Rząd planuje rozszerzenie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy – Co to oznacza dla pracodawców?

Polscy pracodawcy często obawiają się wizyty Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). To kluczowa instytucja państwowa odpowiedzialna m.in. za kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy. PIP może nakładać kary finansowe oraz wydawać zalecenia pokontrolne, które zobowiązują pracodawców do wprowadzenia odpowiednich zmian w zakładzie pracy.

Kontrola umów zawieranych z pracownikami – Na co zwraca uwagę PIP?

Jednym z istotnych przedmiotów kontroli PIP jest weryfikacja umów, jakie pracodawca zawiera z zatrudnionymi przez niego osobami. Inspekcja podczas kontroli weryfikuje między innymi, na czym polega współpraca z poszczególnymi osobami i sprawdza, czy zawierane przez pracodawcę umowy odzwierciedlają rzeczywisty charakter współpracy.

Inspekcja sprawdza tym samym, czy pracodawca celowo nie zawiera z pracownikami umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa B2B), chcąc ominąć stosowanie przepisów prawa pracy lub uniknąć zapłaty składek.

Ustalenie stosunku pracy – Jakie są konsekwencje?

Obecnie, jeśli PIP stwierdzi, że umowa cywilnoprawna ma cechy umowy o pracę, może złożyć pozew do sądu przeciwko pracodawcy o ustalenie stosunku pracy. W przypadku ustalenia przez sąd, iż pracodawcę łączy z pracownikiem stosunek pracy, największym ryzykiem jest dla pracodawcy strata finansowa.

W tym przypadku musi on bowiem zapłacić zaległe składki i zaliczki na podatek za pracownika wraz z odsetkami od momentu jego zatrudniania. Dodatkowo, pracownikowi należy przyznać wszystkie uprawnienia związane ze stosunkiem pracy, przykładowo takie jak urlop wypoczynkowy, zwolnienia od pracy czy wynagrodzenie i dodatki za pracę w nadgodzinach. Do tej pory PIP nie mógł samodzielnie stwierdzić, że dana umowa jest w rzeczywistości umową o pracę, lecz musiał skierować sprawę do sądu.

Nowe uprawnienia PIP – Co się zmieni?

Rząd pracuje nad zmianą ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, która ma nadać inspektorom szersze uprawnienia, w szczególności w zakresie ustalania stosunku pracy. Rząd chce, aby inspekcja pracy mogła samodzielnie nakazać zmianę umowy cywilnoprawnej na umowę o pracę, w przypadku gdy umowa ta spełnia warunki umowy o pracę.

Zgodnie z założeniami projektu, inspektor PIP będzie mógł wydać nakaz przekształcenia umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę, bez konieczności kierowania sprawy do sądu. Dodatkowo nakaz taki ma mieć skutek natychmiastowy – co oznacza, że jego wykonanie nie będzie mogło zostać odłożone w czasie.

W przypadku wydania takiego nakazu stosunek cywilnoprawny ulegnie natychmiastowej zmianie na stosunek pracy, co będzie wiązało się z koniecznością traktowania pracownika jak osoby zatrudnionej na umowie o pracę (np. odprowadzania składek i zaliczek na podatek, przyznania urlopu, możliwości wykorzystania uprawnień rodzicielskich czy skorzystania z płatnego zwolnienia lekarskiego).

W obecnym kształcie projektu wola stron co do rodzaju zawartej umowy (np. chęć pozostania przez programistę na umowie B2B) nie będzie miała znaczenia w procesie decyzyjnym. Nakaz ma być jednak zaskarżalny, co oznacza, że strony będą mogły odwołać się od niego do sądu, który następnie zbada sprawę.

Zdaniem rządu zmiany są konieczne, ponieważ pozwy w sprawach o ustalenie stosunku pracy często kończą się wieloletnim procesem, a do tego wymagają współpracy inspektora z pracownikiem, co często jest utrudnione, ponieważ pracownicy obawiają się wejść w konflikt z pracodawcą.

Rząd chce doprecyzować definicję stosunku pracy, która następnie będzie wykorzystywana przez inspektorów przy ocenianiu, czy dana umowa cywilnoprawna nie jest, aby ukrytą umową o pracę.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Prace nad projektem nadal trwają, a jego ostateczna treść nie została jeszcze ustalona. Obecnie projekt jest konsultowany przez Główny Inspektorat Pracy, a rząd zapowiada, że będzie gotowy w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Możemy zatem spodziewać się, że zmiany zostaną wprowadzone w niedługim czasie, gdyż rząd dąży do jak najszybszej reformy PIP.

Krytyka zmian – Co mówią eksperci?

Już teraz pojawiają się głosy krytyki ze strony ekspertów z zakresu prawa pracy. Wielu z nich uważa, że proponowane uprawnienia są zbyt szerokie i mogą naruszać swobodę zawierania umów.

Ponadto istnieją obawy, że liczba inspektorów jest niewystarczająca, aby skutecznie wdrożyć i egzekwować nowe przepisy. Eksperci podkreślają, że przyznanie decyzjom PIP natychmiastowej wykonalności może prowadzić do arbitralnych decyzji, które nie będą brały pod uwagę woli stron i pierwotnie zamierzonych ram współpracy.

Szczególnie niepokojące są potencjalne skutki dla wolnych zawodów, które z reguły preferują umowy cywilnoprawne zamiast umów o pracę.

Jak zmiany wpłyną na pracodawców?

Nie ma wątpliwości, że planowane zmiany będą miały wpływ na przyszłe decyzje pracodawców dotyczące struktury zatrudnienia. Pracodawcy będą musieli uważniej planować, jakie umowy zamierzają zawierać z pracownikami oraz jak organizować pracę w zakładzie.

Warto jednak podkreślić, że już teraz pracodawcy są narażeni na ryzyko ustalenia stosunku pracy podczas kontroli PIP, więc dla świadomych i uważnych pracodawców zmiany te nie powinny być zaskoczeniem.

Skorzystaj z naszego wsparcia w planowaniu zatrudnienia

Specjaliści z działu prawa pracy naszej Kancelarii na co dzień wspierają klientów w planowaniu struktury zatrudnienia, doborze odpowiednich umów i organizacji współpracy z zatrudnionymi.

W razie pytań lub potrzeby wsparcia w procesie zatrudnienia zachęcamy do kontaktu pod adresem: info@dudkowiak.com.