Odszkodowanie za naruszenie majątkowych praw autorskich w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 2019 r., P 14/19

W dniu 5 listopada 2019 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt: P 14/19 orzekł, że art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr. aut.) w zakresie, w jakim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, jest zgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wydanie powyższego wyroku miało na celu usunięcie wątpliwości, które nasuwają się w związku z wcześniejszym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. w sprawie o sygn. akt: SK 32/14, wydanym na kanwie tych samych przepisów, na mocy którego przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr. aut. utracił moc z dniem 1 lipca 2015 r. w zakresie, w jakim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej – w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił wątpliwość, czy wobec częściowej utraty mocy powyższego przepisu w zakresie odnoszącym się do możliwości żądania zapłaty odszkodowania ryczałtowego w wysokości trzykrotności wynagrodzenia należnego tytułem licencji, w dalszym ciągu osoba uprawniona, najczęściej twórca, może żądać zapłaty odszkodowania w wysokości dwukrotności, co nie było przedmiotem dotychczasowej analizy.

Trybunał Konstytucyjny stanął w przytoczonym powyżej orzeczeniu na stanowisku, iż dopuszczalnym jest dochodzenie odszkodowania w kwocie odpowiadającej dwukrotności wynagrodzenia, które byłoby należne tytułem licencji. Przyjęcie powyższej wykładni uzasadnia się tym, że ochrona autorskich praw majątkowych jest znacznie trudniejsza w porównaniu z ochroną praw majątkowych na dobrach materialnych, zaś żądanie odszkodowania w wysokości zryczałtowanego wynagrodzenia (dwukrotności) ułatwia dochodzenie roszczeń osobom uprawnionym, które są słabszymi stronami sporów, co pozwala zapewnić skuteczną ochrony autorskich praw majątkowych przed ich bezprawnym naruszaniem. Zważyć bowiem należy na trudności co do możliwości wykrycia naruszenia praw autorskich, ale i udowodnienia konkretnej wysokości poniesionej szkody, niezależnie od tego, czy uprawniony jest reprezentowany przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, czy też występuje samodzielnie.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego ostatecznie potwierdza możliwość dochodzenia odszkodowania za naruszenie majątkowych praw autorskich w kwocie zryczałtowanej, to jest odpowiadającej dwukrotności wynagrodzenia licencyjnego.

W konsekwencji osoby i podmioty uprawnione z tytułu majątkowych praw autorskich występujące z roszczeniami odszkodowawczymi, które zdecydują się oprzeć powództwo na art.  79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr. aut. nie muszą wykazywać wysokości poniesionej szkody, co częstokroć bywa bardzo trudne w praktyce, lecz wystarczy, iż ograniczą się do udowodnienia wysokości należnego im wynagrodzenia licencyjnego.