Odpowiedzialność karna za udział w zorganizowanej grupie przestępczej

Zorganizowana grupa przestępcza w Polskim Kodeksie karnym

W Polskim orzecznictwie sądowym dominuje pogląd, że zorganizowaną grupę przestępczą tworzą co najmniej trzy osoby, które łączy wspólny cel popełniania przestępstw. Zorganizowana grupa przestępcza charakteryzuje się posiadaniem podstawowej, wewnętrznej struktury organizacyjnej, nawet jeżeli ma ona niski stopień zorganizowania. Celem takiej grupy może być popełnienie tylko jednego przestępstwa.

Do cech wyróżniających zorganizowaną grupę przestępczą, chociażby od zwykłego współsprawstwa w popełnieniu przestępstwa, należy zaliczyć przede wszystkim:

• trwałość grupy przestępczej i jej wewnętrznej struktury,
• istnienie więzów organizacyjnych pomiędzy członkami grupy w ramach wspólnego porozumienia,
• planowanie przestępstw,
• uzgodnienie celów grupy przestępczej,
• trwałość zaspokojenia potrzeb grupy przestępczej,
• podział ról i skoordynowany sposób działania członków grupy przestępczej,
• powiązania socjologiczno-psychologiczne między członkami grupy.

Formy udziału w zorganizowanej grupie przestępczej

Polskie prawo przewiduje następujące formy udziału w zorganizowanej grupie przestępczej:

1. założenie grupy przestępczej,
2. kierowanie grupą przestępczą,
3. udział w grupie przestępczej.

Zakładanie zorganizowanej grupy przestępczej oznacza tworzenie i organizowanie tej grupy, obejmujące takie działania jak m.in. nabywanie nowych członków grupy, ustanawianie struktur grupy, określanie sposobu działania, wyłanianie przywódców. Zorganizowana grupa przestępcza może być zakładana przez jedną lub więcej osób działających wspólnie, bądź w wyniku podziału ról.

Kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą polega natomiast na rzeczywistym sprawowaniu kontroli nad działalnością tej grupy, wydawaniu istotnych decyzji oraz poleceń członkom grupy. Kierowanie grupą może być trwałe lub tymczasowe, jednoosobowe lub kolektywne.

Z kolei najlżejszą formą uczestnictwa w zorganizowanej grupie przestępczej jest branie udziału w tej grupie, co należy rozumieć jako członkostwo w grupie. Aby przypisać danej osobie przynależność do grupy przestępczej należy przynajmniej stwierdzić, że osoba ta przystąpiła do grupy mając świadomość co do jej celu i form działania, a także przejawiała gotowość do poddania się panującym w grupie rygorom, dyscyplinie i zasadom oraz do uczestnictwa w prowadzonej działalności. Przynależność do grupy występuje również wtedy, gdy dana osoba nie pełni żadnej funkcji w grupie, ani nie wykonuje żadnych istotnych zadań, lecz realizuje czynności pomocnicze.

Znamię umyślności udziału w zorganizowanej grupie przestępczej

Przest Przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie przestępczej wymaga udowodnienia, że sprawca przestępstwa popełnił je umyślnie.

Polski Kodeks karny nie dopuszcza możliwości popełnienia powyższego przestępstwa w formie nieumyślnej.

Co więcej, przestępstwo zakładania lub kierowania zorganizowaną grupą przestępczą można popełnić jedynie z zamiarem bezpośrednim, natomiast do przyjęcia zwykłego uczestnictwa w grupie przestępczej wystarczy ustalenie istnienia zamiaru ewentualnego.

Wymiar kary

Polski Kodeks karny przewiduje następujący wymiar kar za przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie przestępczej:

1. udział w zorganizowanej grupie przestępczej – kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8,
2. jeżeli grupa przestępcza ma charakter zbrojny albo ma na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym – kara pozbawienia wolności od roku do lat 10,
3. zakładanie lub kierowanie grupą przestępczą – kara pozbawienia wolności od lat 2 do 15,
4. zakładanie lub kierowanie grupą przestępczą o charakterze terrorystycznym – kara pozbawienia wolności od lat 3 do 20.

Skazanie za udział w zorganizowanej grupie przestępczej również z pewnymi dodatkowymi, negatywnymi konsekwencjami prawnymi związanymi z wymiarem kary, a w szczególności należy wskazać na:

1. brak możliwości zamiany kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności lub grzywnę,
2. możliwość zastosowania bardziej dolegliwych, szczególnych regulacji dotyczących wymiaru kary, środków karnych oraz środków probacyjnych, w tym na przykład możliwość orzeczenia podwyższonego wymiaru kary, na zasadach analogicznych jak dla multi-recydywistyDół formularza

Konsekwencje na gruncie wykonywania kary

Osoby skazane za udział w zorganizowanej grupie przestępczej muszą się zmierzyć również ze szczególnymi, negatywnymi regulacjami dotyczącymi wykonywania kary pozbawienia wolności:

1. skazanego za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie osadza się co do zasady w zakładzie karnym typu zamkniętego,
2. wyklucza się co do zasady możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
3. możliwość ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie występuje dopiero po odbyciu 3/4 kary, zaś okres próby, przy warunkowym zwolnieniu, nie może być krótszy niż 3 lata,
4. brak możliwości odbycia kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Odpowiedzialność karna za udział w zorganizowanej grupie przestępczej dotyczy zarówno przestępców, który zakładali lub kierowali tą grupą, jak i szeregowych członków grupy, choćby nie pełnili żadnej istotnej funkcji i wykonywali jedynie działania pomocnicze – do skazania za to przestępstwo wystarczy bowiem fakt umyślnej i świadomej przynależności do grupy przestępczej związanej z akceptacją jej celów i zgodą na udział w jej działalności. Osoby skazane za udział w zorganizowanej grupie przestępczej muszą liczyć się z dodatkowymi konsekwencjami na gruncie wymiaru kary i sposobu jej wykonywania, które są bardziej rygorystyczne. Szczególnie dotkliwym skutkiem skazania jest co do zasady brak możliwości odbywania kary pozbawienia wolności w trybie dozoru elektronicznego.