzi kontrowersje w szczególności w tych sektorach, w których trzeźwość pracowników jest kluczowa dla zachowania bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Wielu pracodawców bojąc się wysokich kar za naruszenie przepisów, zrezygnowała z samodzielnej weryfikacji trzeźwości pracowników. W części zakładów pracy nadal przeprowadzane są badania alkomatem (zwłaszcza w firmach transportowych i budowlanych), jednak pracodawcy muszą liczyć się z tym, że w razie kontroli z Urzędu mogą zostać obciążeni dotkliwymi karami finansowymi.

O pomoc w rozwiązaniu tej sytuacji pracodawcy zwrócili się do Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, który złożył do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wniosek o wydanie objaśnienia prawnego.

Czym jest objaśnienie prawne? To narzędzie umożliwiające wyjaśnienie przepisów prawa związanych z działalnością gospodarczą w zakresie ich praktycznego stosowania. Ma ono na celu pomóc przedsiębiorcom w przestrzeganiu przepisów, zwłaszcza tych, które budzą wątpliwości interpretacyjne. Objaśnienia prawne są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Przedsiębiorcy nie są związani treścią objaśnień prawych, dają im one jednak pewną ochronę – tak jak w przypadku interpretacji indywidualnych. W przypadku, gdy przedsiębiorca zastosuje się do objaśnienia prawnego, nie może być w tym zakresie obciążony sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami.

Jakie wątpliwości ma rozstrzygnąć objaśnienie prawne? We wniosku o wydanie objaśnienia prawnego, Rzecznik zwrócił się o wyjaśnienie dwóch kwestii:

• czy pracodawca jest uprawniony na gruncie obowiązującej ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi[1] do samodzielnej kontroli trzeźwości pracowników – zarówno w przypadku podejrzenia co do trzeźwości pracownika jak i w ramach kontroli wyrywkowej?
• czy informacja o stanie trzeźwości pracownika jest daną osobową o stanie zdrowia, którą na podstawie przepisów kodeksu pracy[2] pracownik może przekazać jedynie z własnej inicjatywy?

W ocenie Rzecznika, stanowisko Urzędu Ochrony Danych Osobowych dopuszczające badanie trzeźwości pracownika jedynie przez policję jest zbyt rygorystyczne i nie uwzględnia obowiązku pracodawcy dbania o zapewnienie bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Rzecznik nie zgadza się również z traktowaniem danych o stanie trzeźwości pracownika jako informacji o jego stanie zdrowia, przy czym zauważa, że nawet gdyby przyjąć, że rzeczywiście są to tzw. dane wrażliwe, to na podstawie art. 9 ust.2 b RODO, ich przetwarzanie jest możliwe jeżeli jest to niezbędne do wypełniania obowiązków i wykonywania szczególnych praw przez administratora lub osobę, której dane dotyczą w dziedzinie prawa pracy. Takim szczególnym obowiązkiem mógłby być obowiązek zapewnienia przez pracodawcę bezpieczeństwa na terenie zakładu pracy.

Jakie skutki będzie miało wydanie objaśnień prawnych dla pracodawców? Jeżeli Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przychyli się do stanowiska Rzecznika i dopuści możliwość samodzielnej kontroli trzeźwości pracowników przez pracodawcę, chociażby w przypadku zakładów pracy o podwyższonym stopniu bezpieczeństwa, działanie zgodnie z tymi zaleceniami uchroni pracodawcę od negatywnych konsekwencji z nim związanych, a więc np. kary finansowej za naruszenie zasad przetwarzania danych osobowych pracowników. Jeżeli natomiast Minister poprze stanowisko wyrażone w komunikacie Urzędu Ochrony Danych Osobowych, pracodawcy będą musieli czekać na zmianę prawa w tym zakresie lub korzystne dla nich orzeczenia sądu.

To nie pierwszy raz, gdy Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców występuję o objaśnienie prawne w kwestiach związanych z ochroną danych osobowych w zatrudnieniu. Na początku tego roku objaśnienie prawne w zakresie ochrony danych osobowych wydał Minister Cyfryzacji, dopuszczając możliwość przechowywania danych osobowych kandydatów do pracy po zakończeniu rekrutacji w celu dochodzenia lub obrony ewentualnych roszczeń. Odmienny pogląd wcześniej wyraził Urząd Ochrony Danych Osobowych, zalecając w swoim poradniku dla pracodawców, by dokumenty rekrutacyjne przechowywać tylko przez okres trwania rekrutacji.