Prawo administracyjne: Koniec roszczeń reprywatyzacyjnych. Nowelizacja KPA zamyka drogę do odzyskania nieruchomości lub odszkodowania za nieruchomości bezprawnie zabrane przez PRL

Polski parlament uchwalił ustawę nowelizującą przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (KPA), która w praktyce pozbawi możliwości dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych przez byłych właścicieli lub spadkobierców byłych właścicieli nieruchomości bezprawnie znacjonalizowanych w czasach PRL.

Zgodnie z przyjętą nowelizacją nie będzie już możliwe stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, która wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Co więcej, nowelizacja uniemożliwia także wszczynanie postępowań nieważnościowych, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia bezprawnej decyzji wywłaszczeniowej upłynęło trzydzieści lat. Natomiast postępowania administracyjne
 w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wszczęte po upływie trzydziestu lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji i niezakończone ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie nowelizacji powinny być umorzone z mocy prawa.

Uchwalone zmiany uniemożliwią żądanie zwrotu nieruchomości bezprawnie wywłaszczonych w czasach PRL przez byłych właścicieli lub ich spadkobierców. Organy Państwa nie będą mogły już bowiem stwierdzić nieważności decyzji wydanych bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszenie prawa np. decyzji wywłaszczeniowych lub decyzji wydawanych na podstawie tzw. Dekretu Bieruta. Ponadto nowelizacja najprawdopodobniej zamknie drogę do dochodzenia odszkodowań za niesłuszne wywłaszczenie. Zgodnie bowiem z przepisem art. 417¹ § 2 Kodeku cywilny, żądanie naprawienia szkody wyrządzonej przez wydanie niegodnej z prawem decyzji administracyjnej jest możliwe po uprzednim stwierdzeniu niezgodności z prawem tej decyzji we właściwym postępowaniu. Wskutek uchwalonej nowelizacji KPA, uzyskanie takiej decyzji wymaganej do dochodzenia odszkodowania nie będzie już możliwe.

Nowelizacja jest szeroko krytykowana w środowisku prawniczym, w szczególności z uwagi na jej retroaktywny skutek oraz zamknięcie drogi do dochodzenia odszkodowań za wydanie niezgodnych z prawem decyzji w czasach PRL. Ponadto omawiane przepisy mogą rzutować na międzynarodowe relacje między Polską a innymi państwami, których obywatele, często spadkobiercy byłych właścicieli nieruchomości w Polsce, zostaną w ten sposób pozbawieni dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych. Krytyczne stanowisko w tej sprawie zajęły już Stany Zjednoczone i Izrael.

Nowelizacja oczekuje obecnie na podpis przez Prezydenta RP.