Spory sądowe: Wywłaszczenie nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży a wysokość odszkodowania

W latach 1958 – 1985 w polskim systemie prawnym obowiązywała ustawa o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości z dnia 12 marca 1958 r. Mimo tego, że od daty utraty mocy obowiązującej powyższej ustawy w 1985 r. upłynęło wiele lat, do dnia dzisiejszego przed sądami administracyjnymi toczą się na jej tle liczne spory.

W jednej z takich spraw w dniu 22 kwietnia 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok (I OSK 4224/18), w którym orzekł, że jeśli wywłaszczenie nieruchomości oraz ustalenie odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nastąpiło w drodze umowy sprzedaży, to brak jest podstaw do ustalenia i wypłaty odszkodowania w trybie postępowania administracyjnego prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Nie można bowiem utożsamiać, pod względem prawnym, decyzji administracyjnej, orzekającej o wywłaszczeniu i ustaleniu odszkodowania, z porozumieniem stron.

Powyższe orzeczenie odnosi się do art. 6 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości z dnia 12 marca 1958 r., który dopuszczał wywłaszczenie nieruchomości w formie umownej. W umowie strony określały cenę, która nie mogła być wyższa od ustalonej według ustawowych zasad odszkodowania.

NSA stwierdził, że wprawdzie analizowany przepis ograniczał wysokość ceny nabycia, to jednak zawarcie umowy dawało sprzedawcy możliwość szybszego uzyskania zaspokojenia, i dogodniejsze warunki wypłaty niż wypłata rat odszkodowania (por. wyr. SN z 4.1.2007 r., V CSK 403/06, Legalis).