Egzekwowanie praw własności intelektualnej w UE: jak działania organów celnych chronią rynek i marki

W dniu 1 października 2025 r. Komisja Europejska opublikowała najnowsze podsumowanie dotyczące egzekwowania praw własności intelektualnej na granicach UE i na rynku wewnętrznym.

Raport zawiera cenne informacje na temat działań służb celnych, policji i organów nadzoru rynku w całej Unii Europejskiej, mających na celu zapobieganie wprowadzaniu podrobionych i pirackich towarów do UE przez jej granice zewnętrzne oraz ich obiegowi na rynku wewnętrznym.

Opierając się na tym dokumencie, postanowiliśmy przygotować niniejszy artykuł nie tylko po to, aby podzielić się kluczowymi wnioskami zawartymi w raporcie Komisji, ale także po to, aby podkreślić, jak skuteczne zarządzanie portfelem własności intelektualnej może znacząco wzmocnić pozycję firmy w procesach egzekwowania praw.

Jak działa rozporządzenie UE nr 608/2013?

Podsumowanie koncentruje się na procedurach stosowanych przez właściwe organy celne, przedstawiając jasny obraz funkcjonowania rozporządzenia (UE) nr 608/2013 w praktyce oraz korzyści, jakie przedsiębiorstwa mogą czerpać z proaktywnej ochrony własności intelektualnej.

Rozporządzenie (UE) nr 608/2013 obejmuje szeroki zakres praw, umożliwiając służbom celnym interwencję nie tylko w sprawach dotyczących znaków towarowych, ale również wzorów, praw autorskich i praw pokrewnych, patentów, oznaczeń geograficznych, praw do odmian roślin, wzorów użytkowych i topografii półprzewodników.

Takie szerokie podejście gwarantuje, że zarówno tradycyjne marki produktów, jak i bardziej techniczne lub kreatywne formy innowacji są chronione na zewnętrznych granicach UE i na jej rynku wewnętrznym.

Narzędzia celne w praktyce: zawieszenie, zatrzymanie i zniszczenie

W praktyce organy celne mogą zawiesić zwolnienie (tymczasowo wstrzymać odprawę celną w przypadku uzasadnionego podejrzenia naruszenia) lub zatrzymać przesyłki, a w niektórych okolicznościach przystąpić do ich zniszczenia.

Działania te mogą być podjęte na podstawie bezpłatnego wniosku o podjęcie działań (AFA) złożonego przez posiadacza praw. Organy celne mogą również działać z urzędu w przypadku stwierdzenia podejrzenia naruszenia praw do towarów bez złożonego wniosku (z wyjątkiem towarów łatwo psujących się); w takim przypadku powiadamiają one zgłaszającego lub posiadacza w ciągu jednego dnia roboczego i wzywają osoby uprawnione do złożenia wniosku o podjęcie działań (AFA) w wyznaczonym terminie, aby zatrzymanie mogło zostać utrzymane.

Jaka jest różnica między NAFA a UAFA?

W tym kontekście wnioski stanowią ważny środek operacyjny. W 2024 r. organy celne otrzymały 1577 wniosków krajowych (NAFA) i 1777 wniosków unijnych (UAFA).

Zgodnie z UAFA decyzja o udzieleniu zezwolenia staje się skuteczna następnego dnia w państwie członkowskim wydającym zezwolenie oraz w innych państwach członkowskich wymienionych we wniosku następnego dnia po powiadomieniu ich organów celnych, z zastrzeżeniem obowiązku tłumaczenia.

Organ wydający musi niezwłocznie przekazać decyzję. W praktyce UAFA umożliwia skoordynowane egzekwowanie przepisów w kilku krajach UE, podczas gdy NAFA ma zastosowanie tylko w jednym państwie członkowskim.

Działania egzekucyjne w 2024 r.: zatrzymano 112 mln artykułów o szacowanej wartości 3,8 mld EUR

Liczby pomagają oszacować skalę problemu. W 2024 r. łączna liczba zatrzymań (na granicach UE i na rynku wewnętrznym) przekroczyła 112 mln podrobionych artykułów o szacunkowej wartości 3,8 mld EUR. Było to o około 30% więcej niż w 2022 r., choć nadal poniżej poziomu z 2023 r., który był rokiem wyjątkowym (138 mln artykułów; 3,43 mld EUR).

W porównaniu z rokiem 2023 w 2024 r. odnotowano 80-procentowy wzrost liczby zgłoszeń do organów. Pod względem liczby (59% ogółem; 87,31% na granicy) i szacowanej wartości na granicy (94,25%) dominują znaki towarowe, a następnie prawa autorskie (38,12%) i wzory (4,14%).

Jakie są kategorie wysokiego ryzyka?

Najpopularniejsze kategorie produktów (ogólnie) obejmują nagrane płyty CD/DVD (w tym oprogramowanie), zabawki, odzież, papierosy (w tym papierosy elektroniczne) oraz perfumy i kosmetyki.

Na rynku wewnętrznym odnotowano znaczny wzrost liczby nagranych płyt CD/DVD (w tym oprogramowania), co odzwierciedla popyt na oprogramowanie i gry retro; rozwój technologiczny sprzyja również powstawaniu bardziej wyrafinowanych podróbek, w tym e-papierosów i urządzeń do wapowania.

Dlaczego portfolio własności intelektualnej jest tak ważne?

Warto zauważyć, że egzekwowanie praw jest najskuteczniejsze, gdy portfolio własności intelektualnej jest kompletne, aktualne i przygotowane do sprawnej współpracy z organami władzy.

W praktyce oznacza to rejestrację i utrzymanie odpowiedniego zestawu praw: znaków towarowych (słów kluczowych i znaków graficznych w odpowiednich klasach), wzorów widocznych cech produktów i opakowań oraz, w uzasadnionych przypadkach, patentów lub wzorów użytkowych.

Równolegle należy zadbać o prawa autorskie poprzez zapewnienie jasnego łańcucha tytułów własności od pracowników lub wykonawców, odpowiednich postanowień umownych oraz, w miarę możliwości lub w stosownych przypadkach, rejestracji lub zgłoszeń potwierdzających tytuł prawny.

Podsumowując, odpowiednie przygotowanie przede wszystkim umożliwia posiadaczom praw szybkie składanie wniosków o podjęcie działań i niezwłoczne reagowanie na naruszenia..

Dobrze zorganizowany portfel własności intelektualnej, jasno określone prawa autorskie oraz gotowe pakiety dowodów dla organów celnych skracają czas podejmowania decyzji. Zwiększają odsetek spraw zakończonych zniszczeniem podrobionych produktów oraz ograniczają ich przedostawanie się na rynek wewnętrzny. Chronią konsumentów i bezpieczeństwo produktów, a jednocześnie zachowując wartość marki oraz obniżając koszty i ryzyko związane z egzekwowaniem prawa.

Czy Twoje prawa IP są gotowe na egzekwowanie w praktyce?

Zadbaj o silne portfolio własności intelektualnej i wykorzystaj pełen potencjał narzędzi celnych dostępnych w UE. Sprawdź, jak skutecznie zabezpieczyć swoją firmę przed napływem podróbek i utratą wartości rynkowej.

Skontaktuj się z naszą kancelarią– pomożemy Ci przygotować portfel praw własności intelektualnej, który realnie chroni Twój biznes.