Uwaga! USAID wstrzymuje finansowanie fundacji. Jakie są konsekwencje prawne i finansowe?

Nagłe wstrzymanie finansowania projektów w Polsce przez USAID postawiło wiele organizacji pozarządowych – założonych lub wspieranych przez amerykańskie instytucje oraz rząd USA, w tym fundacje – w krytycznej sytuacji prawnej i finansowej.

Wycofanie funduszy wiąże się z licznymi zobowiązaniami prawnymi, które bezpośrednio wpływają na funkcjonowanie fundacji, jej pracowników oraz realizację umów. Jakie są najpoważniejsze zagrożenia prawne i w jaki sposób sytuacja ta oddziałuje na wszystkie zaangażowane strony?

Sprawdź, co warto wiedzieć.

Członkowie zarządu na celowniku: Odpowiedzialność osobista za niezapłacone podatki

Niezapłacone podatki? Odpowiedzialność zarządu

Członkowie zarządu fundacji mogą ponieść osobistą odpowiedzialność finansową, wynikającą z solidarnej odpowiedzialności za niezapłacone zobowiązania podatkowe. W przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku fundacji, członkowie zarządu muszą pokryć długi ze swoich majątków osobistych.

Polskie prawo przewiduje możliwość obrony, jeśli brak płatności wynika z działania siły wyższej, takiej jak nagłe działania rządu USA. Jeśli jednak udowodnione zostanie celowe nieprzestrzeganie przepisów, członkom zarządu mogą grozić sankcje karne, w tym grzywna lub kara pozbawienia wolności.

Ryzyko karne: Co grozi zarządowi?

Kluczowe zagrożenia prawne obejmują:

• Niezadeklarowanie podatków lub niezłożenie deklaracji może zostać sklasyfikowane jako uchylanie się od opodatkowania, podlegające karze grzywny lub pozbawienia wolności, w zależności od kwoty utraconych przychodów.
• Opóźnienia w płatnościach podatkowych mogą prowadzić do wykroczeń skarbowych, powodując dodatkowe kary finansowe.
• Odpowiedzialność za upadłość fundacji – jeśli organizacja staje się niewypłacalna, zarząd ma 30 dni na złożenie wniosku o upadłość. Zaniedbanie tego obowiązku może skutkować osobistą odpowiedzialnością za długi.
• Świadome uchylanie się od płacenia podatków wymaga udowodnienia umyślnego działania, co oznacza, że w wyjątkowych sytuacjach (np. siła wyższa) zarząd może się bronić.
• Fundacja jako płatnik podatku odpowiada zarówno za podatki niepobrane, jak i pobrane, ale niezapłacone zaliczki na podatek.
• Obowiązują ścisłe zasady płatności – zobowiązania podatkowe muszą być regulowane ze wskazanego rachunku bankowego podatnika.

Nieopłacone składki na ubezpieczenie społeczne (ZUS)? Zarząd może ponieść osobistą odpowiedzialność

Nieuregulowanie składek na ubezpieczenie społeczne (ZUS) naraża zarząd na solidarną odpowiedzialność. Jeśli fundacja nie będzie w stanie uregulować tych zobowiązań, członkowie zarządu mogą zostać zobowiązani do pokrycia zaległości z majątków osobistych.

Jakie są konsekwencje prawne braku płatności ZUSu?

• Uporczywe niepłacenie składek ZUS jest kwalifikowane jako wykroczenie, zagrożone karą grzywny do 5.000 zł.
• Członkowie zarządu mogą uniknąć odpowiedzialności osobistej, jeśli udowodnią, że brak płatności był od nich niezależny – na tych samych zasadach co w przypadku zobowiązań podatkowych.
• Składki ZUS muszą być opłacane wyłącznie z rachunku bankowego fundacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami publicznoprawnymi.

Niezapłacony czynsz? Fundacja narażona na wypowiedzenie umowy i roszczenia prawne

Fundacja jako najemca ma prawny obowiązek regulowania czynszu i opłat za media za wynajmowane lokale mieszkalne, w których zakwaterowani są jej pracownicy. Brak terminowych płatności może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych.

Główne zagrożenia prawne związane z brakiem płatności

• Potrącenie kaucji – Wynajmujący mają prawo potrącić niezapłacony czynsz oraz inne zaległe opłaty z pobranej kaucji. Jeśli kwota ta nie pokryje długu, mogą dochodzić pozostałej należności na drodze sądowej.
• Przedterminowe rozwiązanie umowy najmu – Jeśli zaległości czynszowe przekroczą trzy miesiące, wynajmujący może rozwiązać umowę, pod warunkiem wyznaczenia fundacji dodatkowego miesięcznego terminu na dokonanie płatności. Nawet po wypowiedzeniu umowy fundacja może być zobowiązana do zapłaty czynszu i innych opłat za okres wypowiedzenia.
• Procedury eksmisyjne – Jeśli umowy najmu zawierają notarialnie poświadczone klauzule egzekucyjne, wynajmujący mogą skorzystać z uproszczonej procedury eksmisyjnej, co oznacza szybsze usunięcie pracowników fundacji z zajmowanych lokali.
• Roszczenia z tytułu szkód i odszkodowań – Po zakończeniu najmu fundacja musi zwrócić lokal w należytym stanie (z uwzględnieniem normalnego zużycia). Uszkodzenie nieruchomości lub jej nieprawidłowe przekazanie może skutkować dodatkowymi roszczeniami wynajmującego o pokrycie kosztów naprawy lub sprzątania.

Jak ograniczyć skutki finansowe?

Aby zminimalizować ryzyko, fundacja powinna dokładnie przeanalizować umowy najmu i rozważyć następujące kwestie:

• Wygasanie umów – Wiele umów jest zawieranych na czas określony (zwykle 12 miesięcy), co oznacza, że niektóre z nich mogą wkrótce wygasnąć, zmniejszając ryzyko dalszych zobowiązań finansowych.
• Możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy – Niektóre umowy przewidują opcję rozwiązania w przypadku przeniesienia pracownika fundacji poza Polskę z powodu anulowania lub zmiany działalności, co może pomóc ograniczyć zobowiązania czynszowe.

Niewypłacanie wynagrodzeń? Fundacja narażona na procesy sądowe, grzywny i zarzuty karne

Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownicy mają bezwzględne prawo do pełnego wynagrodzenia, a jego niewypłacanie jest poważnym naruszeniem prawa. Brak realizacji zobowiązań płacowych może prowadzić do dotkliwych konsekwencji prawnych i finansowych dla zarządu fundacji.

Prawne i finansowe konsekwencje niewypłacenia wynagrodzenia

• Pozwy pracownicze – Pracownicy mogą wystąpić do sądów pracy o odzyskanie zaległych wynagrodzeń. W przypadku uwzględnienia roszczenia, fundacja będzie zobowiązana do zapłaty ustawowych odsetek w wysokości 11,25% rocznie od zaległych kwot.
• Kontrole i kary Inspekcji Pracy – Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) może przeprowadzić kontrolę, wydać nakaz zapłaty i nałożyć grzywnę od 1 000 PLN do 30 000 PLN.
• Rezygnacja pracowników i roszczenia odszkodowawcze – Pracownicy mogą rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym, jeśli wynagrodzenie nie jest wypłacane. W takim przypadku mogą domagać się odszkodowania od fundacji za poniesione straty.
• Odpowiedzialność wykroczeniowa – Opóźnienia w wypłacie wynagrodzeń, nieuzasadnione potrącenia czy obniżki mogą skutkować karą grzywny do 30 000 PLN dla członków zarządu.
• Odpowiedzialność karna za uporczywe lub złośliwe naruszenia – Jeśli niewypłacanie pensji zostanie uznane za celowe lub uporczywe, członkom zarządu może grozić kara pozbawienia wolności do dwóch lat, a także grzywny lub inne sankcje karne.

Czy zarząd może uniknąć odpowiedzialności?

Polskie prawo uznaje, że siła wyższa (np. nagłe działania rządu USA) może stanowić argument obronny w sprawach karnych. Nie zwalnia to jednak fundacji z obowiązku wypłaty wynagrodzeń – pracownicy oraz organy nadzoru mogą mimo to dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Aby uniknąć najpoważniejszych konsekwencji, zarząd powinien niezwłocznie podjąć działania, takie jak negocjacje z pracownikami, restrukturyzacja zobowiązań lub poszukiwanie alternatywnych źródeł finansowania.

Zakończenie zatrudnienia? Działaj szybko, aby pozostać w Polsce

Zagraniczni pracownicy muszą powiadomić wojewodę w ciągu 15 dni roboczych o utracie pracy i złożyć wniosek o nowe zezwolenie na pobyt w ciągu 30 dni. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować cofnięciem zezwolenia na pobyt.

Czy istniejące zezwolenia na pobyt są nadal ważne?

• Zezwolenia na pobyt pozostają ważne do momentu ich oficjalnego wycofania.
• Karty pobytu nadal umożliwiają wjazd i wyjazd z Polski.
• Cofnięcia są rzadkie, a władze zazwyczaj najpierw proszą o wyjaśnienia przed podjęciem decyzji.

Prawa do podróży i pobytu po wygaśnięciu zezwolenia

• Obywatele USA mogą przebywać w Polsce bez wiz przez 90 dni po wygaśnięciu zezwolenia.
• Podróżowanie w ramach strefy Schengen pozostaje możliwe przez 90 dni w ciągu 180 dni.
• Ubieganie się o zezwolenie na pobyt w innym kraju strefy Schengen zależy od lokalnych przepisów.

Cięcie funduszy USAID wywołuje kryzys prawny i finansowy

Nagłe wstrzymanie finansowania przez USAID postawiło Fundację w poważnym kryzysie prawnym i finansowym, pozostawiając niespłacone zobowiązania i narażając Zarząd na osobistą odpowiedzialność, procesy sądowe i potencjalne zarzuty karne.

Niezapłacone podatki i składki na ubezpieczenie społeczne mogą skutkować karami grzywny lub pozbawienia wolności, a naruszenia umów najmu mogą prowadzić do eksmisji i roszczeń odszkodowawczych. Niewypłacanie wynagrodzeń grozi postępowaniem sądowym i karami regulacyjnymi, a zagraniczni pracownicy mogą zostać pozbawieni pozwolenia na pobyt, jeśli nie podejmą szybkich działań.

Proaktywna strategia prawna ma kluczowe znaczenie dla zminimalizowania tych rosnących zagrożeń. W przypadku dalszych pytań prosimy o kontakt pod adresem info@dudkowiak.com.