Jak nowe przepisy wpłyną na prawa autorskie i własność intelektualną w 2025?

Rok 2024 był czasem istotnych zmian w prawie własności intelektualnej, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Nowelizacje wprowadzone w Polsce oraz regulacje uchwalone przez Unię Europejską wyznaczają nowe kierunki w ochronie praw autorskich, wzorów przemysłowych i oznaczeń geograficznych. Zmiany te nie tylko dostosowują przepisy do realiów cyfrowej gospodarki, ale także upraszczają procedury rejestracyjne i wzmacniają ochronę własności intelektualnej. Część z nich wejdzie w życie już w 2025 roku.

Zmiany w prawie autorskim: Wynagrodzenia dla artystów za publiczne udostępnianie w Internecie

W 2024 roku w Polsce weszła w życie zmiana ustawy o prawie autorskim, implementująca dyrektywę Digital Single Market (DSM) . Zmiana ta dotyczy m.in. wynagrodzeń artystów wykonawców za publiczne udostępnianie ich wykonań w Internecie. 

Zgodnie z nowym art. 86¹ ustawy o prawie autorskim, artyści, wykonawcy utworów literackich, publicystycznych, naukowych, muzycznych oraz słowno-muzycznych będą uprawnieni do otrzymywania wynagrodzenia za publiczne udostępnianie ich artystycznych wykonań w sposób umożliwiający dostęp w dowolnym czasie i miejscu. Dotyczy to także wykonawców opracowań tych utworów. Prawo to jest niezbywalne, niezrzekalne i niepodlegające egzekucji.

Kiedy nowy przepis wejdzie w życie?

Przepis ten, jako jeden z ostatnich spośród nowelizowanych przepisów, wejdzie w życie 20 lutego 2025 roku. Ma on na celu zapewnienie twórcom sprawiedliwego wynagrodzenia, szczególnie w kontekście dynamicznie rozwijającego się sektora usług VOD i streamingu. Jest to część szerszej implementacji zasady „odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia” dla twórców i wykonawców, zawartej w artykule 18 dyrektywy DSM, która gwarantuje twórcom prawo do wynagrodzenia adekwatnego do wartości rynkowej ich praw.

Unijny wzór przemysłowy: Nowe przepisy na 2025 rok

W dniu 18 listopada 2024 roku opublikowane zostało rozporządzenie nr 2024/2822, które wprowadza zmiany w dotychczasowych przepisach dotyczących wzorów wspólnotowych. Nowelizacja, której część przepisów wejdzie w życie 1 maja 2025 r., a część dopiero 1 lipca 2026 r., wprowadza szereg istotnych modyfikacji. Przede wszystkim zmienia się nazewnictwo – zamiast „wzorów wspólnotowych” pojawia się termin „unijny wzór przemysłowy”. Choć jest to zmiana głównie formalna, rozporządzenie wprowadza również modyfikacje o dużym znaczeniu praktycznym.

Nowe przepisy rozszerzają ochronę wzorów, uwzględniając nowoczesne formy twórczości, takie jak cyfrowe wzory, w tym grafiki, animacje czy interfejsy użytkownika, a także wzory przestrzennych układów elementów. Celem tych zmian jest dostosowanie systemu ochrony wzorów do rozwijających się technologii.

Dodatkowo, rozporządzenie uwzględnia ochronę wzorów w kontekście druku 3D, uznając za naruszenie prawa nie tylko kopiowanie fizycznych produktów, ale także plików cyfrowych umożliwiających ich reprodukcję.

Nowelizacja wprowadza również stały przepis dotyczący tzw. klauzuli naprawy, który pozwala producentom i sprzedawcom części zamiennych na wytwarzanie i sprzedaż tych części, nawet jeśli ich wygląd jest chroniony wzorem przemysłowym.

Ponadto, rozszerza katalog dozwolonych form wykorzystania wzorów, m.in. w reklamie porównawczej oraz w celu komentarza, krytyki lub parodii, pod warunkiem że działania te są zgodne z uczciwymi praktykami handlowymi i nie utrudniają nadmiernie normalnego użytkowania wzoru. Kolejną zmianą są wyższe opłaty za przedłużenie wzorów unijnych, które zaczną obowiązywać od 1 maja 2025 roku. 

Więcej szczegółów dotyczących ww. zmian oraz ich praktycznych konsekwencji omówiliśmy w naszym wcześniejszym artykule dostępnym tutaj.

Ochrona oznaczeń geograficznych produktów rzemieślniczych i przemysłowych

W Unii Europejskiej ochrona oznaczeń geograficznych dotyczy nazw wskazujących na pochodzenie produktu z określonego regionu lub miejscowości, chroniąc ich cechy jakościowe, reputację oraz tradycyjne metody produkcji.

Od 1 grudnia 2025 roku rozszerzona zostanie ochrona oznaczeń geograficznych na produkty rzemieślnicze i przemysłowe. Dotychczas regulacje na poziomie unijnym obejmowały jedynie wina, napoje spirytusowe i produkty rolne.

Zgodnie z nowymi przepisami, aby nazwa produktu rzemieślniczego lub przemysłowego mogła być chroniona jako oznaczenie geograficzne, musi on spełniać następujące warunki:

• pochodzić z określonego miejsca, regionu lub państwa;
• wykazywać cechy jakościowe, renomę lub inne charakterystyczne właściwości wynikające przede wszystkim z pochodzenia geograficznego;
• co najmniej jeden etap produkcji musi odbywać się na wyznaczonym obszarze geograficznym.

Produkty te są wytwarzane w całości ręcznie, z wykorzystaniem narzędzi ręcznych, cyfrowych lub mechanicznych, pod warunkiem że praca ręczna stanowi istotny element produktu końcowego.

Wśród produktów, które mogłyby uzyskać taką ochronę można wymienić m. in. koronka koniakowska (który uzyskała już ochronę w Urzędzie Patentowym RP na gruncie polskich przepisów), szkło Murano czy porcelana Bolesławiec.

Nowe rozporządzenie upraszcza i ujednolica system ochrony oznaczeń geograficznych w UE. Jego głównym celem jest zwiększenie skuteczności ochrony, poprawa przejrzystości oraz zapewnienie jednolitych zasad we wszystkich państwach członkowskich.

Dzięki nowym przepisom producenci z różnych regionów zyskają lepsze narzędzia do ochrony swoich produktów, które są ściśle związane z określonym obszarem geograficznym. Zmiany te wspierają zachowanie unikalnych cech i wysokiej jakości produktów, a także wzmacniają ich pozycję na rynku. 

Dzięki oznaczeniom geograficznym konsumenci mogą unikać wprowadzających w błąd informacji, a producenci skuteczniej chronić swoje wyroby przed nieuczciwą konkurencją.

Czy jesteś gotowy na nadchodzące zmiany?

Nadchodzące zmiany w prawie własności intelektualnej w 2025 roku to kluczowe modyfikacje, które będą miały wpływ na działalność twórców i przedsiębiorców.

W razie pytań lub potrzeby wsparcia prawnego – w zakresie rejestracji wzorów, oznaczeń geograficznych czy ochrony praw przed nieuczciwą konkurencją– zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.